Macià Riutort i Riutort
ÍSLENSK-KATALÓNSK ORÐABÓK
DICCIONARI ISLANDÈS-CATALÀ
H-Hl
© Macià Riutort i Riutort, 1998
Philologie als gelehrtes Studium der alten Litteratur. G. Hermann 1772-1849. betrachtete die Sprache mit dem Auge des Künstlers, namentl<ich> durch Kant angeregt. cf O. Jahn, <Gottfried Hermann.> Gedächtnißrede <Leipzig> 1849. cf. Vorrede zu acta societ<atis> gr<aecae> Lips<iae> 1836. er will die Philologie auf die Sprache beschränken. Das Ziel ist ut recte intellegantur scripta veterum.
FN, Nachgelassene Aufzeichnungen, Bd. I5 (2003), p. 196.
-
H <n. H, H>:
-
<MÚS> si m (nom de nota)
-
♦ H-ið: el sol
-
♦ H dúr (o: H-dúr): si major
-
♦ í H-dúr: en si major
-
♦ h moll (o: h-moll): si menor
-
♦ í h-moll: en si menor
-
Hadríanus <m. Hadríanusar, pl. no hab.>:
-
Adrià m
-
haf <n. hafs, höf>:
-
1. <GEN> mar f,m (Bal.: f)
-
♦ á haf út (o: út á haf): mar endins
-
♦ á hafi úti (o: úti á hafi): en alta mar, en plena mar
-
♦ botn hafsins: el fons de la mar
-
♦ fyrir vestan haf: a l'oest de la mar (d'Islàndia, i, menys habitualment, de Noruega estant)
-
♦ lönd fyrir vestan haf: les terres de la mar occidental (designació col·lectiva medieval d'Irlanda, Escòcia, Anglaterra, les illes Shetland, les illes Fèriar, les Òrcades i les Hèbrides)
-
♦ handan hafsins: a l'altra banda de la mar, <LIT> allèn de la mar
-
♦ í hafi: enmig de la mar
-
♦ deyja í hafi: morir en alta mar, morir a la mar
-
♦ láta í haf: salpar, fer-se a la mar, prendre la mar, anar en mar, sortir a mar (Mall.)
-
♦ e-ð fýkur (o: fer) í hafið: <LOC FIG> una cosa se'n va en orris, una cosa va de mal borràs, una cosa fa aigua (o: aigües)
-
♦ norður í höfum: a l'Atlàntic nord
-
♦ hér norður í höfum: aquí a l'Atlàntic nord, aquí a la nostra illa situada enmig de l'Atlàntic nord
-
♦ eyja ~ eyland norður í höfum: una illa situada a l'Atlàntic nord
-
♦ sigla í haf [út] (o: á haf [út]): salpar, fer-se a la mar, prendre la mar, anar en mar, sortir a mar (Mall.)
-
♦ skip er lagt til hafs: una nau és apropiada per a navegar-hi en alta mar
-
♦ skip liggur til hafs: una nau espera està preparada per fer-se a la mar (està esperant que bufi el vent o que baixi la marea)
-
♦ er fimm dgra haf til lands: per mar, la travessia fins a terra són cinc mig-dies
-
♦ um haf innan: d'ací d'allà de la mar, d'una banda a l'altra de la mar, amunt i avall per la mar
-
◊ reiddi þá skip þeirra um haf innan: [les tempestes havien] empès llur vaixell d'ací d'allà de la mar
-
◊ kómu þá á fyrir honum þokur ok hafvillur, ok rakst hann um haf innan: aleshores van aparèixer al seu davant bromes que van fer que perdessin l'orientació, de manera que anaren a la deriva d'ací d'allà de la mar
-
◊ en er hinn voldugi landaskelfir sá það, skók hann høfuðið, og sagði í huga sér: "hrekstu nú svo um haf innan við margskyns raunir, uns þú nær fundi seifborinna manna...: i quan el puixant sacsejador de terres ho va veure, va brandar el cap i va dir per a si: "vés errabund d'ací d'allà de la mar, patint tota mena de proves, fins que aconsegueixis de trobar homes de la nissaga de Zeus...
-
♦ vestan um haf: de l'oest [estant] a través de la mar (amb Irlanda, Escòcia, Anglaterra o una altra part de les Illes Britàniques com a punt de partida i Islàndia com a punt d’arribada)
-
◊ þá flýði hann vestan um haf: aleshores va fugir de les Illes Britànniques amb rumb cap a Islàndia
-
♦ vestur um haf (o: um haf vestur): cap a l’oest (o: per l'oest) a través de la mar (en la llengua antiga, Islàndia com a punt de partida i Grenlàndia o les Illes Britàniques com a destinació o bé Noruega com a punt de partida -i Islàndia com a punt de destinació; en la llengua moderna, Islàndia com a punt de partida i Amèrica com a destinació-)
-
◊ hann lét búa her vestur um haf: va fer preparar una host per fer una expedició a les illes de ponent, mar enllà
-
◊ móðir mín lætur skína í þá von að ég komi sem fyrst vestur um haf: ma mare deixa entrellucar que té l’esperança que jo me’n vagi a Amèrica tan aviat com pugui
-
◊ sumir austur um Kjölu, sumir um haf vestur: alguns [se n’anaren] cap a l’est tot a través de les muntanyes de Noruega, alguns [però, féren] cap a ponent a través de la mar
-
◊ Önundur var víkingur mikill og herjaði vestur um haf: l’Önundur era un gran viquing que duia a terme expedicions de saqueig per les terres de l’altra banda de la mar a ponent (per tant, guerrejava per la zona d'Irlanda, Escòcia, Anglaterra, les illes Zetland, les illes Fèriar, les Òrcades i les Hèbrides)
-
♦ → sjór “mar”
-
♦ → rúmsjór: “alta mar”
-
♦ → sjávarmál “nivell de la mar”
-
♦ → Adríahafið “la mar Adriàtica”
-
♦ → Asovshafið “la mar d'Azov”
-
♦ → Dauðahafið “la mar Morta”
-
♦ → Eyjahafið “la mar Egea”
-
♦ → Jónahafið “la mar Jònica”
-
♦ → Karíbahafið “la mar de les Antilles, la mar Carib”
-
♦ → Kaspíahafið “la mar Càspia”
-
♦ → Marmarahafið “la mar de Màrmara”
-
♦ → Miðjarðarhafið “la mar Mediterrània”
-
♦ → Noregshafið “la mar de Noruega”
-
♦ → Rauðahafið “la mar Roja”
-
♦ → Suður-Kínahafið “la mar de la Xina Meridional”
-
♦ → Svartahafið “la mar Negra”
-
♦ → Tyrrenahafið “la mar Tirrena”
-
2. (heimshaf, úthaf) oceà m (mar oceana)
-
♦ → Atlantshafið “oceà Atlàntic”
-
♦ → Indlandshafið “oceà Índic”
-
♦ → Kyrrahafið “oceà Pacífic”
-
♦ → Norður-Íshafið “oceà Àrtic”
-
♦ → Suður-Íshafið “oceà Antàrtic”
-
3. (vænghaf) envergadura f (d'ales d'ocell & d'avió)
|
La llengua posseeix dos mots per a designar la mar: haf i sjór; aquest darrer mot és el més emprat de tots dos quan hom es refereix a la mar en general. Per a les designacions geogràfiques de les mars i oceans, hom empra exclusivament el mot haf, tret de la mar del Nord que hi és Norðursjórinn i la mar Bàltica, que hi és Eystrasaltið.
És interessant de remarcar que els noms de les mars i els oceans es poden usar tant amb l'article com sense ell, verbi gràcia: Atlantshaf o Atlantshafið, Kyrrahaf o Kyrrahafið etc.
La part de l'oceà glacial àrtic situada al nord d'Islàndia, rep el nom de Dumbshaf o Íslandshaf. Per l'est delimita amb la mar de Noruega, pel nord, amb la mar de Grenlàndia i amb l'estret de Grenlàndia -o estret de Dinamarca, si es vol- per l'oest. Aquesta regió oceànica no té, fins allà on sabem, un nom específic en català. |
|
|
|
|
-
haf·áll <m. -áls, -álar>:
-
congre m (peix Conger conger)
hafa: tenir
hafa sitt fram: sortir amb la seva
hafið þér...?: [que] tenen...? (a botiga)
e-ð hefur e-ð á sér: una cosa té un costat <+ adj.>, una cosa té quelcom de...
hafa uppi á e-u ~ e-m: trobar algú ~ una cosa (localitzar algú
~ una cosa que hom cercava)
láta sig hafa það að <+ inf.>: obligar-se a <+ inf.>,
fer l'esforç de <+ inf.> (parlant d'una cosa que
es fa malgrat que no es vol fer o que no agrada)
-
♦ þú getur haft mig fyrir því að <+ ind.>: <LOC FIG> parlo amb coneixement de causa si et dic que <+ ind.>, pots ben creure'm si et dic que <+ ind.>
-
♦ hafa [mikið] fyrir því að <+ inf.>: <LOC FIG> esforçar-se [molt] per <+ inf.>
Hafa "tenir" |
|
Sg. |
1. |
hef, <†> hefi, <†> hefe |
tinc, tenc <Bal.> |
|
2. |
hefur, <†> hefir, <†> hefer, <†> hefr |
tens |
|
3. |
hefur, <†> hefir, <†> hefer, <†> hefr |
té |
Pl. |
1. |
höfum, <†> hǫfom, <†> hǫfum |
tenim |
|
2 |
hafið, <†> hafeð, <†> hafeþ, <†> hafet |
teniu |
|
3. |
hafa |
tenen |
|
|
Sg. |
1. |
hafði, <†> hafða, <†> hǫfðom |
tenia |
tinguí, tenguí |
vaig tenir |
he tingut, he tengut |
|
2. |
hafðir, <†> hafðer |
tenies |
tingueres, tengueres |
vas tenir, vares tenir |
has tingut, has tengut |
|
3. |
hafði, <†> hafðe |
tenia |
tingué, tengué |
va tenir |
ha tingut, ha tengut |
Pl. |
1. |
höfðum, <†> hǫfðom |
teníem |
tinguérem, tenguérem |
vam tenir, vàrem tenir |
hem tingut, havem tingut, hem tengut |
|
2 |
höfðuð, <†> hǫfðoð |
teníeu |
tinguéreu, tenguéreu |
vau tenir, vàreu tenir |
heu tingut, haveu tingut, heu tengut |
|
3. |
höfðu, <†> hǫfðo |
tenien |
tingueren, tengueren |
van tenir, varen tenir |
han tingut, han tengut |
|
|
Sg. |
1. |
hafi, <†> hafa |
tingui, tinga <Val.>, tengui <Bal.> |
|
2. |
hafir, <†> hafer |
tinguis, tingues <Val.>, tenguis <Bal.> |
|
3. |
hafi, <†> hafe |
tingui, tinga <Val.>, tengui <Bal.> |
Pl. |
1. |
höfum, <†> hafim, <†> hafem |
tinguem, tingam <Val.>, tenguem <Bal.> |
|
2 |
hafið, <†> hafeð, <†> hafiþ, <†> hafeþ, <†> hafit, <†> hafet |
tingueu, tingau <Val.>, tengueu <Bal.> |
|
3. |
hafi, <†> hafe |
tinguin, tinguen <Val.>, tenguin <Bal.> |
|
|
Sg. |
1. |
hefði, <†> hefða |
tingués, tinguera <Val.>, tengués <Bal.> |
vagi tenir |
hagi tingut, haja tingut <Val.>, hagi tengut <Bal.> |
|
2. |
hefðir, <†> hefðer |
tinguessis, tingueres <Val.>, tengués <Bal.> |
vagis tenir |
hagis tingut, hages tingut <Val.>, hagis tengut <Bal.> |
|
3. |
hefði, <†> hefðe |
tingués, tinguera <Val.>, tengués <Bal.> |
vagi tenir |
hagi tingut, haja tingut <Val.>, hagi tengut <Bal.> |
Pl. |
1. |
hefðum, <†> hefðim |
tinguéssim, tinguérem <Val.>, tenguéssim <Bal.> |
vàgim tenir |
hàgim tingut, hàgem tingut <Val.>, haguem tengut <Bal., ekki ritm./no lit.> |
|
2 |
hefðuð, <†> hefðið |
tinguéssiu, tinguéreu <Val.>, tenguéssiu <Bal.> |
vàgiu tenir |
hàgiu tingut, hàgeu tingut <Val.>, hagueu tengut <Bal., ekki ritm./no lit.> |
|
3. |
hefðu, <†> hefði |
tinguessin, tingueren <Val.>, tenguessin <Bal.> |
vagin tenir |
hagin tingut, hagen tingut <Val.>, hagin tengut <Bal.> |
|
|
Sg. |
2. |
hafðu!, haf þú! |
tingues!, tin! <Val.>, té!, ten <Bal.>, jas <Bal.> |
|
Pl. |
1. |
höfum! |
tinguem!, tenguem <Bal.> |
|
2. |
hafið!, hafið þið!, hafiði! |
tingueu!, teniu!, jau <Bal.> |
|
Infinitiu: |
hafa |
tenir, tindre <ekki ritm./no lit.> |
<†> Infinitiu de pretèrit: |
- |
|
Participi de present: |
hafandi, hafandi, hafandi, <†> hafandi, hafandi, hafanda |
tenint, tinguent <ekki ritm./no lit.>, tenguent <Bal., ekki ritm./no lit.> |
Participi de passat: |
hafður, höfð, haft, <†> hafðr ~ hafþr, hǫfð, haft ~ hafat |
tingut -uda, tengut -uda <Bal.>, <†> tenut -uda |
Supí: |
haft |
tingut, tengut <Bal.> |
|
-
hafdala <f. hafdölu, hafdölur>:
-
habdalà f (הַבְדָּלָה) (fl./pl.: habdalàs og/i habdalot)
-
hafdala-kerti <n. -kertis, -kerti>:
-
espelma f de [la] habdalà, espelma f per a [la] habdalà (נר [ל]הבדלה)
-
haf·gufa <f. -gufu, -gufur. Gen. pl.: -gufa>:
-
<†> variant arcaica de → hafgúfa “monstre marí”
-
◊ rétt þykkir mér þér fara vit eptir vexti. Nú mun ek segja þér, at þetta eru sjóskrímsl tvau. Heitir annat hafgufa, en annat lyngbakr. Er hann mestr allra hvala í heiminum, en hafgufa er mest skrímsl skapat í sjónum. Er þat hennar náttúra, at hún gleypir bæði menn ok skip ok hvali ok allt þat hún náir. Hún er í kafi, svá at dægrum skiptir, ok þá hún skýtr upp höfði sínu ok nösum, þá er þat aldri skemmr en sjávarfall, at hún er uppi. Nú var þat leiðar sundit, er vér fórum á millum kjapta hennar, en nasir hennar ok inn neðri kjaptrinn váru klettar þeir, er yðr sýndist í hafinu, en lyngbakr var ey sjá, er niðr sökk. En Ögmundr flóki hefir sent þessi kvikvendi í móti þér með fjölkynngi sinni til þess at bana þér ok öllum mönnum þínum. Hugði hann, at svá skyldi hafa farit fleiri sem þeir, at nú drukknuðu, en hann ætlaði, at hafgufan skyldi hafa gleypt oss alla. Nú siglda ek því í gin hennar, at ek vissa, at hún var nýkomin upp. Nú höfum vér getat sét við þessum vélum Ögmundar, en þó er þat mín hyggja, at af honum hljótir þú verst allra manna": prou em sembla que el teu enginy és tant com la teva alçada. Així que ara et faré avinent que [el que has vist] han estat dos monstres marins. El primer era una hafgufa i el segon, un lyngbakr. Si un lyngbakr és la major de totes les balenes d'aquest món, la hafgufa és el monstre més gros de tots els que hi ha a la mar. La seva natura és tal que engoleix homes, naus i balenes i tot el que pugui aglapir. Durant dies es manté submergida i quan treu a fora el seu cap i els seus espiracles, mai no es manté a la superfície menys del que dura una marea. Aquest estret que acabem de passar era l'espai que hi ha entre les seves barres; els seus narius i la seva barra inferior eren les roques que heu vist a la mar, i l'illa que s'ha submergit era un lyngbakr. L'Ögmundr flóki ("en Tofa-d'herba") és qui ha enviat, amb les seves arts màgiques, aquestes criatures contra teu, a fi de matar-te a tu i a tots els teus homes. I creu-me si et dic que ell creia que aquest seria el destí de molts més dels qui s'han anegat suara i que ell volia que la hafgufa ens hagués engolit a tots nosaltres. Si adés he navegat per la seva boca ha estat perquè sabia que la hafgufa acabava de sortir a la superfície de la mar. Aquesta vegada hem pogut ullar aquestes arteries de l'Ögmundr, però, això no obstant, tinc per mi que ell et farà patir pitjor que qualsevol altre home
-
haf·gúa <f. -gúu, -gúur. Gen. pl.: -gúa>:
-
<†> variant de → hafgúfa “hafgua, monstre marí”
-
haf·gúfa <f. -gúfu, -gúfur. Gen. pl.: -gúfa>:
-
<FOLCL> hafgua f o hafguva f, un monstre marí del folklore islandès
-
haf·kerling <f. -kerlingar, -kerlingar>:
-
tauró m de Grenlàndia (peix Somniosus microcephalus) (→ hákarl)
-
haf·mús <f. -músar, -mýs>:
-
quimera f, guineu f (peix Chimaera monstrosa) (→ geirnyt)
-
hafna¹ <hafna ~ höfnum | hafnaði ~ höfnuðum | hafnað ║ e-u>:
-
1. (neita) refusar una cosa (declinar, negar-se a)
-
◊ lát morgundagsins áhyggjur sjá um sig, ǁ þigg sérhvern dag, er forlögin unna þér, ǁ sem vinning; hvorki ástar yndi ǁ átt þú að hafna né glöðum dansi,: deixa que els maldecaps del dia de demà tinguin esment d'ells mateixos, accepta cada dia que el destí et concedeix com un guany; no refusis ni els delits de l'amor ni les danses joioses (L'original fa: Quīd sīt | fŭtū[rūm ǁ crās, fŭgĕ | qua̅e̅rĕrĕ ͜ et //
quēm fōrs | dĭē[rūm ǁ cūmquĕ dă|bīt, lŭcrō //
ādpō|nĕ nēc | dūlcīs | ămō[rēs //
spērnĕ, pŭ|ēr, nĕquĕ | tū chō|rēās,)
-
♦ e-u er hafnað: una cosa és refusada
-
♦ hafna boði: declinar una invitació
-
2. (vísa frá) rebutjar una cosa (no acceptar)
-
◊ Drottinn hefir hafnað (silˈlāh, סִלָּה) hetjum mínum, öllum þeim, er í mér voru, hann hefir boðað hátíð gegn mér til þess að knosa (li-ʃəbˈbɔr, לִשְׁבֹּר) æskumenn mína. Drottinn hefir troðið vínlagarþró meynni Júda-dóttur: el Senyor ha rebutjat (o: refusat) els meus herois, tots ells, que hi havia dintre meu. Ha proclamat contra meu una festa per esclafar el meu jovent. El Senyor ha trepitjat al cup la verge filla de Judà
-
♦ hafna trú sinni: renegar de la seva fe, rebutjar la seva fe
-
3. (forðast) evitar una cosa (esquivar, defugir)
-
♦ hafna háði: evitar el ridícul
-
hafna² <hafna ~ höfnum | hafnaði ~ höfnuðum | hafnað ║ sig>:
-
(leggja við akkeri) ancorar (fondejar a port)
-
♦ hafna í þriðja sæti: <ESPORT> fer tercer[s]
-
hafnabolta·kylfa <f. -kylfu, -kylfur. Gen. pl.: -kylfa o: -kylfna>:
-
<ESPORT> bat m de béisbol
-
hafna·bolti¹ <m. -bolta, -boltar>:
-
<ESPORT> pilota f de béisbol
-
hafna·bolti² <m. -bolta, no comptable>:
-
<ESPORT> béisbol m
-
hafnar·garður <m. -garðs, -garðar>:
-
<PORT> dic m de port o moll
-
hafn·bann <n. -banns, -bönn>:
-
<MIL MAR> blocatge m [de port]
Hafn·firðingur <m. -firðings, -firðingar>: hafnarfiordès m, hafnarfiordesa f
hafn·firskur, -firsk, -firskt: hafnarfiordès -esa
-
hafn·saga <f. -sögu, no comptable>:
-
pilotatge m, practicatge m (guiatge d'un vaixell cap a fora o cap a dins del port, fet pel pràctic del port)
-
hafnsögu·bátur <m. -báts, -bátar>:
-
barca f del pràctic
-
hafnsögu·maður <m. -manns, -menn>:
-
pràctic m de port
-
hafra- <en compostos>:
-
de civada
-
hafra·grautur <m. -grautar, -grautar>:
-
farinetes f.pl de civada, farro m de civada, porridge m
hafra·grjón <n.pl -grjóna>: flocs m.pl de civada
hafra·mjöl <n. -mjöls, no comptable>: farina f de civada
hafrar <m.pl -hafra>: civada f (planta Avena sativa)
-
haf·ræna <f. -rænu, pl. no hab.>:
-
brisa f de la mar, brisa marina, marinada f
-
hafs·botn <m. -botns, -botnar>:
-
1. (sjávarbotn) fons marí, fons m de la mar
-
♦ á hafsbotni: al fons de la mar
-
♦ skipið liggur á hafsbotni: el vaixell jeu al fons de la mar
-
2. (innsti hluti víkur eða flóa) [fons m de] golf m (part interior de badia, golf, cala, fiord)
-
♦ firðir og hafsbotnar: fiords i fons de fiords
-
<†> 3. (Norður-Íshafið, Dumbshaf) Oceà Àrtic (mar glacial àrtica, sinònim de Dumbshaf. Hom l'entenia com una vasta regió de golfs i badies formats a la paret de glaç perpetu que es creia que unia el Helluland o Illa de Baffin a l'oest i Lapònia a l'est)
-
◊ hann réð fyrir hafsbotnum þeim er ganga norður um Helluland og nú er kallað Dumbshaf og kennt var við Dumb konung: governava tota la zona de golfs i badies que hi ha al nord al voltant de la Terra de Lloses (Helluland = Illa de Baffin, entre el Canadà i Grenlàndia) i que ara rep el nom de Mar Bromosa (Dumbshaf) , mar que deu el seu nom a aquest rei Dumb (l'autor de la saga interpreta el nom Dumbshaf com a mar d'en Dumb)
-
◊ þriggja missera björg fékk konungur Gesti. Síðan sigldi hann norður með landi og allt fyrir Hálogaland og Finnmörk til Hafsbotna: el rei va donar a en Gestur provisions per a tres mig-anys. Després, en Gestur va sortir a mar i va navegar cap al nord, tot resseguint la costa noruega, passant per davant el Hálogaland (un dels fylkis de Noruega medieval, equivalent si fa no fa als fylkes actuals de Troms i Nordland) i la Finnmörk (una contrada molt més àmplia que no pas l'actual Finnmark noruega; equivalent, si fa no fa, a Lapònia) , fins a arribar als Hafsbotnar (Gestur navega fins a la zona de la mar Blanca)
-
haf·sjór <m. -hafsjóar, pl. no hab.>:
-
<FIG> mar f
-
◊ ég hef ferðast yfir hafsjó tímans til að finna þig: he travessat oceans de temps per trobar-te
-
♦ hafsjór af e-u: una mar de... (una gran quantitat de)
-
♦ hann er hafsjór af fróðleik: és un pou de ciència, és una enciclopèdia [ambulant]
-
hafs·megin <n. -megins, pl. no hab.>:
-
vastitud f de l'oceà
-
◊ allmikill harmur er það er vér eigum svo langt hingað að sækja og svo meinfært, fyrst hafsmegin mikið en þá ekki friðsamt að fara um Noreg þeim mönnum er hingað vilja sækja með vináttu: És una gran llàstima que el viatge per venir fins aquí hagi estat tan llarg i tan perillós: primer hem hagut de travessar la gran vastitud de l'oceà i després, travessar Noruega no ha resultat pas un viatge tranquil i segur per als qui no volíem res més que arribar fins aquí amb intencions amistoses
-
haf·svala <f. -svölu, -svölur. Gen. pl.: -svalna o: -svala>:
-
petrell oceànic (ocell Oceanites oceanicus)
-
haf·svæði <n. -svæðis, -svæði>:
-
zona marítima
-
haft <n. hafts, höft>:
-
1. (fjötur) lligall m (bocí de corda emprat per a fermar)
-
♦ halda e-n í höftum: tenir algú empresonat -ada
-
♦ sitja í höftum: estar empresonat -ada
-
2. (á skepnum) trava f (per a fermar-hi les potes d'una bèstia, esp. d'un cavall)
-
3. (þrep, tröppustig) graó m (d'escaler)
-
4. (hindrun) restricció f (límit)
-
♦ leggja haft á e-ð: posar restriccions a una cosa
-
♦ leggja haft á lausafé: embargar els bés mobles
-
haftara <f. haftöru, haftörur>:
-
haftarà f (הַפְטָרָה) (fl./pl.: haftaràs og/i haftarot)
-
◊ Tóra með haftörum: Torà amb haftarot
-
hafta·svæði <n. -svæðis, -svæði>:
-
àrea restringida
-
haf·tyrðill <m. -tyrðils, -tyrðlar>:
-
gavotí m (ocell Alle alle syn. Plautus alle)
-
hafur <m. hafurs, hafrar>:
-
(karlkyns geit) boc m (mascle del mamífer Capra hircus)
-
hafurs·rót <f. -rótar, -rætur>:
-
salsifí m, barba f de cabra, herba barbuda (planta Tragopogon porrifolius)
-
haf·örn <m. -arnar, -ernir>:
-
àguila marina (ocell Haliaetus albicilla)
-
haga·álmur* <m. -álms, -álmar>:
-
om m (arbre Ulmus minor)
-
haga·hlynur <m. -hlyns, -hlynir>:
-
auró blanc (o: arrugat), arrugat m, erable m campestre (arbre Acer campestre)
-
hag·fræðingur <m. -fræðings, -fræðingar>:
-
economista m & f
haggadah-frásögn <f. -frásagnar, -frásagnir>: <RELIG JUD> hagadà f
[de Pèssah], hagadà f [de Pasqua](relat ritual de l'origen
de la Pasqua) (הַגָּדָה)
-
hagi <m. haga, hagar>:
-
pastura f (pastiu, pasturatge)
-
♦ halda sauðunum til haga: pasturar les ovelles
-
♦ halda e-u til haga: <LOC FIG> guardar una cosa (estotjar una cosa, conservar una cosa: perquè no es perdi o per emprar-la en el futur)
-
♦ vera [staddur] úti í haga: trobar-se al ras, en plena natura
-
◊ en í sömu byggð voru hirðar úti í haga (ἀγραυλεῖν ~ ἀγραυλῶν ἀγραυλοῦσα ἀγραυλοῦν: καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες) og gættu um nóttina hjarðar sinnar: i en aqueixa mateixa contrada hi havia pastors que eren a camp ras guardant de nit llur ramat
-
hag·kvæmur, -kvæm, -kvæmt <adj.>:
-
1. (hagstæður) econòmicament avantatjós -osa (que representa un avantatge o benefici econòmic, profitós, rendible)
-
2. (heppilegur) favorable, oportú -una (idoni)
-
◊ á hagkvæmri tíð bænheyrði ég þig, og á hjálpræðis degi hjálpaði ég þér: en temps favorables et vaig escoltar i en el dia de salvació et vaig ajudar
-
◊ til þess að vér öðlumst miskunn og hljótum náð til hjálpar á hagkvæmum tíma: per tal que obtinguem misericòrdia i trobem gràcia per a un auxili en el temps oportú
hagla·byssa <f. -byssu, -byssur. Gen. pl.: -byssa o: -byssna>: escopeta f de cartutxos
tvíhleypt haglabyssa: escopeta de cartutxos de dos canons
afsöguð (o: afskorin) [tvíhleypt] haglabyssa: escopeta de cartutxos
amb els canons retallats
-
hagnaður <m. hagnaðar, no comptable>:
-
benefici[s] m[.pl], guany[s] m[.pl]
-
♦ hagnaður af sölunni: el[s] guany[s] de la venda
-
♦ selja e-ð með góðum hagnaði: vendre una cosa amb un bon benefici
-
♦ verslunin skilar hagnaði: el negoci (o: la botiga) dóna beneficis
hag·nýtur, -nýt, -nýtt: pràctic -a, d’utilitat pràctica
-
hag·ræða <-ræði ~ -ræðum | -ræddi ~ -ræddum | -rætt ║ e-m>:
-
1. <GEN> acomodar algú
-
♦ hagræða sér [í sæti ~ hægindastól]: acomodar-se [en un seient ~ en una poltrona]
-
♦ hagræða e-u: col·locar bé o millor una cosa, arranjar la posició d'una cosa
-
♦ hagræða blómunum í vasanum: agençar les flors dins el gerro
-
♦ hagræða gleraugum: posar-se bé les ulleres
-
♦ hagræða líkinu í kistunni: col·locar bé el cadàver dins el taüt
-
♦ hagræða sannleikanum: <LOC FIG> ajustar la veritat (o: els fets) (segons li convingui a un)
-
2. (nota betur) racionalitar una cosa (optimitzar el funcionament d'una empresa)
-
♦ hagræða í fyrirtæki: optimitzar una empresa
-
♦ hagræða í rekstri: optimitzar (o: racionalitzar) la gestió [d'una empresa]
-
hag·ræðing <f. -ræðingar, no comptable>:
-
racionalització f
-
hagræðingar·aðgerð <f. -aðgerðar, -aðgerðir>:
-
mesura f de racionalització
-
hags·bót <f. -bótar, -bætur. El mot s'usa preferentment en plural>:
-
benefici m (millora de la situació d'algú)
-
♦ til hagsbóta fyrir e-n: per a benefici d'algú, beneficiós per a algú, redundant en benefici d'algú
-
hagsmuna·árekstur <m. -áreksturs (o: -árekstrar), -árekstrar>:
-
conflicte m d'interessos
-
hagsmuna·gæsla <f. -gæslu, no comptable>:
-
defensa f d'interessos, lòbbying m
-
hagsmuna·gæslumaður <m. -gæslumanns, -gæslumenn>:
-
lobbiista m & f
-
hagsmuna·hópur <m. -hóps, -hópar>:
-
grup m d'interès
-
hagsmuna·samtök <n.pl -samtaka>:
-
grup[s] m.[pl] d'interès
-
hag·stofa <f. -stofu, -stofur. Gen. pl.: -stofa>:
-
institut m d'estadística
-
♦ Hagstofa Evrópusambandsins: Oficina d'Estadística de la Unió Europea, EUROSTAT f
-
hag·stæður, -stæð, -stætt <adj.>:
-
favorable (preu, condicions, temps atmosfèric)
-
♦ [mjög] hagstætt verð fyrir e-ð: un preu [molt] favorable per...
-
♦ kaupa e-ð á hagstæðu verði: comprar una cosa a un preu favorable
-
hag·sæld <f. -sældar, no comptable>:
-
prosperitat f
-
◊ en á meðan lögfræðingar Sameinuðu þjóðanna færa fyrir því rök, til dæmis, að útgáfa starfsleyfis til fjárfesta til þess að virkja jarðefnanámur í Kosovo kunni að brjóta gegn heimildum Sþ í Kosovo þá eru tengsl milli stöðu héraðsins og hagsældar þess: però, mentre els advocats de les Nacions Unides continuïn argumentant, per exemple, que la concessió de llicències als inversors perquè explotin els recursos minaires de Kósovo pot constituir una violació del mandat de les Nacions Unides a Kósovo, hi haurà una relació entre l'estatus d'aquesta regió i la seva prosperitat
-
hag·sæll, -sæl, -sælt <adj.>:
-
pròsper -a
-
hag·tölur <f.pl -talna>:
-
xifres econòmiques, estadístiques econòmiques
-
hagur <m. hags, hagir>:
-
1. (ástand) estat m (condició)
-
♦ bágur hagur: una situació [econòmica] estreta, estretor econòmica
-
♦ gangi þér allt í haginn!: que tot et vagi bé!
-
◊ þegar allt gengur manni í hag (ἐν ἀγαθοῖς) hryggjast óvinir hans,
gangi honum allt öndvert (ἐν τοῖς κακοῖς αὐτοῦ) víkur vinur jafnvel frá: quan tot li va bé a un home, els seus enemics. Si tot li va malament, fins i tot el seu amic s'aparta d'ell/se'n separa
-
◊ hann sagði: „Óttastu hvergi, ástmögur, allt mun ganga þér í hag (ʃāˈlōm lā-χ, שָׁלוֹם לָךְ). Vertu hughraustur. Vertu hughraustur.“ Ég styrktist við er hann talaði við mig og sagði: „Talaðu, herra, því að þú hefur veitt mér styrk“:
-
♦ góður hagur: una situació desfogada (o: una bona situació)
-
♦ hagurinn batnar: la situació millora
-
◊ ég gleðst mjög og þakka Drottni fyrir að hagur ykkar hefur loks batnað (ἀναθάλλειν, ἀνεθάλετε) svo aftur að þið gátuð hugsað til mín. Að sönnu hafið þið hugsað til mín en gátuð ekki sýnt það í verki:
-
♦ hagurinn vænkast: les condicions milloren
-
◊ en minnstu mín þegar hagur þinn vænkast (ka-ʔăˈʃɛr ˈʝītˤaβ lā-χ, כַּאֲשֶׁר יִיטַב לָךְ). Sýndu mér þann vináttuvott að nefna mig við faraó og hjálpa mér þannig úr þessu húsi: però recorda-te'n de mi quan la teva situació millori. Mostra'm el testimoni d'amistat d'anomenar-me al faraó i ajudar-me, d'aquesta manera, a sortir d'aquesta casa
-
♦ láta sér annt um hagi e-s:
-
◊ ég hef engan honum líkan sem lætur sér eins einlæglega annt um hagi ykkar (μεριμνᾶν τὰ περί τινος, ὅστις γνησίως τὰ περὶ ὑμῶν μεριμνήσει): no tinc ningú d'igual a ell que es preocupi tan sincerament de les vostres coses
-
♦ rétta hag e-s: dreçar la situació d'algú
-
◊ á þeim tíma og á þeim dögum er ég rétti hag Júda og Jerúsalem:
-
♦ snúa við högum sínum: renovar la seva vida, donar un tomb [cap a millor] a la seva vida
-
◊ þegar Drottinn sneri við hag Síonar, þá var sem oss dreymdi: quan el Senyor va restaurar el benestar de Sió, va ser com si estiguéssim en un somni
-
♦ tímarnir breytast e-m í hag: els temps canvien a millor per a algú
-
◊ að ykkar bíður aðeins einn dómur ef þið segið mér ekki draum minn og ráðningu hans.Þið hafið komið ykkur saman um að fara með blekkingar og lygi gagnvart mér þangað til tímarnir breytast ykkur í hag. Segið mér því drauminn. Þá mun ég vita hvort þið getið ráðið merkingu hans.“ :
-
♦ una hag sínum vel: estar molt satisfet -a amb la seva situació (o: amb la seva vida)
-
♦ það urðu mikil umskipti á högum hans: hi ha hagut un gran canvi en la seva vida
-
♦ vita um hagi e-s:
-
Týkíkus, minn elskaði bróðir og trúi aðstoðarmaður og samverkamaður í þjónustu Drottins, mun láta ykkur vita allt um mína hagi
-
en til þess að þið fáið einnig að vita um hagi mína, hvernig mér líður, þá mun Týkíkus, minn elskaði bróðir og trúi aðstoðarmaður í þjónustu Drottins, skýra ykkur frá öllu
-
en ég vona að Drottinn Jesús geri mér bráðum fært að senda Tímóteus til ykkar til þess að mér verði einnig hughægra þá er ég fæ að vita um hagi ykkar
-
♦ kreppan þrengdi hag bænda: la crisi va dur els pagesos a una situació molt destreta
-
2. (ábati, gagn) profit m (avantatge, benefici)
-
♦ bera hag hans fyrir brjósti: tenir cura dels seus interessos
-
◊ enda var Gyðingurinn Mordekaí næstur konungi að tign. Meðal Gyðinga var hann mikils metinn og vinsæll af hinum fjölmörgu ættmennum sínum því að hann bar hag þjóðar sinnar fyrir brjósti og lét sér annt um velfarnað kynstofns síns:
-
♦ búa í haginn fyrir e-ð: invertir en una cosa
-
♦ búa í haginn fyrir framtíðina: invertir en el futur, preparar-se per al futur
-
♦ dómurinn fellur í hag e-m: la sentència va a favor de...
-
◊ uns Hinn aldni kom og dómur féll í hag hinum heilögu Hins æðsta og sá tími kom að hinir heilögu hlutu konungdæmið:
-
♦ dæma e-m í hag: fer justícia a algú
-
◊ Þú lést mig ná rétti mínum og dæmdir mér í hag,
settist í hásæti þitt sem réttlátur dómari:
-
♦ e-ð er e-m í hag: una cosa afavoreix algú
-
◊ dómurinn er henni í hag: la sentència l'afavoreix
-
◊ sjálfur geng ég nú í dag veg allrar veraldar. En þið skuluð játa af öllu hjarta og allri sálu að ekkert fyrirheitanna sem voru ykkur í hag og Drottinn, Guð ykkar, gaf ykkur er óefnt, öll hafa þau ræst, ekkert þeirra hefur brugðist:
-
♦ e-m gengur allt í haginn: a algú les coses li van molt bé, li va esplèndidament
-
♦ hafa hag af e-u: treure profit d'una cosa
-
♦ hirða um eigin hag: tenir cura dels [seus] propis interessos, preocupar-se dels seus propis interessos
-
◊ svo segir Drottinn Guð: Hlustið. Ég ætla að halda gegn hirðunum og krefjast sauða minna úr hendi þeirra. Ég læt þá hætta að hirða um fé mitt, þeir skulu ekki fá að hirða um eigin hag framar. Ég bjarga hjörð minni úr munni þeirra, hún skal ekki verða fæða þeirra framar
-
♦ hugsa aðeins um eigin hag: pensar només en el seu propi profit
-
enginn hyggi að eigin hag heldur hag annarra
-
Ég fyrir mitt leyti reyni í öllu að þóknast öllum og hygg ekki að eigin hag heldur hag hinna mörgu, til þess að þeir verði hólpnir
-
♦ líta á eigin hag:
-
◊ lítið ekki aðeins á eigin hag heldur einnig annarra
-
♦ sjá sér hag í e-u: veure profit en una cosa, trobar una cosa avantatjosa o profitosa per a si
-
◊ hann sér sér hag í samruna fyrirtækjanna: veu avantatges per a si en la fusió de les empreses
-
♦ sjá sér hag í að <+ inf.>: trobar profitós <+ inf.>
-
♦ sjá hag sínum borgið með e-u: veure que una cosa és en benefici seu
-
◊ fyrirtækið sá hag sínum borgið með að flytja starfsemi sína út á land: l'empresa va veure que traslladar les seves activitats al camp anava en benefici seu (o: salvaguardava els seus interessos)
-
♦ það er honum í hag: això va en profit seu, això va en benefici seu
-
♦ þetta er þér ekki í hag: això va en perjudici teu
-
3. (efnahagur) situació econòmica (finances, economia)
-
◊ laun réttláts eru blessun Drottins,
hagur hans blómstrar á augabragði:
-
♦ e-ð eykur hag e-s:
-
◊ spekin eykur hag fátæks manns
og leiðir hann til sætis hjá tignarmönnum:
-
♦ hagur hans stóð með blóma: la seva situació econòmica era immillorable
-
hag·vöxtur <m. -vaxtar, no comptable>:
-
creixement econòmic
haj·hálsmen <n. -hálsmens, -hálsmen>: <RELIG JUD = hálsmen með áletrun
‘lifðu [lengi]!’> hai m (penjoll per a cadeneta amb
la inscripció ‘hai’, חַי, חי)
haka <f. höku, hökur. Gen. pl.: haka>: barra f, mentó m
skarð í höku: clotet m del (o: en el) mentó
hakk <n. -hakks, no comptable>: trinxat m, carn picada, carn capolada (Bal.)
hakka <hakka ~ hökkum | hakkaði ~ hökkuðum | hakkað>: picar, capolar (Bal.)
hakka kjöt: picar carn, capolar carn (Bal.)
hakkað nautakjöt: carn de bou picada
hakka·buff <n. -buffs, -buff>: 1. raola f, bistec rus
2. (hamborgari) hamburguesa f
hakka·vél <f. -vélar, -vélar>: màquina f de capolar carn, capoladora f
rafmagns hakkavél: capoladora elèctrica
-
halaka <f. halöku, halökur>:
-
(gyðingleg trúarlög samkvæmt munnlegu rabbínahefðinni) halacà f (fl./pl halacàs og/i halacot) (llei religiosa jueva segons la tradició [oral] rabínica, הֲלָכָה, הלכה)
-
◊ halaka og aggaða: halacà i agadà
-
hala·karta <f. -körtu, -körtur. Gen. pl.: -kartna o: -karta>:
-
cap-gros m, cullereta f, cap de bou m, cullerot m (Val.), cabot m (Mall.), cabotí m (Mall.), <†> ranapeix m
-
halakískur, halakísk, halakískt <adj.>:
-
halàquic -a (הִלְכָתִי, הֲלָכִי)
-
hala·klipptur, -klippt, -klippt <adj.>:
-
escuat -ada, escoat -ada (Bal.)
-
♦ halaklipptur hundur: gos escuat
-
hala·rófa <f. -rófu, -rófur. Gen. pl.: -rófna o: -rófa>:
-
1. <GEN> cua f, coa f (Val., Bal.) (→ hali; → rófa)
-
2. <FIG> fila índia
-
♦ ganga í [langri] halarófu: anar en [una llarga] fila índia
-
hala·snælda <f. -snældu, -snældur. Gen. pl.: -snældna o: -snælda>:
-
fus m (fl./pl.: fusos)
-
hala·stjarna <f. -stjörnu, -stjörnur. Gen. pl.: -stjarna>:
-
cometa m
halda <held ~ höldum | hélt ~ héldum | haldið>:
I.
1. <e-ð>:
1.1. (hyggja) creure una cosa (considerar, pensar, ésser de l'opinió)
ég held að...: crec que..., penso que...
ég held það: ho crec, sóc d’aquest parer
hvað heldur þú? Què en penses?
2. <e-u>:
2.1. (hafa tak á) agafar una cosa amb la mà (aferrar & aguantar)
halda e-u föstu: aferrar una cosa amb força
2.2. (um stefnu) mantenir una cosa (cosa = rumb)
halda stefnu til Mæorku: mantenir el rumb cap a Mallorca
2.3. (fara) posar rumb cap a... (partir, iniciar la travessia)
halda til Mæorku: posar rumb cap a Mallorca, partir cap a Mallorca
3. af stað: partir (posar-se en marxa, anar-se'n)
3. aftur af e-m: tenir algú sota control, contenir algú, refrenar algú (retenir, deturar)
4. á e-u: sostenir una cosa en la mà (aguantar amb la mà)
halda á penna: sostenir una ploma en la mà
halda á barni: sostenir un infant en braços
ef ~ þegar á þarf að halda: per si cal ~ per quan calgui
ef þeir þyrftu á að halda: en cas que l'haguessin de menester
→ biðja um hjálp ef þeir þyrftu á að
halda: demanar ajut si els calgués
→ ekkjan bætti við að hún vonaði
að sviplegt fráfall eiginmanns síns yrði til
þess að aðrir leituðu sér
þeirrar hjálpar sem þeir þyrftu
á að halda: la vídua va afegir que tenia
l'esperança que la tràgica mort del seu marit faria
que d'altres cerquessin l'ajut que haguessin de menester
5. halda áfram: continuar, no cessar, prosseguir
hún heldur áfram og áfram: i no para i no para, i continua i continua
haltu áfram að gera það: continua fent-ho!
6. halda e-u áfram: continuar [fent] una cosa
halda áfram ferðinni: continuar el viatge
7. halda e-u fast við (o: fram): insistir en una cosa
8. halda e-u fram: afirmar una cosa (dir & sostenir, ésser del parer)
9. halda til e-s staðar: allotjar-se a...
10. halda undan: batre's en retirada, retirar-se
11. halda upp á e-n: apreciar [molt] algú, tenir algú en gran estima, sentir molta de simpatia vers algú
12. halda upp á e-ð: celebrar una cosa, festejar una cosa
13. halda við e-ð: aguantar una cosa (perquè no caigui)
halda fast við e-ð: mantenir-se ferm en una cosa
halda sig fast við e-ð: atenir-se fermament a una cosa; mantenir-se fidel a una cosa
14. halda við e-n: mantenir una relació [amorosa] (o: relacions) amb algú (=amb un home casat)
halda við e-a: mantenir una relació [amorosa] amb alguna (=amb una dona casada)
15. halda e-u við: mantenir una cosa
halda húsi við: mantenir una casa
II.
1. halda sér: #1. agafar-se (o: aferrar-se) [fort] a una cosa; #2. mantenir-se agafat -ada (o: aferrat -ada) amb força a una cosa
2. halda sér til: endiumenjar-se, empolainar-se (anar molt ben vestit)
3. halda sig frá e-u: mantenir-se allunyat -ada d'una cosa, abstenir-se totalment d'una cosa
4. halda sig við e-ð: atenir-se a [estrictament] a una cosa
-
hali <m. hala, halar>:
-
cua f, coa f (Val., Bal.) (es diu, especialment, de la de les vaques, bous i animals semblants; també de la de les rates, ratolins, ases i cocodrils; cf. també → dindill o: dyndill, → rófa, → skauf, → skott, → sporður, → stél, → tagl i → stýri. El dimoni també té hali)
-
◊ einn greip í halann á krókódílnum: va agafar el cocodril per la cua
-
♦ bera halann brattan (o: bera bratt halann): <LOC FIG> anar amb la cua ben alta, estar de molt bon humor, anar més xalest -a que un pasco (Mall.)
-
♦ bera halann lágt: <LOC FIG> anar amb la cua baixa, anar capcot -a
-
♦ draga (o: hafa) hala: <LOC FIG> tenir cua, tenir conseqüències
-
♦ draga halann: <LOC FIG> arrossegar la cua, estar trist -a i abatut -uda
-
♦ leika lausum hala: <LOC FIG> #1. (um dýr) trobar-se en llibertat, anar a lloure, estar a lloure (estar en llibertat un animal); #2. (um manneskju) campar-li al seu aire i gust (fer el que un vol sense cap mena de frens, obligacions etc. & actuar impunement, p.e., un malfactor, un lladre etc.)
-
◊ apa tókst að leika lausum hala í Hong Kong í tvo sólarhringa: un mico ha aconseguit mantenir-se lliure dos dies a Hong Kong
-
♦ vera með horn og hala: <LOC FIG> ésser el dimoni en persona
|
L'ús d'aquest mot antigament era més ampli, com ho atesta el compòsit halaklipptur “escuat (gos)” o el mot hælrófa, que designa el bocí de cua tallada de xais i ovelles, aprofitat (tradicionalment) culinàriament. També es pot recordar aquí el compòsit skaufhali, que significa “cua-peluda, cua-bossuda”, amb el qual es designa poèticament les guilles. |
|
|
|
|
-
halla <halla ~ höllum | hallaði ~ hölluðum | hallað>:
-
I. <personal>
-
1. <e-u>: inclinar una cosa, decantar una cosa (fer que una cosa no estigui vertical, sinó de biaix)
-
♦ halla höfðinu til hliðar: inclinar el cap a un costat
-
♦ halla réttu máli: <LOC FIG> distorsionar la veritat, esbiaixar les coses, mentir
-
♦ halla réttu máli í e-u: distorsionar una cosa, dir mentides pel que fa a una cosa
-
♦ halla undir flatt: <LOC FIG> reclinar el cap, decantar el cap
-
2. <e-u upp að e-u>: recolzar una cosa a una cosa
-
◊ hún hallaði stiganum upp að veggnum: va recolzar l'escala a la paret
-
II. <impersonal>
-
1. fer pendent (un terreny)
-
♦ landinu hallar: el terreny fa pendent
-
◊ landinu hallar niður að ströndinni: el terreny fa pendent fins a la costa, el terreny va baixant fins a la costa
-
♦ það hallar undan fæti: #1. (leiðin liggur niður í móti) el camí fa baixada (baixa en capavallada); #2. (það gengur verr en áður) anar costa per avall (anar a pitjor, anar pitjor que abans); #3. (ævilokin taka að nálgast) acostar-se cap a la fi (començar a acostar-se la fi de la vida d'una persona)
-
♦ nú fer að halla undan fæti: el camí comença a fer baixada
-
♦ það hallar undan fæti fyrir honum: les coses li van costa avall
-
2. declinar, inclinar-se cap a la seva fi (dia, estació de l'any etc.)
-
♦ degi hallar: el dia declina
-
♦ hallar að hausti: l'estiu comença a inclinar-se cap a la tardor, la tardor ja comença a sentir-se
-
♦ sumri fer að halla: l'estiu es va acabant, l'estiu ja toca a la seva fi
-
III. <reflexiu>
-
1. estirar-se, reclinar-se (esp. estirar-se al sofà o al llit per descansar una estona, fer una dormideta etc.)
-
◊ taktu þér frí í dag, farðu upp og hallaðu þér: agafa't el dia lliure, puja a dalt i estira't una estona
-
◊ hann hallaði sér niður að höfðalaginu: es va reclinar a la coixinera del llit [i es va adormir]
-
♦ halla sér að glugganum: inclinar-se cap a la finestra
-
♦ halla sér aftur á bak í sætið: tornar-se a reclinar en el seient
-
♦ halla sér á eyrað: <LOC FIG> fer una becaina
-
♦ halla sér út af: <LOC FIG> [reclinar-se i] adormir-se
-
◊ halla sér út af aftur: tornar-se a adormir
-
◊ halla sér út af á dívaninn og steinsofna í klukkutíma eða svo: reclinar-se (o: estirar-se) sobre el divà i adormir-se com un soc per una hora o això
-
◊ síðan varð hún syfjuð og hallaði sér út af við hlið hans: després li va agafar son i es va adormir al seu costat
-
♦ halla sér út um gluggann: guaitar per la finestra
-
2. <sér að e-m>: #1. (beygja sig að e-m) inclinar-se cap a algú (apropar-s'hi físicament); #2. (sér til stuðnings, styðja sig við e-n) repenjar-se en algú (recolzar-s'hi físicament); #3. (leita sér athvarf hjá e-m, styðjast við e-n) cercar el suport d'algú (cercar-ne el recolzament); #4. (fylgja e-m að málum, styðja e-n til) donar suport a algú (donar recolzament a, arrenglerar-se al costat de)
-
3. <sér fram>: inclinar-se cap envant
-
◊ hún hallaði sér fram og kyssti mig: es va inclinar cap envant i em va fer un petó
-
4. <sér upp að e-u>: repenjar-se a, recolzar-se a (a una paret, arbre etc. per aguantar-s'hi, p.e., amb l'esquena)
-
♦ hann hallaði sér upp að trénu: es va repenjar a l'arbre
-
♦ hún hallaði sér upp að veggnum: es va repenjar a la paret
-
5. <sér yfir e-ð ~ e-n>: inclinar-se sobre una cosa ~ algú
-
♦ hún hallaði sér yfir borðið: es va inclinar sobre la taula
hallar·dyr <f.pl -dyra (o: (†) -dura)>: 1. <HIST> porta f de höll
2. portes f.pl de palau
-
hallast <hallast ~ höllumst | hallaðist ~ hölluðumst | hallast>:
-
1. <GEN> estar inclinat -ada, no estar ben dret -a (no estar rectament vertical)
-
◊ veggurinn hallast: la paret no és ben vertical
-
2. <að e-u>: (hafa tilhneigingu til, hneigjast að) tendir a una cosa (tenir una propensió [natural] vers...)
-
3. <að e-m ~ e-u>: (velja kost) inclinar-se per algú ~ una cosa (d'entre diverses opcions)
-
♦ ég hallast að því að <+ subj.>: <LOC FIG> m'inclino a creure que <+ ind.>
-
hallelúja <interj.>:
-
al·leluia (הַלְּלוּיָהּ, ἁλληλουϊά, ἁλληλούϊα)
halló: hola
-
hall·æri <n. -æris, -æri>:
-
1. (hart árferði) molt mala anyada (any amb males collites)
-
2. (hungursneyð, dýrtíð, óáransauki) [any m de] carestia f, [any m] de fam f (a causa de la manca d'aliments per la mala anyada)
-
hallæris·ár <n. -árs, ár>:
-
any m de fam
-
◊ og sjö mögru og ljótu kýrnar, sem á eftir hinum komu, merkja sjö ár, og sjö tómu öxin, sem skrælnuð voru af austanvindi, munu vera sjö hallærisár: i les set vaques magres i lletges que pujaren després d'aquelles, volen dir set anys, com també les set espigues seques i cremades pel vent de l'est: hi haurà set anys de fam
hallæris·legur, -leg, -legt: 1. fet -a un fàstic (amb vestimenta i aspecte de passar gana)
2. antiquat -ada (passat -ada de moda, esp. en la forma de vestir-se, de fer les coses etc.)
hann er svo nett hallærislegur!: és tan deliciosament antiquat!
3. cutre, xungo -a, xerec -a (de pèssima qualitat, molt dolent)
síðasta heimildarmyndin hans er alveg hallærisleg: el seu darrer documental és força cutre
4. hortera, coent, cursi, horrible (de [molt] mal gust, esp. en la forma de vestir-se)
-
hallæris·tími <m. -tíma, -tímar>:
-
temps m de fam
-
◊ á hallæristímum hljóta þeir saðning: en temps de fam seran atipats
-
halur <m. hals, halir>:
-
<LIT> home m
hamar¹ <m. hamars, hamrar>: 1. (verkfæri) martell m (eina)
2. (öxarhamar, axarhamar) cabota f de destral, taló m de destral
-
hamar² <m. hamars, hamrar>:
-
(klettur, klettaveggur) penya-segat m, espadat m, serrat m (Mall.)
hamar³ <m. hamars, hamrar>: tauró sardiner (peix Lamna nasus) (→ hámeri)
-
hamar·skora <f. -skoru, -skorur. Gen. pl.: -skora>:
-
fissura f a espadat, clivella (o: escletxa; o: fenella) f entre les roques d'un espadat (→ hamraskora; → klettaskora)
-
◊ en skreiðast sjálfir inn í klettagjár (ni'qrōθ ha-tstsu'rīm, נִקְרוֹת הַצֻּרִים) og hamarskorur (səˈʕīφ ha-ssəlāˈʕīm ~ סְעִיף הַסְּלָעִים: lā-ˈβōʔ bə-niˈqrōθ ha-sˁsˁuˈrīm ū-βi-səʕiˈφēi̯ ha-ssəlāˈʕīm, לָבוֹא בְּנִקְרוֹת הַצֻּרִים, וּבִסְעִפֵי הַסְּלָעִים) fyrir ógnum Drottins og fyrir ljóma hátignar hans: per ficar-se a les clivelles de les roques, a les esquerdes de les penyes, davant el terror de Jahvè i l'esclat de la seva majestat
-
hamast <hamast ~ hömumst | hamaðist ~ hömuðumst | hamast>:
-
1. <FOLCL = hafa hamskipti> adoptar la forma d’una bèstia determinada o d’una altra persona
-
♦ hamast í arnarlíki: convertir-se en una àguila, adoptar la forma d’una àguila
-
◊ "Hǫfom erfiði ǀ oc ecci ørindi; ǁ
mara þraut óra ǀ á meginfialli, ǁ
urðom síðan ǀ Sæmorn vaða; ǁ
þá var oss syniat ǀ Sváfnis dóttur, ǁ
hringom gœddrar, ǀ er vér hafa vildom." ǁ
Konungr bað, at þeir scyldo fara annat sinn. Fór hann siálfr. Enn er þeir kómo upp á fiall oc sá á Svávaland lanzbruna oc ióreyki stóra, reið konungr af fiallino fram í landit oc tóc náttból við á eina. Atli helt vǫrð oc fór yfir ána. Hann fann eitt hús. Fugl mikill sat á húsino oc gætti oc var sofnaðr. Atli scaut spióti fuglinn til bana, enn í húsino fann hann Sigrlinn, konungs dóttur, oc Álǫfo, iarls dóttur, oc hafði þær báðar braut með sér. Fránmarr iarl hafði hamaz í arnarlíki oc varit þær fyr hernom með fiǫlkyngi. Hróðmarr hét konungr, biðill Sigrlinnar. Hann drap Svávakonung oc hafði rænt oc brent landit. Hiǫrvarðr konungr fecc Sigrlinnar, enn Atli Álofar. Hiǫrvarðr oc Sigrlinn átto son mikinn oc vænan. Hann ǁ var þǫgull; ecci nafn festiz við hann. Hann sat á haugi; hann sá ríða valkyrior nío, oc var ein gǫfugligust: “hem tingut els afanys però no hem pas complert la nostra missió; els nostres cavalls s'esgotaren a l'alta muntanya i després haguérem de passar a gual el [riu] Sæmorn; llavors[, arribats a la nostra destinació,] ens refusaren la filla de l'Sváfnir, la bella adornada d'anells que volíem heure”. El rei els pregà que hi anessin una segona vegada. Ell mateix els hi acompanyà [aquella vegada]. Quan varen haver arribat a dalt de tot de la muntanya, véren l'Svávavaland devastat pels incendis i encatifat de grans polsegueres de cavalls. El rei davallà de la muntanya i entrà en el país. Féu nit a la vorera d'un riu. L'Atli, que feia guàrdia, travessà aquell riu i va trobar una casa. Un gran ocell, que la vetllava, estava posat damunt la casa i s'era adormit. L'Atli va matar l'ocell tirant-li una llança, i dins la casa hi va trobar la Sigrlinn, la filla del rei [Sváfnir], i l'Álǫf, la filla del iarl [Fránmarr], i se les emportà totes dues amb ell. [Aquell gran ocell] havia estat el iarl Fránmarr, el qual havia adoptat la forma d'una àguila i les havia protegit de l'exèrcit amb màgia. Hi havia un rei que nomia Hróðmarr, pretendent de la Sigrlinn. [Era ell qui] havia mort el rei dels suavis i saquejat i cremat el país. El rei Hjǫrvarðr va prendre la Sigrlinn per esposa i l'Atli l'Álǫf. En Hjǫrvarðr i la Sigrlinn tingueren un fill, gran i bonic. Era callat. No li posaren nom. [Un dia que] seia a dalt d'un túmul funerari, va veure nou valquíries cavalcant, i una d'elles era la [criatura d'estampa] més noble
-
2. (ganga berserksgang) ésser pres de la furor dels bersercs (emparar-se d'un el paroxisme dels bersercs, in Berserkerwut geraten)
-
◊ Hrólfr réð undir hann. Jólgeirr tók á móti, ok urðu þar sviptingar harðar. Hamaðist hann þá á Hrólf, en hann lét berast undan ok fram at sjónum, þar til er þeir fellu báðir á kaf ofan fyrir einn hamar: en Hrólfr es va precipitar contra ell. En Jólgeirr s'hi enfrontà i la lluita fou acarnissada. Aleshores es va apoderar d'en Jólgeirr la furor dels bersercs i hi escometé en Hrólfr, però aquest l'esquivava, anant reculant cap a la mar fins que tots dos hi van caure dedins al peu d'un espadat (la traducció d'en Hermann Pálsson i en Paul Edwards a l'anglès, del 1980, interpreta el mot, pàg. 42, d'una altra manera: Hrolf went for Jolgeir, who was ready for him, and a fierce fight began between them. Jolgeir kept pressing Hrolf hard, but he retreated, backing towards the sea, until they both plunged down over a cliff and into the water)
-
◊ með þeim var hálfbróðir hans, er Röndólfr hét. Hann mátti vel tröll kallast fyrir vaxtar sakir ok afls Móðurætt hans var frá Áluborg í Jötunheimum ok þar hafði hann upp vaxit. Hann hafði kylfu fyrir vápn, sex álna langa ok mjök digra í annan enda. Eigi bitu flest járn á ólpu þá, er hann var í. Röndólfr var hamaðr ok grenjaði sem tröll, þegar hann reiddist: amb ell hi anava el seu mig germà que nomia Röndólfr. Li haurien pogut dir perfectament trol a causa de la seva estatura i la seva força. La família de sa mare era d'Áluborg, en els Jötunheimar, i era allà on ell s'havia fet gran. Com a arma feia anar una clava que feia sis colzades de llarga i era molt gruixuda en un dels seus extrems. La major part d'armes no tallaven o traspassaven l'ólpa que duia. En Röndólfr, quan s'enfuriava, es transformava en un berserc i udolava com un trol (la traducció d'en Hermann Pálsson i en Paul Edwards a l'anglès, del 1980, interpreta el mot, pàg. 95, d'una altra manera: and with him was his half-brother, Rondolf, so huge and powerful that he ought rightly to be called a troll. His mother's family belonged to Aluborg in Giantland, and that's where he'd been reared. The club he used for a weapon was six ells long, with a great bulge at one end. Scarcely any weapon could bite the coat he was wearing. When he grew angry, Rondolf would burst into a frenzy and howl like a troll)
-
◊ þeir Hrólfr ok Grímr hörfuðu ór fylkingunni ok börðust með miklu kappi, þar til er Hrólfr skoraði sundr mæki Gríms í miðju með Hreggviðarnaut. Grímr hljóp þá á Hrólf sterkliga. Varð Hrólfr þá at kasta sverðinu ok tók á móti. Grímr hamaðist þá, svá at hann óð jörðina til knjá, en Hrólfr barst undan ok varð at forða sér við föllum, Grímr spjó stundum eitri, stundum eldi á Hrólf, svá at þat hefði hans bani orðit, ef eigi hefði kápan fyrir verit eða blaka sú, er Möndull gaf honum. Var hans andi svá heitr, at hann þóttist náliga brenna í gegnum Véfreyjunaut ok herklæðin: en Hrólfr i en Grímr sortiren de les formacions de batalla i es varen batre amb gran acarnissament fins que en Hrólfr va tallar per la meitat la fulla de l'espasa d'en Grímr amb la seva espasa Hreggviðarnaut. Aleshores en Grímr es va precipitar contra en Hrólfr d'un fort bot. Llavors, en Hrólfr hagué de deixar la seva espasa i enfrontar-s'hi [amb la força dels seus braons]. La furor dels bersercs s'havia emparat aleshores d'en Grímr, de manera que [quan va tocar el terra] s'hi enfonsà fins als genolls, però en Hrólfr se sostreia [a les estretes d'en Grímr] tot parant esment de no caure. En Grímr escopia sobre en Hrólfr adés verí adés foc i hauria estat la seva mort si no hagués estat pel mantell (kápa) o el vel [de seda] (blaka) que li havia donat en Möndull. L'alè d'en Grímr era tan calent que en Hrólfr creia que cuidava travessar el mantell Véfreyjunaut i la seva armadura (la traducció d'en Hermann Pálsson i en Paul Edwards a l'anglès, del 1980, interpreta el mot, pàg. 110, d'una altra manera: Hrolf and Grim Aegir withdrew from the battle but went on fighting like heroes till Hrolf managed to cut Grim's blade through the middle with Hreggvid's sword. Grim threw all his weight against Hrolf, so Hrolf had to drop the sword and grapple with him. In his frenzy, Grim waded up to his knees in earth, but Hrolf kept backing away from him to avoid being flattered. Grim spewed venom at Hrolf one moment, and fire the next, and had Hrolf not been wearing his cloak and the scarf Mondul had given him, he could never have survived. Grim's breath was so hot, Hrolf thought his whole body was aflame, despite Vefreyja's cloak and the armour he wore)
-
3. (tryllast) estar fora de si de ràbia, estar rabiós -osa i fora de si (encolerir-se, aïrar-se, enfurir-se)
-
◊ þar hætta ranglátir að hamast (ˈrɔɣɛz, רֹגֶז), þar hvílast (ʝāˈnūħū, יָנוּחוּ) og örmagnaðir: allà els impius hi deixen de moure esvalot i també hi reposen els extenuats
-
♦ hamast [af heift ~ af miklu offorsi] gegn (o: móti) e-u ~ e-m: arremetre contra una cosa ~ algú, desencadenar la seva ràbia contra una cosa ~ algú
-
◊ ég sá hann renna á hrútinn og hamast (wa-i̯ˌʝiθmarˈmar, וַיִּתְמַרְמַר) gegn honum (ʕēˈlā-u̯, אֵלָיו) af miklu offorsi (—): el vaig veure envestir el marrà i enfurismar-se contra ell amb gran fúria i frenesia
-
◊ sagt var um mig: Hjá Drottni einum er réttlæti og styrkur. Allir sem hamast (kɔl ha-nnɛħĕˈrīm, כֹּל הַנֶּחֱרִים) af heift (—) gegn honum (b-ō, בּוֹ) munu koma fyrir hann og blygðast sín: i se'm va dir: solament en en Jahvè hi ha la justícia i la força: tots els qui s'exalten aïrats contra ell, compareixeran davant ell i s'avergonyiran
-
◊ þar sem þú hefur hamast (hiθraggɛz-ˈχā, הִתְרַגֶּזְךָ) gegn mér (ʔēˈla-i̯, אֵלַי) og öskur þitt hefur borist mér til eyrna set ég hring í nasir þér og beisli í munn þér: Ég mun teyma þig aftur sama veg og þú komst: ja que t'has aïrat contra meu i els teus brams han arribat fins a les meves orelles, et posaré una anella al nas i una brida a la teva boca, i et menaré per la brida pel mateix camí per on has vingut (curiosament, els traductors no tradueixen pas la frase וְשִׁבְתְּךָ וְצֵאתְךָ וּבוֹאֲךָ יָדָעְתִּי; וְאֵת הִתְרַגֶּזְךָ אֵלָי del verset anterior, ço és Isaïes 37:28, de manera que només tradueixen la primera part del verset: hvort sem þú situr kyrr, gengur út eða inn, þá veit ég það)
-
◊ fjandmenn mínir smána mig (ħērəˈφū-nī, חֵרְפוּנִי) liðlangan daginn; þeir sem hamast gegn mér (məhōlāˈlai̯, מְהוֹלָלַי) nota nafn mitt til formælinga: els meus enemics em menystenen tot lo dia; els qui s'aïren contra meu usen el meu nom per a maleir (el mot ħērəˈφū-nī, חֵרְפוּנִי és traduït de manera diferent a Psalms 42:11 (יא בְּרֶצַח, בְּעַצְמוֹתַי-- חֵרְפוּנִי צוֹרְרָי;
בְּאָמְרָם אֵלַי כָּל-הַיּוֹם, אַיֵּה אֱלֹהֶיךָ): háð fjandmanna minna nístir mig í merg og bein þegar þeir segja allan daginn: „Hvar er Guð þinn?“, però de nou amb el verb smána a Isaïes 65:7 (ז עֲוֹנֹתֵיכֶם וַעֲוֹנֹת אֲבוֹתֵיכֶם יַחְדָּו, אָמַר יְהוָה, אֲשֶׁר קִטְּרוּ עַל-הֶהָרִים, וְעַל-הַגְּבָעוֹת חֵרְפוּנִי; וּמַדֹּתִי פְעֻלָּתָם רִאשֹׁנָה, על- (אֶל-) חֵיקָם): “bæði fyrir sekt þeirra og sekt feðra þeirra, segir Drottinn. Þeir brenndu reykelsi á fjöllum og smánuðu mig á hæðunum. Ég mun gjalda þeim eftir verkum þeirra og endurgjalda í skaut þeirra”)
-
♦ hamast (o: vera; o: láta) eins og naut í flagi: <LOC FIG> estar furiós osa com un toro salvatge tancat
-
4. (vinna af kappi) treballar com un ase (treballar com un possès, matar-se a treballar en una cosa)
-
5. (börn) moure esvalot (jugar esvalotadament i fent molt de truier els infants)
-
6. (hjarta) bategar amb força (palpitar esvalotadament, agitadament)
-
◊ ég kvelst (ʔōˈħīlāh, אֹחִילָה), ég kvelst hið innra, engist sundur og saman. Hjartað hamast (ˌhɔmɛh־ˈl-ī libˈb-ī, הֹמֶה-לִּי לִבִּי), berst í brjósti mér, ég get ekki þagað því að ég heyri lúðurhljóm (qōl ʃōˈφār, קוֹל שׁוֹפָר) og heróp (tərūˈʕaθ milħāˈmāh, תְּרוּעַת מִלְחָמָה): sofreixo, sofreixo a les entranyes, em retorço. El cor em palpita amb força, s'agita en el meu pit, no puc pas callar perquè sento el so de les trompetes i el crit de guerra
-
7. (veður, eldfjall) bramar, barrumbar (temps atmosfèric, volcà)
-
hamfara- <en compostos>:
-
catastròfic -a
-
hamfara·flóð <n. -flóðs, -flóð>:
-
inundació catastròfica
-
hamfara·rigning <f. -rigningar, -rigningar>:
-
aiguat m, pluja catastròfica (o: violenta)
-
hamfara·svæði <n. -svæðis, -svæði>:
-
zona catastròfica
-
♦ lýsa e-u [sem] hamfarasvæði: declarar X zona catastròfica
-
♦ skilgreina e-ð [sem] hamfarasvæði: declarar X zona catastròfica
-
hamfara·veður <n. -veðurs, -veður>:
-
1. <GEN> meteorologia catastròfica, temps m que provoca catàstrofes, climatologia devastadora
-
2. (óveður, stormur) tempesta catastròfica (maltempsada que provoca danys i desastres)
ham·farir <f.pl -fara>: catàstrofe f
♦ → náttúruhamfarir “catàstrofe natural”
hamingja <f. hamingju, hamingjur. Gen. pl.: hamingja>: 1. (gæfa) [bona] sort f (benastrugança, [bona] fortuna)
freista hamingjunnar: temptar la sort
til allrar hamingju: per fortuna, per sort, afortunadament
2. (sæla, lán) felicitat f (benaurança)
óska einhverjum til hamingju með e-ð: felicitar a algú per una cosa
ég óska þér til hamingju! Et felicito!
það má hamingjan vita: només Déu ho sap [això]!, Déu [ho] sap!
-
hamingju·hjól <n. -hjóls, no comptable>:
-
<MITOL> roda f de la fortuna
hamingju·ósk <f. -óskar, -óskir. Emprat hab. en pl.>: felicitació f (expressió d'enhorabona)
-
hamingju·samur, -söm, -samt <adj.>:
-
feliç
-
hamín <m. hamíns, no comptable>:
-
<CULIN> ħamín m, hamín (o: hammín) m (חמין, חֲמִּין)
-
hamla <hamla ~ hömlum | hamlaði ~ hömluðum | hamlað ║ e-u>:
-
1. (koma í veg fyrir) mirar d'impedir una cosa (obstaculitzar, posar entrebancs)
-
◊ hann hamlaði aðgerðum mínum: impedia les meves mesures
-
♦ hamla því að svo verði gert: impedir que no es faci
-
♦ hamla gegn e-m ~ e-u: obstaculitzar algú ~ una cosa
-
2. (róa aftur á bak) ciar (remar cap enrere)
-
♦ hamla á móti e-m: <LOC FIG> poder-se mesurar amb algú
-
Hammúrabí <m. Hammúrabís, no comptable>:
-
Hammurabi m (o: Hammu Rapī) (andrònim)
-
Hammúrabí-lögin <n.pl -laganna>:
-
codi m d'Hammurabi m
-
hamp·jurt <f. -jurtar, -jurtir>:
-
cànem m, cànyom m (Mall., Men.) (planta Cannabis sativa)
-
hampur <m. hamps, hampar>:
-
1. cànem m, cànyom m (Mall., Men.) (planta Cannabis sativa)
-
2. <no comptable>: (trefjar úr hampjurtum) cànem m, cànyom m (Mall., Men.) (fibres obtingudes de la planta cànem)
-
hamra·gil <n. -gils, -gil. Gen. pl.: -gilja; dat.pl.: -giljum>:
-
congost m, gorja f, barrancada f, cingle m, timba f
-
◊ þær munu allar koma og setjast að í gljúfrum og hamragiljum (ū-βi-nəqī'qēj ha-ssəlā'ʕīm, וּבִנְקִיקֵי הַסְּלָעִים), þyrnirunnum og vatnsbólum: i totes elles vindran i es posaran als congostos i a les gorges entre capserrats, a les bardisses i els abeuradors
-
hamra·gjá <f. -gjár, -gjár>:
-
congost m, gorja f
-
◊ hann var þar settr, sem nes tvau gengu fram með hávum hǫmrum; en yfir sundi þessu, er inn skarst í landit, skyldi setja þenna kastala, en gørði hamragjár fyrir ofan svá hávar, at þær máttu øngvir yfir komast, en utan at lopthúsunum þeim, er kastalinn var yfir settr, mátti at leggja stórum skipum, ok vinda upp í kastalann, ef vildi, bæði skip ok menn: [el castell] fou situat allà on dos caps marins, amb alts espadats, entraven dins la mar; i aquest castell s'havia de construir de tal manera que quedés sobre aquesta ria que[, entre cap i cap,] entrava terra endins, i al davant hi feu unes gorges tan altes en els espadats que ningú no les podia travessar. A la part exterior, arran dels magatzems (Baetke 19874, pàg. 392: lopthús n. als Schlaufraum benutztes Neben-, Vorratshaus bzw. das Obergeschoß eines solchen Hauses), sobre els quals s'havia construït el castell, hom hi podia atracar grans vaixells, i amb un torn es podien pujar al castell, si es volia, naus i homes
-
Hamra·hlíð <f. -hlíðar, no comptable>:
-
Hamrahlíð f ‘Pendent dels Espadats’, barriada de Reykjaví. El 1966 s'hi va crear el Menntaskólinn við Hamrahlíð, l'institut de secundària de Hamrahlíð
-
Hamrahlíðar·kórinn <m. -kórsins, -kórarnir>:
-
<MúS> cor (chor) m de Hamrahlíð (Reykjavík), chor fundat el 1981 per la Þorgerður Ingólfsdóttir. És format majoritàriament per gent que abans va cantar al cor de l'institut de secundària (Menntaskólinn við Hamrahlíð) de Hamrahlíð
-
hamra·skora <f. -skoru, -skorur. Gen. pl.: -skora>:
-
fissura f a espadat, clivella (o: escletxa; o: fenella) f entre les roques d'un espadat (→ hamarskora; → klettaskora)
-
◊ þeir munu leita inn í klettaskúta (niˈqraθ ha-sˁsˁuˈrīm, niˈqraθ ha-sˁˈsˁur ~ נִקְרַת הַצֻּרִים, נִקְרַת הַצּוּר: bə-niˈqrōθ ha-sˁsˁuˈrīm, בְּנִקְרוֹת הַצֻּרִים) og hamraskorur (səˈʕīφ ha-ssəlāˈʕīm ~ סְעִיף הַסְּלָעִים: lā-ˈβōʔ bə-niˈqrōθ ha-sˁsˁuˈrīm ū-βi-səʕiˈφēi̯ ha-ssəlāˈʕīm, לָבוֹא בְּנִקְרוֹת הַצֻּרִים, וּבִסְעִפֵי הַסְּלָעִים) undan ógn Drottins og ljóma hátignar hans þegar hann rís upp og skelfir jörðina: cercaran refugi a les balmes dels penyalars i als crivells dels espadats fugint del terror de Jahvè i l'esclat de la seva majestat quan ell s'aixecarà i farà tremolar la terra
-
hamra·veggur <m. -veggjar, -veggir. Gen. pl.: -veggja; dat.pl.: -veggjum>:
-
paret f d'espadat (o: penya-segat)
-
hana·at <n. -ats, -öt>:
-
baralla f de galls, brega f de galls (Bal.)
-
hana·egg <n. -eggs, -egg. Gen. pl.: -eggja; dat.pl.: -eggjum>:
-
ou m de gallimarsot
|
En el folclore català, de l'ou d'un gallimarsot en neix un basilisc; en el folclore islandès, en canvi, en neix el temible skoffín o skoppín (almenys en una de les tradicions existents sobre l'origen d'aquest animal mític). |
|
|
|
|
handa <+dat.>: per a
-
handa·band <n. -bands, -bönd>:
-
encaixada f de mà
-
♦ heilsa e-m með handabandi: saludar algú donant-li la mà, saludar algú amb una encaixada de mans
-
♦ heilsast með handabandi: saludar-se donant-se la mà
handa·hóf <n. -hófs, no comptable>: atzar m
af handahófi: a l'atzar, aleatòriament
handan <prep.>: 1. <+ Gen> més enllà de
handan góðs og ills: més enllà del bé i del mal
2. handan við e-ð: a l'altra banda de, més enllà de
handan við skóginn: a l'altra banda del bosc
3. að handan: del més-enllà
skilaboð að handan: un missatge del més-enllà
-
handar·bak <n. -baks, -bök>:
-
dors m de la mà
-
handar·gagn <n. -gagns, no comptable>:
-
mot emprat en els fraseologismes:
-
♦ leggja e-ð til handargagns: <LOC FIG> deixar una cosa a l'abast de la mà
-
♦ taka e-ð til handargagns: <LOC FIG> agafar una cosa
-
◊ og ekkert af hinu bannfærða máttu taka til handargagns (li-δˈbōq bə-ˈʝāδ ~ לִדְבּוֹק בְּיָד: wə-lɔʔ־ʝiδˈbaq bə-ʝāδə-ˈχā məˈʔūmāh min-ha-ˈħērɛm, וְלֹא-יִדְבַּק בְּיָדְךָ מְאוּמָה, מִן-הַחֵרֶם). Þá mun Drottinn láta af brennandi heift sinni og sýna þér miskunn. Þá mun hann aftur miskunna sig yfir þig og fjölga þér eins og hann hét forfeðrum þínum: i no agafaràs res del que s'hagi posat en intedicte. Aleshores (si no t'apoderes de res que hagi estat posat en interdicte) Jahvè abandonarà la seva còlera ardent i et mostrarà misericòrdia. Aleshores es tornarà a compatir de tu i et multiplicarà, tal com va prometre als teus avantpassats
-
handar·jaðar <m. -jaðars, -jaðrar>:
-
vorera f de la mà
-
♦ undir handarjaðri e-s: <LOC FIG> sota la protecció de
handar·kriki <m. -krika, -krikar>: aixella f
-
handar·tak <n. -taks, -tök>:
-
variant de → handtak ‘encaixada de mans’
-
handar·vana <adj. inv.>:
-
manco (o: manc) -a, manxol -a (Mall., Men.) (mancat d'una mà)
-
handa·vinna <f. -vinnu, -vinnur. Gen. pl.: -vinna>:
-
1. (það að sauma og prjóna) labor f [de costura] (feina de cosir, brodar, fer ganxet etc.)
-
2. (vinna með höndunum & föndur) manualitat[s] f.pl (treball manual com a activitat creativa i de lleure)
-
handavinnu·kona <f. -konu, -konur. Gen. pl.: -kvenna>:
-
dona f de labors (dona a qui agrada fer feines de costura com ara brodar, fer ganxet, cosir, fer labor de retalls etc.)
-
hand·bolti <m. -bolta, -boltar>:
-
1. <GEN> pilota f de handbol
-
2. (íþrótt, handknattleikur) handbol m (esport)
-
3. (handboltaleikur) partit m de handbol (matx)
-
hand·bókasafn <n. -bókasafns, -bókasöfn>:
-
biblioteca f de consulta, biblioteca f manual
-
hand·fjatla <-fjatla ~ -fjötlum | fjatlaði ~ fjötluðum | fjatlað ║ e-ð>:
-
manipular una cosa, tocar una cosa amb les mans (esp., però no només, objecte de paper com ara una carta, una postal, un llibre etc.)
-
handhafa·ávísun <f. -ávísunar, -ávísanir>:
-
xec m al portador
-
◊ gefið aldrei út handhafaávísun í bílaviðskiptum: no lliureu mai un xec al portador en la compra d'un cotxe
-
hand·járn <n. -járns, -járn>:
-
manilles f.pl, grillons m.pl (Bal.)
-
♦ setja á e-n handjárn: emmanillar algú (o: posar els grillons a qualcú -Mall.-)
hand·klæði <n. -klæðis, -klæði>: tovallola f
-
hand·leggur <m. -leggs (o: -leggjar), -leggir. Gen. pl.: -leggja; dat.pl.: -leggjum>:
-
braç m
-
♦ fara úr liði á handleggnum: <MED> dislocar-se el braç, desllorigar-se el braç, torçar-se el braç (Mall.)
-
♦ hægri handleggurinn: el braç dret
-
♦ vinstri handleggurinn: el braç esquerre
-
♦ þetta er allt annar handleggur: <LOC FIG> això són figues d'un altre paner
-
♦ → framhandleggur “avantbraç”
-
♦ → upphandleggur “húmer”
-
hand·leika <-leik ~ -leikum | -lék ~ -lékum | -leikið ║ e-ð>:
-
manipular una cosa (tocar, manejar etc. una cosa que hom té entre les mans)
-
♦ ég handleik bæklinginn semg ég held á: miro i regiro el fullet que tinc a les mans
-
hand·lína <f. -línu, -línur. Gen. pl.: -lína>:
-
<HIST> handlína f, mocador del vestit tradicional de la dona islandesa
hand·læknir <m. -læknis, -læknar>: (skurðlæknir, kírúrg) cirurgià m, cirurgiana f
hand·málaður, -máluð, -málað: pintat -ada a mà
-
hand·rit <n. -rits, -rit>:
-
1. <GEN> manuscrit m
-
2. <CINEMA> guió m
-
handrits·höfundur <m. -höfundar, -höfundar>:
-
<CINEMA> guionista m & f
-
hand·rukkari <m. -rukkara, -rukkarar>:
-
cobrador m de deutes, cobradora f de deutes (esbirro o esbirra que cobra deutes per a algú emprant amenaces i violència)
-
hand·snyrting <f. -snyrtingar, no comptable>:
-
manicura f
-
♦ ég ætla að fá handsnyrtingu: faci’m la manicura, sisplau
-
handsótthreinsi·spritt <n. -spritts, no comptable>:
-
desinfectant m per a les mans, gel hidroalcohòlic per a les mans
-
hand·spritt <n. -spritts, no comptable>:
-
desinfectant m per a les mans, gel hidroalcohòlic per a les mans
-
hand·tak <n. -taks, -tök>:
-
encaixada f de mans
-
hand·taka <f. -töku, -tökur. Gen. pl.: -taka o: -takna>:
-
detenció f
-
hand·taka <-tek ~ -tökum | -tók ~ -tókum | -tekið ║ e-n>:
-
detenir algú
hand·þeytari <m. -þeytara, -þeytarar>: batedora f de braç (estri de cuina)
-
hand·þurrka <f. -þurrku, -þurrkur. Gen. pl.: -þurrkna>:
-
1. (vél, blásari á almenningsklósettum) eixugadora f de mans (màquina, per comptes de tovallola, que eixuga les mans amb un corrent d'aire calent)
-
2. (munnþurrka) tovalló m (torcaboques)
-
♦ handþurrkur með sápu: tovallonets pre-ensabonats
-
3. (dúkur) torcamans m, eixugamans m
hand·þvottur <m. -þvotts, -þvottar>: rentat m a mà, escurada f a mà (Bal.) (dels plats bruts)
-
hanga <hangi ~ höngum | hékk ~ héngum | hangið>:
-
1. <GEN> penjar, estar penjat -ada
-
◊ þá vildi svo til, að Absalon rakst á menn Davíðs. Absalon reið múl einum, og rann múllinn inn undir þétt lim mikillar eikar og festist höfuð hans í eikinni. Hékk hann (wa-i̯ʝutˈtan, וַיֻּתַּן) þar milli himins og jarðar (bēi̯n ha-ʃʃāˈmaʝim ū-ˈβēi̯n hā-ˈʔārɛt͡s, בֵּין הַשָּׁמַיִם וּבֵין הָאָרֶץ), en múllinn, sem hann reið, rann undan honum. Þetta sá maður nokkur, sagði Jóab frá því og mælti: "Sjá, ég sá Absalon hanga (tāˈlūi̯, תָּלוּי) í eik einni (bā-ʔēˈlāh, בָּאֵלָה)": va passar que l'Absalom va trobar-se davant per davant dels homes d'en David. Muntava una mula i, en ficar-se la mula sota les branques espesses d'un gran roure, i el seu cap li va quedar enganxat al roure. L'Absalom es va trobar penjat entre cel i terra, mentre la mula que qualcava s'escapava de sota seu. Un home ho va veure i n'informà en Joab dient-li: «Mira, he vist l'Absalom penjat d'un roure!»
-
♦ myndin hangir ekki rétt: el quadre està tort
-
♦ hanga á e-u: estar penjat -ada a una cosa (o: d'una cosa)
-
♦ myndin hangir á veggnum: el quadre està penjat a la paret
-
♦ bölvaður er hver sá, sem á tré hangir: maleït tot aquell qui penja d'un patíbul (κρεμάμενος, κρεμαμένη, κρεμάμενον: κρεμάννυμι, Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου)
-
♦ hanga á e-u: <FIG> no separar-se d'una cosa
-
♦ hanga (o: leika) á bláþræði: <LOC FIG> penjar d'un fil
-
♦ hanga á e-m: <FIG> importunar algú
-
♦ hanga í gálganum: estar penjat -ada a la forca
-
♦ hanga í símanum: <FIG> estar penjat -ada del telèfon (passar-se molt de temps telefonant)
-
♦ hanga í e-u ~ e-m: <FIG> aferrar-se a una cosa ~ algú (no deixar per res)
-
♦ e-r ~ e-ð rétt hangir í e-u: <FIG> algú ~ una cosa tot just arriba a una cosa (li va d'un pèl arribar a una cosa)
-
◊ hitastigið rétt hangir í þremur gráðum: la temperatura tot just arriba als tres graus
-
♦ við erum enn að hanga í því að vera með 40 prósent af veiðinni í fyrra: <LOC FIG> continuem obtenint a penes el 40 per cent de les captures de l'any passat
-
♦ hanga saman: <GEN & FIG> estar lligat -ada (estar relacionades dues coses entre si & subjectar-se, aguantar-se o mantenir-se unides dues coses entre si)
-
♦ hanga utan á e-m: <ESPORT & FIG> marcar algú (enganxar-se o aferrar-se a algú per vigilar-lo i controlar-lo)
-
◊ Grænfriðungar hanga utan á olíuborpalli: membres de Greenpeace s'enganxen a plataforma petroliera
-
♦ hanga við verk: <FIG> fer una feina a disgust i lentament
-
♦ hanga yfir e-m: <FIG> estar-li a sobre a algú (no separar-se'n gens ni mica)
-
♦ hanga yfir e-u: #1. <GEN> estar penjat -ada (o: suspès -esa) sobre una cosa (sense tocar-la); #2. <FIG> estar amorrat ada a una cosa (no separar-se'n gens ni mica)
-
◊ lampinn hékk yfir borðinu: la làmpada esta penjada sobre la taula
-
◊ hann hangir allan daginn yfir sjónvarpinu: es passa tot lo dia amorrat al televisor
-
2. (slóra) estar penjat -ada, gandulejar (estar ociós, mans-plegades, vagassejar)
-
hangandi, hangandi, hangandi <adj.>:
-
penjant
-
♦ gera e-ð með hangandi hendi: <LOC FIG> fer una cosa de mala gana (o: a contracor), només per obligació
-
♦ hafa Damóklesarsverð hangandi yfir sér: <LOC FIG> tenir una espasa de Dàmocles suspesa sobre seu
hangi·kjöt <n. -kjöts, no comptable>: carn f de xai fumada
hani <m. hana, hanar>: 1. <GEN> gall m (mascle de la gallina)
2. (vatnskrani) aixeta f, grifó m (Mall.)
hann: ell
Paradigma del Pronom Personal de Tercera Persona |
|
Masculí |
Femení |
Neutre |
N |
hann |
hún, (†) hon |
það, (†) þat |
A |
hann |
hana |
það, (†) þat |
G |
hans |
hennar |
þess |
D |
honum |
henni |
því |
→ þeir, þær, þau |
|
hannaðar: → hönnuður “dissenyador”
hans: el seu, la seva (d’ell)
-
Hansa·bandalagið <n. -bandalagsins, no comptable>:
-
Lliga Hanseàtica, la Hansa f
-
Hansa·borg <f. -borgar, -borgir>:
-
ciutat hanseàtica
-
hansa·gardína <f. -gardínu, -gardínur. Gen. pl.: -gardína>:
-
persiana veneciana
-
Hansa·kaupmaður <m. -manns, -menn>:
-
comerciant hanseàtic
-
Hansa·kaupstaður <m. -kaupstaðar, -kaupstaðir>:
-
ciutat (o: vila) hanseàtica
-
hanska·hólf <n. -hólfs, -hólf>:
-
guantera f
hanski <m. hanska, hanskar>: guant m
-
hanúkka-hátíð <f. -hátíðar, -hátíðir>:
-
<RELIG JUD> festa f dels llums, festa f de la dedicació, festa f de la rededicació [del temple], hanucà f, hanukà f (חֲנוּכָּה ~ חֲנֻכָּה)
-
♦ → vígsluhátíðin ‘íd.’
|
La versió catalana de la Bíblia interconfessional (1998), p. 1463 catalanitza el mot com a hanucà. Per la seva banda, la GEL, vol. 5 (Fam-Hernani), p. 2528, en dóna la forma hanukà. Hem optat per donar entrada a totes dues formes.
En el món alemanyo-austríac, el mot hebreu se sol accentuar en la -u- . |
|
happ <n. happs, höpp>: 1. cop m de bona sort
einhverjum verður fyrir óvæntu happi: tenir un cop de bona sort sense esperar-la
2. gran ocasió, gran oportunitat
happ·drætti <n. -drættis, -drætti>: loteria f
fyrsti vinningur í happdrætti: el primer premi de la loteria
-
harðfisk·sala <f. -sölu, no comptable>:
-
insistència f, tenacitat f (perseverança, constància)
-
♦ Vestfirzka harðfisksalan: Vestfirzka harðfisksalan és un dels productors d'Islàndia més coneguts de harðfiskur. → Hafnarnes Ver hf.)
harð·fiskur <m. -fisks, -fiskar>: estocafix m, peixopalo m
(bacallà, eglefí, peix llop, assecat [al vent,] sense salar-lo)
-
harð·fylgi <n. -fylgis, no comptable>:
-
insistència f, tenacitat f (perseverança, constància)
-
♦ af harðfylgi: a força d'insistir, a força de constància
-
harð·fylginn, -fylgin, -fylgið <adj.>:
-
tenaç, insistent (perseverant, constant en la persecució d'un objectiu)
-
harð·ger, -ger, -gert <adj.>:
-
resistent, sofert -a
-
harð·gjör, -gjör, -gjört <adj.>:
-
variant de → harðger ‘resistent, sofert’
-
sjá, ég reisi upp Kaldea, hina harðgjöru og ofsafullu þjóð, sem fer um víða veröld til þess að leggja undir sig bústaði, sem hún á ekki
-
harðinda·ár <n. -árs, -ár>:
-
any m inclement i de rigor, any m de mala anyada i fam
-
harðindi <n.pl harðinda>:
-
1. (harðleikni) rigor m,f (severitat)
-
◊ "svo skal vera," segir konungur, "því að þann veg líst mér á þig að þú munir af sjálfs þíns hendi vilja heldur þann átrúnað niður leggja en nokkurs manns harðindum og muntu ekki öldungis giftulaus vera og vertu með oss í vetur velkominn": "que així sigui", va dir el rei, "car, veient-te, tinc la impressió que més aviat renunciaràs per pròpia voluntat a aquesta fe que no pas ho faràs mogut pel rigor d'algú altre i no seràs pas giftulaus, i ara, sigues benvingut a passar aquest hivern amb nosaltres"
-
◊ Bjarni kvaðst eigi nenna að rannsaka hana sem þjófa fyrir frændsemis sakir "en hefur þú maklegleika til. Viltu alls kostar illa til mín gera. Mundi eg finna hann ef eg vildi leita með harðindum því að þar mun hann vera sem eg sagði þér í nótt": En Bjarni li va dir que no la volia pas escorcollar com si fos un lladre ja que eren parents "encara que t'ho tens merescut: em vols fer mal de totes totes. El trobaria si el volgués cercar amb rigor perquè ha d'ésser allà on jo vaig dir la nit passada que era"
-
◊ Hákon jarl mælti: "Það munu flestir menn mæla að mér séu mislagðar hendur ef þú kemst með lífi í brott frá mér eða klakklaust en þó látum vér marga fá harðindi þó að lítið vinni til eða nær ekki: El iarl Hákon va dir: "Gairebé tothom diria que he fet les coses al revés de com les hauria d'haver fet si ara et deixo anar amb vida o indemne, allà on he castigat amb rigor molts que havien fet molt menys que tu o gairebé res
-
◊ þá mælti Þorgeir: "Það er hugarboð mitt Syrpa að Urðarköttur sé ekki ykkar son. Er hér ekki seinna um að gera. En annaðhvort seg sem háttað er, og hafið þar fyrir þökk og vináttu mína, ella verður þú að þola harðindi og verður þó satt að segja": llavors en Þorgeir li va dir: "tinc el pressentiment, Syrpa, que l'Urðarköttur no és pas fill teu. Ja no et val deixar-ho per més endavant: cal que ara em diguis com és la cosa realment; si ho fas, obtindràs a canvi el meu agraïment i la meva amistat, i si no, hauràs de patir el meu rigor i, tanmateix, acabaràs dient-me la veritat"
-
2. (langvarandi ótíð) temps [atmosfèric] inclement i fred (esp. hivern dolent, dur, de fred intens i molt llarg)
-
3. (harðæri) mala collita (provocada per una metereologia inclement)
-
4. (hallæristími) temps m de fam i carestia (temps durs provocats per un hivern especialment llarg i inclement)
-
harð·kol <n.pl -kola>:
-
antracita f
-
harð·leikinn, -leikin, -leikið <adj.>:
-
rude -a
-
harðlínu·maður <m. -manns, -menn>:
-
partidari m de la línia dura, partidària f de la línia dura, persona f de pinyó fix
-
harð·lyndur, -lynd, -lynt <adj.>:
-
de caràcter dur i rude
-
◊ þeir voru ofsamenn miklir í skapi, harðlyndir og ódælir. Þeir sátu yfir hlut manna: eren molt violents de temperament, de caràcter dur i despòtics. No tenien gens de respecte amb el dret dels altres
-
◊ "það mun ykkur eigi mjög hent," sagði Ósvífur, "hún er kona skapstór en þú ert harðlyndur og óvæginn": l'Ósvífur li va dir: “les coses no seran pas fàcils entre vosaltres dos; ella és una dona de temperament viu i tu tens un caràcter dur i inflexible”
-
harð·mannlegur, -mannleg, -mannlegt <adj.>:
-
baronívol -a, viril (d'aspecte o aparença)
-
harð·neita <-neita ~ -neitum | -neitaði ~ -neituðum | -neitað ║ e-u>:
-
1. <GEN> negar categòricament una cosa
-
♦ harðneita því að <+ subj.>: negar categoricament que <+ subj.>
-
2. (hafna, færast undan) negar-se a una cosa, refusar una cosa (rebutjar, declinar)
-
♦ hún harðneitar að trúa þessu: es nega a creure-ho
-
♦ hún harðneitar að losa um viðskiptahöftin nema...: es nega a suavitzar les restriccions comercials llevat que...
-
harð·ráður <-neita ~ -neitum | -neitaði ~ -neituðum | -neitað ║ e-u>:
-
1. (harðúðugur) despietat -ada (de cor dur)
-
Torfi svarar: "Alllítils þykja yður verðar mínar tillögur er mig skyldi ekki að spyrja slíku enda þykir mér ekki ráð þetta er þú hefir séð fyrir dóttur þinni jafnvirðulegt sem þér þykir vera. Mun Signýju þetta verða ekki mikið til yndis er maður er bæði gamall og " (=intractable)
-
2. (harðstjórnarlegur, ráðríkur) tirànic -a (molt autoritari o imperiós, despòtic)
-
ég vil selja Egypta harðráðum (קָשֶׁה) drottnara á vald, og grimmur konungur skal ríkja yfir þeim - segir hinn alvaldi, Drottinn allsherjar
-
3. (strangur) estricte -a (sever)
-
♦ Haraldur harðráði Sigurðarson: Harald Sigurðarson el Sever
-
4. (dáðrakkur) ple -ena d'empenta (actiu, enèrgic)
-
Hann svaraði því að sonur Kristínar, dótturson Sigurðar konungs, væri best ættborinn til konungdóms í Noregi: "Er þar," segir hann, "sá maður til forráða með honum er skylda ber til að vera forsjámaður fyrir honum og ríkinu, er Erlingur er faðir hans, maður vitur, harðráður og reyndur mjög í orustum og landráðamaður góður. Mun hann eigi skorta til þessa ráðs framkvæmd ef höfðingjar fylgja" (=de gran determinació, resolt, de ferma determinació)
-
Hrærekur konungur var maður forvitri og harðráður. Þótti Ólafi konungi hann ótrúlegur þótt hann gerði nokkura sætt við hann. Hann lét blinda Hrærek báðum augum og hafði hann með sér en hann lét skera tungu úr Guðröði Dalakonungi. En Hring og aðra tvo lét hann sverja sér eiða og fara í brott úr Noregi og koma aldrei aftur. En lenda menn eða bændur þá er sannir voru að þessum svikræðum rak hann suma úr landi, sumir voru meiddir, af sumum tók hann sættir
-
harð·skeyttur, -skeytt, -skeytt <adj.>:
-
<FIG> dur -a, implacable, despietat -ada
-
harð·soðinn, -soðin, -soðið <adj.>:
-
bullit -ida, dur -a (ou)
-
harð·sperrur <f.pl -sperra>:
-
cruiximent m, agulletes f.pl (cast., ekki ritm./no lit.) , esbraonament m (Mall., Men.) (→ vöðvastrengir)
-
harð·stjóri <m. -stjóra, -stjórar>:
-
tirà m, tirana f
-
harð·stjórn <f. -stjórnar, -stjórnir>:
-
tirania f, règim tirànic
-
harð·svíraður, -svíruð, -svírað <adj.>:
-
1. (þrár) cabut -uda, caparrut -uda (obstinat)
-
2. (forhertur) despietat -ada (dur & sense pietat & sense escrúpols)
-
harðsvíraðir glæpamen: criminals despietats
-
harður, hörð, hart <adj.>:
-
1. <GEN> dur -a
-
♦ harður viðkomu: dur al tacte
-
♦ sitja á hörðu: tenir un seient dur
-
2. <FIG> dur -a
-
◊ glaðlega mun eg hér bíða þess er þér viljið að gera, og það muntu skilja að eigi er hjarta mitt hrætt og reynt hefi eg fyrr harða hluti og var eg gjarn að þola mannraun þá er eg var ósár: esperaré aquí amb alegria el que vulgueu fer-me i aviat comprendràs que el meu cor no està espantat i que en altres temps vaig suportar dures proves i que, quan no estava ferit, [sempre] estava disposat a suportar de grat qualssevol proves que posessin a prova la meva homenia
-
◊ en það er mér grimmast er Gunnar var í ormgarð settur, en það harðast er úr Högna var hjarta skorið, og betur væri að Sigurður kæmi mér á móti og færi eg með honum: i el fet més cruel que he hagut de viure va ser quan varen posar en Gunnar al fossat de les serps, i el més dur, quan li varen treure el cor del pit a en Hogni, i el millor fóra que en Sigurd vingués al meu encontre i que jo me n'anés amb ell
-
♦ ef í hart fer: si la cosa es posa dura, si les coses van maldades
-
♦ harður í hjarta: de cor empedreït, dur de cor
-
♦ hörð orð: paraules dures
-
♦ koma hart niður af e-u: sortir-ne malament d'una cosa, sortir-ne malparat -ada d'una cosa
-
◊ en er Aðils jarl sá fall bróður síns og mannfall mikið af liði hans, en sumir flýðu, en hann þóttist hart niður koma, þá sneri hann á flótta og rann til skógarins: i quan el iarl Aðils va veure la mort del seu germà i el gran carnatge que sofria la seva host i que alguns d'ells fugien, i veient que ja no en sortiria ben parat, va emprendre la fuita corrent cap al bosc
-
◊ bætt hefi eg föður þinn fullum bótum, <...> og tók við föðurfaðir þinn og föðurbræður en bræður mínir voru ógildir. Og varð bæði að eg hafði illa til gert enda kom eg allhart niður": "ja he pagat la plena compensació [que se'm va exigir] per la mort de ton pare <...> i tant el teu avi com els teus oncles l'han acceptada, i[, a més a més;,] els meus germans han restat sense compensació. Han passat totes dues coses: que jo li he fet mal a algú i que n'he sortit molt malparat
-
♦ láta hart mæta hörðu: respondre amb duresa a la duresa (respondre amb la mateixa moneda, respondre de la mateixa manera a una provocació, a un acte [considerat] hostil, a una forma de comportament etc.)
-
♦ leika e-n hart: tractar malament algú, maltractar algú
-
♦ vera harður í horn að taka: ésser difícil d'agafar per les banyes, ésser difícil d'arreglar-se-les amb ell, ésser dur per tractar-hi
-
◊ nú er fram komið það er mig grunaði að vera mundi þá er vér áttum stefnu á Haðalandi og þér voruð allir ákafir að vér skyldum Ólaf hefja upp yfir höfuð oss að hann mundi verða oss harður í horn að taka þegar er hann hefði einn vald yfir landi: ara ha passat el que sospitava que passaria quan ens vam reunir a Haðaland i tots vosaltres us hi vau empenyar que havíem d'aixecar l'Olau per damunt dels nostres caps: que tan bon punt hagués aconseguit tot el poder en el país, no seria gens fàcil d'heure-nos-les amb ell
-
♦ vera harður við e-n: ésser dur amb algú
-
♦ þetta er ansi hart: <LOC FIG> això és dur d'empassar, això és molt dur, això és tota una injustícia
-
♦ það er ansi hart að <inf.>: és dur d'empassar <inf.>
-
3. (strangur) sever -a (pena, reprimenda, punició)
-
♦ hörð refsing: un càstig sever
-
4. (vetur) rigorós -osa (hivern)
-
♦ harður vetur: un hivern rigorós
-
5. (bardagi, árás, orrusta) acarnissat -ada (lluita, atac, batalla)
-
♦ hörð orrusta: una batalla acarnissada
-
6. (stál) trempat -ada (acer)
-
♦ hart stál: acer trempat
-
7. (vindur, straumur, stormur) violent -a (vent, corrent [marí]: molt fort, impetuós)
-
♦ hart norðanveður: <NÀUT> violenta tempesta de tramuntana
-
◊ þeir tóku norðanveður svo hörð að þá bar suður í haf og rak yfir myrkur svo mikið að þeir vissu eigi hvar þeir fóru og höfðu þeir útivist langa: van topar amb tempestes de tramuntana tan violentes que els van desviar cap al sud on van entrar dins una boira tan espessa que no sabien cap on anaven, de manera que van romandre molt de temps anant a la deriva
-
♦ koma í harðan fjörð: <LOC FIG> entrar en un fiord de forts corrents (anar a raure en una situació acuitada, de mal tràngol)
-
◊ Ormr enn langi kom í heldr harðan fjǫrð -dreyra reyr hnitu saman - tungl tingla tangar skǫ́rusk þá, þás (= þá's = þá er) brynflagðs reginn lagði borðmikinn Barða við síðu Fáfnis. Jarl vann hjálms hríð at hólmi: Ormr el llarg (el vaixell del rei Olau Tryggvason) va entrar en un fiord de corrents força violents (es va trobar en una situació molt acuitada) —els joncs de sang (= les espases) entrexocaren - les llunes de les estenalles dels tingl (tǫng tingla = les estenalles dels ornaments de metall de la proa = les proes; les llunes de les proes = els escuts) s'esberlaren— quan el déu de l'ogressa de les cuirasses (brynflagð = l'ogressa de les cuirasses = la destral; regin brynflagðs = el déu de la destral = el guerrer = el iarl atacant) va col·locar el Barði (el vaixell del iarl Eiríkr) d'alta borda al costat d'en Fáfnir (=al costat d'Ormr hinn langi, el vaixell del rei Olau Tryggvason) . El iarl va guanyar al costat de l'illot (Svolder, on té lloc la batalla) la pluja de l'elm (hríð hjálms = la tempesta de l'elm = la batalla).
-
8. (djarfur, ótrauður) ardit -ida (estrenu, coratjós, intrèpid)
-
◊ og ekki eru Granmars synir vinir mínir en þó eru þeir harðir menn: i els fills d'en Granmar no són pas amics meus per més que tots ells siguin homes ardits
-
◊ til þessa hvatti mig hinn harði hugur, og stoðaði til að gert yrði þessi hin sterka hönd og þetta hið snarpa sverð er nú kenndir þú: un cor ardit m'ha mogut a fer-ho i m'hi han ajudat aquesta forta mà i aquesta espasa esmolada que tu acabes de sentir
-
◊ og fár er gamall harður ef hann er í bernsku blautur: pocs n'hi ha que de vells siguin valents si d'infants eren covards
-
9. (harðvítugur) pertinaç (obstinat, caparrut)
-
♦ vera harður í skapi: <LOC FIG> tenir un caràcter pertinaç
-
◊ kunnigt er mér um hag ykkarn en eg vil enga vél að ykkur draga að dóttir mín er hörð í skapi. En um yfirlit hennar og kurteisi megið þið sjálfir sjá: m'és coneguda la vostra situació i possibilitats; quant a mi, no us vull pas enganyar amagant-vos que la meva filla té un caràcter pertinaç; pel fa al seu aspecte i bona educació, però, us en podeu convèncer per vosaltres mateixos
-
◊ Gunnsteinn var manna mestur og sterkastur, búþegn góður og hinn harðasti í skapi við hvern sem hann átti: en Gunnstein era un home fortíssim i molt alt, un bon pagès i el més caparrut amb aquell amb qui tingués tractes
-
10. (hraður) ràpid -a (veloç)
-
♦ fara ~ ganga ~ hlaupa ~ ríða hart: anar ~ caminar ~ córrer ~ cavalcar ràpid (o: aviat, Mall.)
-
harð·úðugur, -úðug, -úðugt <adj.>:
-
1. (harður í hug, þrjóskur) de dura cerviç (obstinat, rebec, recalcitrant)
-
-
2. (skapharður, kaldlyndur, harðgeðja) despietat -ada, dur -a de cor, de cor dur (dur & sense pietat & sense escrúpols, insensible)
-
3. (óþýður, harður) rude -a (esquerp, sorrut, aspre, malcarat)
-
"Hví ertu svo harðúðigur og illur viðskiptis frá því sem aðrir stafkarlar?"
-
þau áttu einn son, er Þorsteinn hét. Hann var mikill ok sterkr, harðúðigr ok óaflátssamr við hvern, sem eiga var. Engi var jafnstórr í Noregi, ok trautt fengust þær dyrr, at honum væri hægt um at ganga, ok því var hann kallaðr bæjarmagn, því at hann þótti ofmagni bera flestum húsum. Hann var óþýðr, ok fekk faðir hans honum því skip ok menn, ok var Þorsteinn þá ýmist í hernaði eða í kaupferðum, ok tókst honum hvárttveggja vel
-
4. (fastlyndur, fastur fyrir sér) de caràcter ferm (ferm de caràcter)
-
◊ konu átti ek væna ok vitra, stórlynda ok harðúðga, en ekki má ek njóta hennar vizku, þvíat sjaldan váru vit sátt: tenia una dona, bella i sàvia, magnànima i de cor fort, i tanmateix, no vaig poder fruir de la seva saviesa perquè poques vegades estàvem d'acord
-
Annað barn átti Valbrandur. Það var dóttir er Signý hét. Hana átti Þorgeir úr Miðfelli, son Finns hins auðga Halldórssonar, Högnasonar. Hann var þá andaður er sjá saga gerðist. Grímur hét son þeirra, efnilegur maður og óx upp með móður sinni. Signý bjó á Signýjarstöðum skammt frá Breiðabólstað. Hún var skörungur mikill, skjótorð og skapstór og harðúðig í öllu (o = tenaç?)
-
harð·æri <n. -æris, -æri>:
-
1. <GEN> any m amb molt mala anyada (en què hi ha fam i carestia)
-
2. <FIG> temps durs (temps de fam i carestia a causa de la mala o de les males anyades)
-
Haredi <m. Hareda, Haredar>:
-
<RELIG> haredí m & f (fl./pl haredís og/i haredim), haredita m & f (pl.: חֲרֵדִים; sg.: חֲרֵדִי)
-
haredískur, haredísk, haredískt <adj.>:
-
<RELIG> haredí (adj. inv. en sg.), haredita (adj. inv. en sg.)
-
♦ haredísk fjölskylda: una família haredí
-
♦ haredískur gyðingdómur: judaisme haredí (יַהֲדוּת חֲרֵדִית)
hark <n. harks, no comptable>: xivarri m
harla <adv.>: 1. (harðla, mjög): molt (extremadament)
2. (heldur, frekar) força (més aviat)
-
harma <harma ~ hörmum | harmaði ~ hörmuðum | harmað>:
-
1. (sakna) fer dol (plànyer la pèrdua o mort d'algú plorant, cridant, arrabassant-se cabells etc.)
-
◊ á þeim dögum var ég, Daníel, harmandi þriggja vikna tíma: en aquells dies, jo, Daniel, vaig estar fent el dol tres setmanes senceres
-
◊ reið Kári þaðan til Marðar Valgarðssonar og sagði honum tíðindin. Hann harmaði mjög: en Kári d'allà se'n va anar a cavall a ca'n Mörður Valgarðsson i li va contar el que havia passat. En Mörður va fer el dol, proferint moltes queixes i crits de dolor
-
2. <e-n>: (sakna e-s, syrgja e-n) plorar algú (fer dol, plànyer la pèrdua o mort d'algú)
-
◊ og Abraham fór til að harma Söru og gráta hana: i Abraham anà a fer el dol per Sara i la va plorar
-
◊ ...og harmaði son sinn langan tíma: i va plorar la mort de son fill molt de temps
-
3. <e-ð>: (vera hryggur yfir e-ð) plànyer una cosa (lamentar & afligir-se per)
-
◊ í þessi ferð var hann lostinn svá ljótri sótt ok leiðiligri af Guði, iðraverk svá miklum, at hann fúnaði neðan ok vall mǫðkum, en svá mikill fýla stóð af honum, at riddarar hans máttu ekki nærri honum koma, ok æ því meirr sem sóttin þrøngdi honum, bað hann herinn því meirr skunda ferðinni, at hann mætti fyrr fagna dauða Gyðinga en harma sinn dauða: en aquesta expedició, fou colpit per Déu amb una malaltia tan lletja i repel·lent i amb un dolor de budells tan fort que es podria en vida i els cucs li pul·lulaven pel seu cos, i d'ell en sortia una pudor tan forta que els seus cavallers no se li podien pas acostar, i com més l'atuïa aquella malaltia, més instava ell al seu exèrcit a apressar la marxa a fi que pogués celebrar la mort dels jueus abans no lamentar la seva mort
-
4. <með e-m>: (kenna í brjósti um e-n, vorkenna) plànyer algú, complànyer-se d'algú (sentir compassió vers algú, fer pena algú a algú)
-
5. <e-ð>: (vera hryggur yfir e-u) lamentar una cosa, saber greu una cosa (deplorar una cosa)
-
♦ ég harma þetta: ho lamento (o: em sap greu)
-
♦ ég harma að <+ skulu en subj.> <+ inf.>: lamento que <+ subj.>
-
♦ ég harma að X skuli <+ inf.>: lamento que X <+ pres. subj.>
-
◊ ég harma að hann skuli ekki vera viðstaddur: lamento que no hi sigui present
-
♦ ég harma að X skuli hafa <+ part. pass.>: lamento que X <+ pret. perf. de subj.>
-
◊ ég harma að hann skuli ekki hafa hlustað á aðvörunarorð þeirra fjölmörgu sem hafa tjáð sig um þetta mál: lamento que no hagi prestat orella a les paraules d'advertiment dels moltíssims que han expressat llur parer sobre aquest afer
-
♦ ég harma að X skyldi hafa <+ part. pass.>: lamento que X <+ pret. plusquamperf. de subj.>
-
◊ sómalíski sjávarútvegsráðherrann harmaði að lausnargjald skyldi hafa verið greitt þar sem það ýti undir frekari sjórán: el ministre de pesca de Somàlia va lamentar que s'hagués pagat el rescat vist que això propiciarà nous actes de pirateria marina
-
6. ♦ e-ð harmar e-n: una cosa causa un gran dolor a algú, una cosa dol a algú
-
harma·bót <f. -bótar, -bætur>:
-
1. (harmaléttir) conhort m (alleujament de pena)
-
2. tarongina f, cidrac m, melissa f, tarongí m (Mall., Eiv.), arangí m (Men.) (planta Melissa officinalis)
-
harma·dalur <m. -dals, -dalir>:
-
<FIG> vall f de llàgrimes
-
harma·fregn <f. -fregnar, -fregnir>:
-
trista nova (o: notícia), notícia luctuosa
-
harma·grátur <m. -gráts, pl. no hab.>:
-
lamentacions f.pl, complanta f
-
♦ harmagrátur Jeremía: <RELIG> lamentacions de Jeremies (→ Harmljóðin)
-
harma·kvein <n. -kveins, -kvein>:
-
plany m de dolor, lament m de dolor, gemec m de dolor, complanta f
-
◊ en er Elí heyrði óminn af harmakveininu, sagði hann: "Hvað merkir þessi háreysti?" Og maðurinn hraðaði sér og kom og sagði Elí tíðindin:
-
◊ en er þeir komu til Góren-haatad, sem er hinumegin við Jórdan, þá hófu þeir þar harmakvein mikið og hátíðlegt mjög, og hann hélt sorgarhátíð eftir föður sinn í sjö daga:
-
◊ þjóð mín, gyrð þig hærusekk og velt þér í ösku, stofna til sorgarhalds, eins og eftir einkason væri, beisklegs harmakveins, því að skyndilega mun eyðandinn yfir oss koma:
-
◊ sker af þér höfuðprýði þína og varpa henni frá þér og hef upp harmakvein á skóglausu hæðunum, því að Drottinn hefir hafnað og útskúfað þeirri kynslóð, sem hann reiddist:
-
◊ takið eftir og kallið til harmkonur, að þær komi, og sendið til hinna vitru kvenna, að þær komi og hraði sér að hefja harmakvein yfir oss, til þess að augu vor fljóti í tárum og vatnið streymi af hvörmunum:
-
harma·léttir <m. -léttis, -léttar>:
-
conhort m, alleujament m de dolor, alleujament m de pena
-
harman·lega <adv.>:
-
<†> variant arcaica de → hörmulega “lamentablement, tristament”
-
harman·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
<†> variant arcaica de → hörmulegur “planyívol, lamentable, deplorable, trist -a”
-
harma·tölur <f.pl -talna>:
-
lamentacions f.pl, laments m.pl
-
harm·dauði <adj. inv.>:
-
mort o morta el traspàs del qual causa molt de dolor
-
♦ e-r er e-m harmdauði: <LOC> la mort d'algú és molt plorada o planguda
-
◊ þessi tíðindi spyrjast víða og var Þorgeir mörgum mönnum harmdauði: la notícia d'aquest fet es va escampar arreu i molts foren els qui van plorar la mort d'en Þorgeir
-
◊ víg Gunnars spurðist og mæltist illa fyrir um allar sveitir og var hann mörgum mönnum mjög harmdauði: es va saber la notícia de la mort violenta d'en Gunnar i per totes les comarques la gent la blasmaven i no veien amb bons ulls que l'haguessin mort i molts van plorar molt la seva mort
-
harm·fenginn, -fengin, -fengið <adj.>:
-
ple -ena de pena, apesarat -ada, [dolorosament] trist -a, afligit -ida
-
harmkvæla·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
1. (sársaukalaus) sense sofriment (o: sofrir), sense [patiment de] dolor[s] (indolor)
-
♦ það gekk ekki harmkvælalaust að fá því framgengt: <LOC FIG> ha costat molts d'esforços i sacrificis (o: s'ha aconseguit de fer, però hi hem suat de valent)
-
2. (pyntingarlaus) sense turment (sense aplicació de tortura)
-
harm·kvæði <n. -kvæðis, -kvæði>:
-
<LITER> elegia f
-
harm·kvæli <n.pl -kvæla>:
-
1. <GEN> turments m.pl, gran patiment m (tant físic com moral)
-
◊ ég hefi alið hann með harmkvælum (bə-'ʕotsεβ, בְּעֹצֶב): l'he infantat amb turments (la traducció catalana de la Bíblia de Montserrat fa: l'he posat al món amb dolor; la de la Bíblia interconfessional: l'he donat a llum sofrint!)
-
◊ blessa þú mig og auk landi við mig, og verði hönd þín með mér, og bæg þú ógæfunni frá mér, svo að engin harmkvæli (ʕāts'bī, עָצְבִּי) komi yfir mig: beneeix-me i eixampla les meves terres i que la teva mà m'empari! I preserva'm de l'infortuni a fi que no em sobrevingui cap patiment (la traducció catalana de la Bíblia de Montserrat fa: si em beneíeu plenament i augmentàveu el meu territori, si la vostra mà era amb mi i m'allunyàveu del mal, perquè visqués sense dolor...!; la de la Bíblia interconfessional: si veritablement em beneeixes, engrandeix el meu territori, ajuda'm i protegeix-me del mal, perquè no sofreixi)
-
♦ þetta tókst með harmkvælum: <LOC FIG> ha costat molts d'esforços i sacrificis
-
2. (pynting) turments m.pl (com a resultat, en època antiga, de l'aplicació de la tortura)
-
harm·kvöl <f. -kvalar, -kvalir>:
-
variant de → harmkvæli ‘turments’
-
◊ skaltu nú og erindi hafa því að þú skalt hér lífið láta með svo miklum harmkvölum að það skal aðra letja að sækja mig heim með ófriði: ara hi tindràs la teva recompensa (o: la teva vinguda no haurà estat debades) perquè aquí hi deixaràs la vida enmig d'uns turments tan grossos que qualsevol altre que vulgui arribar fins aquí amb intensions hostils se'n farà enrere
-
harmleika·skáld <n. -skálds, -skáld>:
-
<LITER> autor tràgic, autora tràgica
-
harm·leikur <m. -leiks, -leikir>:
-
<LITER & FIG> tragèdia f
-
harm·ljóð <n. -ljóðs, -ljóð>:
-
1. <LITER> plant m, elegia f, poema m de plany
-
2. <LITER POP> complanta f
-
3. <LITER HEBR> quinà (o: qinà) f (fl./pl.: quinàs (o: qinàs) og/i quinot (o: qinot)) (קִינָה, קִינוֹת)
-
4. Harmljóðin <n.pl Harmljóðanna>: <RELIG> Lamentacions f.pl (un dels llibres de la Bíblia: סֵפֶר אֵיכָה)
-
harmonía <f. harmoníu, harmoníur>:
-
<RELIG = Díatessaron> harmonia f dels Evangelis (Harmonia Euangelica, Diatessaron)
-
◊ “Harmonían (o: harmonía guðspjallanna)” eftir Tatían sýrlenska (o: Tatían frá Sýrlandi): “L'Harmonia dels Evangelis” de Tacià el Siríac
-
harmoníka <f. harmoníku, harmoníkur>:
-
<MÚS> acordió m
-
harm·saga <f. -sögu, -sögur>:
-
(harmafregn, sorgarfrétt) notícia luctuosa
-
◊ en hvað skyldir þig til að segja þessa harmsögu og fara til langan veg?: però, què és el que t'ha empès a fer aquest llarg camí per fer-me arribar aquesta tràgica notícia?
-
◊ hann fór heim eftir eldi og brenndi upp hofið og öll goðin og kvað þau eigi skyldu oftar segja sér harmsögur: se'n va anar a ca seva a cercar-hi foc i va calar foc al temple i a tots els déus i va dir que no tornarien a contar-li notícies de mal averany
-
◊ fyrir því gerði hún svo, að það var hygginna manna ráð í þann tíma, þá er harmsögur komu að eyrum mönnum, að segja eigi með orðum, og gera þá á þann veg sem nú lét hún gera: la raó, per la qual ho va fer, és perquè en aquell temps era consell d'homes prudents que quan calia fer arribar una notícia luctuosa a les orelles d'algú, no l'hi havien de dir amb paraules sinó fer-ho de la manera com ella ho havia fet ara
-
<†>
harms·auki <m. -auka, -aukar>:
-
agreujament m del dolor
-
◊ bregðir þú af þessu ráði mínu, verðr þat margfaldr harmsauki minn: si t'apartes d'aquest consell meu, afegiràs dolor al meu dolor
-
◊ var þat ok mikill harmsauki ástvinum Magnúsar konungs, er hans afspringr lifði engi eptir, nema ein dóttir á ungum aldri, er hét Ragnhildr: als amics lleials del rei Magnús el dolor que sentien es va veure agreujat pel fet que cap dels seus descendents l'havia sobreviscut tret d'una filla que es deia Ragnhildr i estava en plena joventut
-
<†>
harms·fullur, -full, -fullt <adj.>:
-
dolorós -osa, trist -a
-
harms·léttir <m. -léttis, -léttar>:
-
<†> variant arcaica de → harmaléttir “alleujament de la pena, conhort”
-
<†>
harm·sök <f. -sakar, -sakir>:
-
ofensa f, greuge m, tort m
-
<†>
harm·tíðendi <n.pl -tíðenda>:
-
(harmafregn, sorgarfrétt) trista notícia, mala notícia (→ hörmungartíðindi)
-
harm·tölur <f.pl -talna>:
-
<†> variant arcaica de → harmatölur “lamentacions”
-
harmur <m. harms, harmar>:
-
1. (sorg) pena f, dolor anímic (patiment anímic, aflicció)
-
◊ mikill harmur er að oss kveðinn er vér skulum svo mikla ógæfu saman eiga: el destí, fent-nos participar en aquesta desgràcia tan gran, ens ha inflingit un gran dolor
-
◊ vei mér, því að Drottinn bætir harmi (jā'γōn, יָגוֹן) við kvöl ([מַכְאוֹב] ~ maχəʔo'βī, מַכְאֹבִי) mína!: ai de mi, perquè el Senyor m'acumula les penes sobre els dolors!
-
◊ ég mun breyta sorg ([אֵבֶל] ~ ʔε'βlām, אֶבְלָם) þeirra í gleði og hugga þá og gleðja eftir harma (mīγō'nām, מִיגוֹנָם) þeirra: canviaré el seu dol en goig, els consolaré i els alegraré després de les seves penes
-
◊ ...og verði hann fyrir slysi á þeirri leið, sem þér farið, þá leiðið þér hærur mínar með harmi (bə-jā'γōn, בְּיָגוֹן) niður til heljar: ...i si tenia cap accident pel camí que fareu, faríeu baixar les canes de la meva vellesa amb dolor al xeol
-
♦ harmur er það: <LOC> és lamentable, és una llàstima
-
◊ harmur er það nú mikill, er öl er ekki inni, það er eg megi yður fagna sem vildi; verðið þér nú að bjargast við slíkt, sem til er: em sap molt de greu que ara no hi hagi a la casa gens de cervesa amb què poder obsequiar-vos com hauria volgut; us haureu de contentar amb el que hi ha
-
◊ allmikill harmur er það er vér eigum svo langt hingað að sækja og svo meinfært: grandíssimes penalitats en tenim del viatge per venir fins aquí, que ha estat tan llarg i tan perillós
-
♦ hyggja af harmi: <LOC> oblidar el dolor
-
♦ með harmi hugar: <LOC> amb el cor afligit
-
◊ en þá er Sadók byskup, ok Nathan propheta, ok Bananías hǫfðingi, ok Barsabe [Betsabe, Batsabe?] dróttning sǫgðu Davíði svá sem harmandi, at hann var leyndr slíkum [p. 163] stórræðum, þá þagnaði Davíð nǫkkura hríð ok klǫkk mjǫk; því næst svaraði hann sem með harmi hugar, ok mælti svá...: i quan el bisbe Sadoc, i el profeta Natan i el príncep Bananies i la reina Betsabé digueren al David tot planyent-se que aquella gran empresa se li havia amagat, en David va callar una estona i sanglotava molt. Tot seguit, els va contestar amb el cor compungit tot dient-los <...>
-
♦ springa af harmi: <LOC> esclatar de pena, morir de pena
-
◊ þá var borið út á skipit lík Baldrs, ok er þat sá kona hans, Nanna Nepsdóttir, þá sprakk hon af harmi ok dó. Var hon borin á bálið ok slegið í eldi: aleshores varen treure el cadàver de Baldre per dur-lo a dalt del vaixell [mortuori] i quan la seva dona, Nanna, filla de Nepr, ho va veure, va esclatar de dolor i va morir. La van portar a dalt de la foguera funerària i li pegaren foc
-
♦ vera harmi sleginn: <LOC> estar afligit de dolor, estar colpit per la pena
-
♦ vera harmi þrunginn: <LOC> estar aclaparat de dolor
-
♦ þola harm: <LOC> patir un dolor, endurar un dolor
-
◊ Sigurðr svarar: "Þá frjóumsk vér mest, ef vér búum saman, ok meira er at þola þann harm, er hér liggr á, en hvǫss vápn": en Sigurðr li va respondre: “la manera com més aconhortats ens sentirem és si vivim plegats i, [creu-me,] sofrir aquest dolor que em provoca viure separats és pitjor que el del tall d'armes esmolades”
-
2. harmar <m.pl harma>: (móðgun, harmsök) ofensa f, tort m (humiliació, greuge)
-
◊ en er hann kom heim þá fannst honum það brátt í að Sigríður kona hans var heldur skapstór og taldi upp harma sína, þá er hún kallaðist fengið hafa af Ólafi konungi: però quan va arribar a casa, se li va fer palès ben aviat que la seva dona, la Sigríður, n'estava més aviat remolesta ja que li va fer recompte de tots els torts que ella considerava que havia rebut del rei Olav
-
♦ reka harma sína: <LOC> venjar-se de les ofenses rebudes
-
♦ hefna harma sinna: <LOC> venjar-se de les ofenses rebudes
-
◊ ...en fyrir skömmu mundi það þykja ekki líklegt, að Eiríkur konungur myndi eigi hafa til þess vilja og aðferð að hefna harma sinna á hverjum manni slíkum, sem Egill er: ...i no fa gaire no hauria semblat probable que al rei Eirik li haurien de faltar la voluntat i el coratge per venjar-se de les ofenses sofertes matant qualsevol home com ara l'Egil que els hi hagués fetes
-
harm·þrunginn, -þrungin, -þrungið <adj.>:
-
aclaparat -ada pel dolor, apesarat -ada, [dolorosament] trist -a, [molt] afligit -ida
-
◊ það segja menn að Ketilríður væri mjög harmþrungin um veturinn. Svaf hún oft lítið og vakti í saumstofu sinni um nætur: la gent deia que la Ketilríður aquell hivern estava molt aclaparada per la tristesa; sovint no podia dormir més que una mica i passava les nits vetllant a la seva saumstofa
-
harm·þrútinn, -þrútin, -þrútið <adj.>:
-
ple -ena de pena, apesarat -ada, [dolorosament] trist -a, [dolorosament] afligit -ida
-
harpa¹ <f. hörpu, hörpur>:
-
1. <MÚS> arpa f
-
♦ leika á hörpu: tocar l'arpa
-
♦ leika (o: slá) hörpu: tocar l'arpa
-
2. <MÚS MEDIEV> harpa f, instrument musical molt semblant a una lira. De fet, i per evitar confusions, recomano que el mot harpa s'adopti en català quan es tracti de traduccions de textos medievals o, altrament, que es tradueixi amb el terme lira.
-
3. *curculla f d'Islàndia, *xelet m d'Islàndia, *petxina f d'Islàndia, *copinya f d'Islàndia (Mall.), *escopinya f d'Islàndia (Men.) (mol·lusc Chlamys islandica syn. Pecten islandicus) (→ hörpudiskur)
-
4. <ASTRON> [constel·lació f de] Lira f
-
harpa² <f. hörpu, hörpur>:
-
harpa f. Desè mes i primer mes d'estiu del calendari tradicional islandès. Transcorria a cavall dels nostres mesos d'abril i maig. A l'Edda d'Snorri Sturluson hi rep els noms de gaukmánuður i sáðtíð.
-
Harpa³ <f. Hörpu, no comptable>:
-
Harpa f (ginecònim, nom de dona)
-
Harz·fjöll <n.pl -fjalla>:
-
el Harz
-
◊ flugmenn þessir voru í skemmtiferð í Harzfjöllum og fóru í ógáti yfir markalínuna milli hernámssvæðanna: aquests aviadors feien un viatge de plaer pel Harz i van traspassar inadvertidament la línia demarcatòria que separa els sectors d'ocupació
-
hasan <m. hasans, hasanar>:
-
<RELIG> ħasan (o: ħazzan) m, cantor m (fl./pl.: ħasans / ħazzans og/i ħasanim / ħazzanim) (חַזָּן ~ חַזָּנִים)
hasar·mynd <f. -myndar, -myndir>: pel·lícula f d'acció, pel·lícula f d'aventures
hass <n. hass, no comptable>: haixix m (droga)
reykja hass: fumar haixix
hassis <n. hassis, no comptable>: haixix m (droga) (→ hass)
hassis·kvoða <f. -kvoðu, no comptable>: reïna f d'haixix
hassis·olía <f. -olíu, no comptable>: oli m d'haixix (→ hassolía)
hassí <n. hassís, hassí>: 1. <culin> hâchis islandès (plat típic islandès)
2. <culin> hassí [úr nautahakki] (eða: nautahassí) að hætti Ítala: hâchis m (o: capolat; o: morterol m) de bou a la italiana
3. <culin> gratínerað hassí [úr nautahakki] (eða: gratínerað nautahassí) með eggaldinum: hâchis (o: capolat; o: morterol m) gratinat de bou amb albergínies
4. <culin> hassí að hætti Parmentiers: hâchis m parmentier
hass·olía <f. -olíu, no comptable>: oli m d'haixix
-
hasta <hasta ~ höstum | hastaði ~ höstuðum | hastað ║ á e-n>:
-
reprendre algú (donar una reprimenda o reprensió a algú)
-
hastar·lega <adv.>:
-
sobtadament, [de] cop en sec (Bal.)
-
hattur <m. hatts, hattar>:
-
1. <GEN> barret m, capell m (Bal.)
-
◊ með hatt sinn á höfði: amb el barret posat
-
♦ éta hatt sinn upp á e-ð: <LOC FIG> menjar-se el capell que passarà X (es diu per subratllar que una cosa que hom presagia passarà de totes totes)
-
◊ ég skal éta hattinn minn ef...ekki: em menjaré el barret si no...
-
♦ fá skömm í hattinn: <LOC FIG> rebre una bona estirada d'orelles
-
♦ hafa e-ð til að hengja hattinn sinn á: <LOC FIG> tenir munició per a disparar contra algú, tenir un bon pretext per a criticar algú
-
♦ hattinn ofan!: <LOC FIG> xapó!
-
♦ leggja hattinn frá sér (o: leggja frá sér hattinn): llevar-se el capell
-
♦ setja alla/allt undir sama / ein hatt: <LOC FIG> conciliar o posar d'acord diferents opinions, interessos etc.
-
♦ taka hatt sinn: llevar-se el capell
-
♦ taka hattinn af sér: llevar-se el capell
-
♦ taka hatt sinn ofan fyrir e-m: <LOC FIG> llevar-se el capell davant algú(p.e., com a senyal d'admiració i enhorabona per una cosa ben feta)
-
♦ setja hattinn á höfuðið: posar-se el capell
-
♦ setja hattinn á sér: posar-se el capell
-
2. <LING = yfir sérhljóðum> accent circumflex (^)
-
♦ öfugur hattur: <LING> accent circumflex invertit, háček (o: hàtxec) m (ˇ)
-
♦ → broddur “accent agut”
-
♦ öfugur → broddur “accent greu”
-
hauður <n. hauðurs, pl. no hab.>:
-
<LIT> terra f
-
haug·arfi <m. -arfa, -arfar>:
-
morrons m.pl [de canari], saginera f (Mall.), tinya f (planta Stellaria media)
-
haug·fé <n. -fjár, no comptable>:
-
<HIST> haugfé m, eixovar funerari, béns dipositats dins el túmul funerari al costat del mort o de la morta
-
haugur <m. haugs, haugar>:
-
1. (hrúga) munt m, caramull m(Bal.) (amuntegament, pila)
-
2. (fjóshaugur) femer m (amuntegament de fems)
-
♦ berast út um hauga: <LOC FIG> anar-se'n en orris
-
3. (hæð) tossal m (monticle, tossal)
-
4. <HIST> túmul funerari
-
◊ Þá opnaðist haugrinn, ok var sem eldr ok logi væri allr haugrinn. Þá kvað Angantýr:
"Hnigin er helgrind, ǁ
haugar opnast, ǁ
allr er í eldi ǁ
eybarmr at sjá; ǁ
atalt er úti ǁ
um at lítast, ǁ
skyntu, mær, ef þú mátt, ǁ
til skipa þinna" — Tunc tumulus aperitur, totumque tumulum quasi ignis et flamma obsidere uidebantur, tunc cecinit Angantyr:
“Retrolapsa et reclusa est ianua lethi, ǁ
tumuli aperiuntur, ǁ
omnes insulae orae ǁ
ignibus occupatae conspiciuntur. ǁ
Et manes omnes foris uersantur, ǁ
ad circumspiciendum; ǁ
propera mulier, si potes, ǁ
ad naues tuas”: aleshores el túmul funerari es va obrir i fou com tot ell fos foc i flama. Aleshores l'Angantýr va cantar:
“Oberta és la reixa de Hel, ǁ
els túmuls funeraris s'obren, ǁ
tota la vorera de l'illa està encesa. ǁ
Mirar a fora tot al teu voltant ǁ
és una visió terrible, ǁ
afanya't, filla meva, si és que pots, ǁ
cap als teus vaixells” (vocabulari: #1. hniginn: Cf. en Baetke 19874, pàg. 265: hurð er hnigin aptr, á gátt die Tür ist (halb) offen oder geschlossen (je nach Art der Tür). També en Finnur Jónsson 1931², pàg. 271a: hurð hnigin, lukket dör, Rþ 26, men det modsatte: åbnet, Herv III 8 (jfr Privatboligen 236). També en Finnur Jónsson 1931², pàg. 242b: helgrind, f, tremmedören, leddet, ind til Hels bolig, hnigin er helgrind, leddet hos Hel er åbent) (åbnet), Herv III 8, men her om gravhöjenes åbning; )
-
Haukadals·skóli <m. -skóla, no comptable>:
-
<HIST> escola m del mas de la vall de Haukadalur, escola medieval fundada pel Teitur Ísleifsson en el segle XI a Haukadalur, en el sud-oest de l'illa; en aquesta escola s'hi formà l'Ari fróði Þorgilsson, l'autor de l'Íslendingabók
-
hauka·ætt <f. -ættar, pl. no hab.>:
-
[família f dels] accipítrids m.pl
-
hauk·söngvari <m. -söngvara, -söngvarar>:
-
busquereta esparverenca, tallarol esparverenc (ocell Sylvia nisoria)
-
hauk·ugla <f. -uglu, -uglur. Gen. pl.: -ugla o: -uglna>:
-
mussol esparverenc (ocell Surnia ulula)
-
haukur <m. hauks, haukar>:
-
1. girfalc m, falcó sagrat, grifó m (Bal.) (ocell Falco rusticolus) (→ valur)
-
♦ eiga [sér] hauk í horni [þar sem e-r er]: <LOC FIG> tenir les espatlles cobertes, tenir un protector al darrere
-
♦ → gáshaukur “astor”
-
♦ → sparrhaukur “esparver”
-
2. girfalc m d'Islàndia, grifó m d'Islàndia (ocell Falco rusticolus islandicus) (→ fálki)
hauk·örn <m. -arnar, -ernir>: àguila perdiuera (ocell Hieraaetus fasciatus)
-
haull <m. hauls, haular>:
-
hèrnia f
-
haul·lögun <f. -lögunar, -laganir>:
-
hernioplàstia f
-
haul·saumur <m. -saums, -saumar>:
-
herniorràfia f
-
haus <m. hauss, hausar>:
-
1. (höfuð) cap m (testa, especialment la de bestiar)
-
♦ e-ð fer í hausinn: <LOC FIG> fer fallida, fer ui (Mall.)
-
♦ e-r fær e-ð í hausinn: <LOC FIG> petar-li a algú una cosa a la cara
-
♦ e-r fær e-ð í hausinn: <LOC GEN> rebre una cosa a la cara
-
♦ fá spark í hausinn: rebre una guitza al cap
-
♦ halda haus (o: höfði): <LOC FIG> mantenir el cap fred
-
♦ hengja haus: <LOC FIG> estar capcot -a
-
♦ koma e-u inn í hausinn (o: höfuðið; o: kollinn) á e-m: <LOC FIG> aconseguir fer comprendre amb esforç una cosa a algú, fer caber-li a algú una cosa dins el cap
-
♦ koma e-u inn í hausinn (o: höfuðið; o: kollinn) á sér: aconseguir comprendre amb esforç una cosa
-
♦ reka inn hausinn e-s staðar: <LOC FIG> deixar-se veure a un lloc, treure el nas a un lloc, guaitar el cap a un lloc
-
♦ setja undir sig hausinn: <LOC FIG> arromangar-se
-
♦ standa á haus í e-u: <LOC FIG> trobar-se (o: estar) enmig d'una cosa (trobar-se atrafegat fent una cosa)
-
♦ vera á hausnum: <LOC FIG> haver fet bancarrota, estar arruïnat -ada
-
♦ vera á hvínandi hausnum (o: kúpunni): estar endeutat -ada fins al coll
-
♦ vera upp fyrir haus [í e-u]: <LOC FIG> estar atrafegat -ada [amb una cosa]
-
♦ vita ekkert í sinn haus: <LOC FIG> tenir la tudossa buida, no tenir res al cap, ésser dur de clepsa, esser un tros de carn batiada (Mall.)
-
♦ þekkja (o: vita) ekki (o: hvorki) haus (o: höfuð) né sporð á e-m: <LOC FIG> no tenir la menor idea d'algú
-
♦ þora að leggja hausinn að veði: <LOC FIG> [arriscar-se a] jugar-se el coll
-
♦ ég þori að leggja hausinn að veði að <+ ind.>: m'hi jugo el coll que <+ ind.>
-
2. (á hlut) cabota f (d'agulla, clau, martell etc.)
-
♦ haus á hamri[num]: la cabota del martell
-
♦ haus á hrífu[nni]: la cabota dels rampins (part dels rampins on hi ha les pues)
-
♦ haus á naglanum: la cabota del clau
-
3. (fyrirsögn á blaði) titular m (títol o capçalera, encapçalament d'article de diari)
-
haus·kúpa <f. -kúpu, -kúpur. Gen. pl.: -kúpna o: -kúpa>:
-
calavera f, <MED> crani m, cap m de mort
-
♦ sjóræningjafáni með hauskúpu og krosslögðum beinum [fyrir neðan]: la bandera pirata amb la calavera i les tíbies creuades [a sota]
-
hauskúpu·fiðrildi <n. -fiðrildis, -fiðrildi>:
-
esfinx (fl./pl.: esfinxs) f (o: borinot m; o: papallona f) de la calavera, papallona f de la mort, pedraferit m de les patates (insecte lepidòpter Acherontia atropos)
-
hauskúpu·svarmi <m. -svarma, -svarmar>:
-
esfinx (fl./pl.: esfinxs) f (o: borinot m; o: papallona f) de la calavera, papallona f de la mort, pedraferit m de les patates (insecte lepidòpter Acherontia atropos)
-
haus·röndungur <m. -röndungs, -röndungar>:
-
llissa (o: llíssera) llobarrera, cabeçut m (Val., Tortosa), llissa f de cap gros (Val.), mújol m (Bal.), cap-pla (Mall., Men.) (peix Mugil cephalus)
haust <n. hausts, haust>: tardor f, primavera f d’hivern (Mall.), reravera f, <LIT> autumne m
á haustin (o: á haustum): a la tardor
hausta <haustar | haustaði | haustað ║ verb impersonal unipersonal>: anar-se fent hivern (en realitat: ha arribat la tardor, la tardor ha començat)
það haustar: arriba la tardor
-
haust·blágresi <n. -blágresis, -blágresi>:
-
gerani m d'Endress (planta Geranium endressii)
-
haust·blíða <f. -blíðu, -blíðu. Gen. pl.: -blíða o: -blíðna>:
-
(síðsumar) [estiu m de la] santmiquelada f, estiu m de Sant Miquel (dies càlids a finals de setembre, inicis d'octubre que, en el clima mediterrani, troben llur contrapartida en l' estiu de sant Martí o estiuet de sant Martí, ja dins el novembre. Aquest fenomen metereològic -la presència d'uns dies força càlids entre l'estiu i l'hivern-, per tant, no té validesa universal sinó que depèn de la zona climàtica)
-
haust·goði <m. -goða, -goðar>:
-
ull m d'àngel (planta Adonis autumnalis)
-
haust·jafndægur <n. -jafndægurs, -jafndægur. Emprat hab. en pl.>:
-
equinocci m de tardor
-
haust·krókus <m. -krókuss, -krókusar>:
-
narcís m de tardor (planta Sternbergia lutea syn. Amaryllis lutea)
haust·lag <n. -lags, no comptable>: substantiu només emprat a la locució
að haustlagi: pagament de deutes amb ovelles a l’arribada de la tardor.
Sovint, però, hom empra aquesta locució amb el significat de: per la tardor, a l’arribada de la tardor
-
haust·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
tardorenc -a, tardoral, <LIT> autumnal
-
haust·lilja <f. -lilju, -liljur. Gen. pl.: -lilja>:
-
còlquic m [ver] (planta Colchicum autumnale)
-
haust·lyng <n. -lyngs, no comptable>:
-
bruc m d'aiguamoll (planta Erica tetralix)
-
haust·myrkur <n. -myrkurs, no comptable>:
-
fosca tardorenca, obscuritat f de la tardor
-
haust·rok <n. -roks, -rok>:
-
tempesta f de tardor, temperi m de tardor, [forta] maltempsada f de tardor
-
haust·selur <m. -sels, -selir>:
-
foca grisa (mamífer Halichoerus grypus) (→ útselur)
haust·útsala <f. -útsölu, -útsölur. Gen. pl.: -útsalna o: -útsala>: rebaixes f.pl d’estiu
-
haust·önn <f. -annar, -annir>:
-
1. (vetrarönn) primer quadrimestre (de curs acadèmic)
-
2. haustannir <f.pl -anna>: (haustverk) feines f.pl de tardor (segar el fenàs, fer la verema etc.)
-
há <n. há (o: hás), há. Dat. sg.: há o: hái>:
-
<GRAM> hac f (nom de la lletra h, H)
-
há¹ <hái ~ háum | háði ~ háðum | háð ║ e-ð>:
-
1. (heyja orrusta) lliurar una cosa (batalla, combat, lluita)
-
♦ há baráttu: lluitar un combat
-
♦ há bardaga [við e-n]: lluitar un combat [amb algú]
-
♦ há einvígi [um e-ð]: lluitar un duel [per una cosa]
-
♦ há orrustu: lluitar una batalla
-
2. (heyja stríð) fer una cosa (cosa = guerra)
-
◊ annað púnverska stríðið var háð á árunum 218 201 f.Kr: la segona guerra púnica es va fer entre els anys 218 i 201 aC
-
♦ há ófrið ~ stríð við alla óvini sína: fer la guerra amb tots els seus enemics
-
♦ há kappræður við e-n: disputar [verbalment] algú, lliurar-se a disputes amb algú
-
3. (heyja dóm) fer una cosa (cosa = justícia)
-
♦ há dóm: impartir justícia
-
há² <hái ~ háum | háði ~ háðum | háð ║ e-m>:
-
1. (trufla, raska) amoïnar algú (destorbar, molestar)
-
♦ e-ð háir e-m: una cosa amoïna algú
-
♦ það háir mér ekki: això no m'amoïna pas
-
2. (hindra, tálma, baga) estar impedit -ida, ésser un obstacle (veure's entrebancat per una malaltia, per la feina etc., ésser una malaltia, un defecte físic etc. un impediment, obstaculitzar)
-
♦ e-ð háir e-m: una cosa és un impediment per a ell
-
3. (þjaka, ama, gera örmagna, örþreyta) deixar algú exhaust -a (esgotar, afeblir, deixar rebentat o exhaust)
-
♦ illviðrið háir kindunum: el mal temps està deixant en els ossos les ovelles
-
♦ margt háir auðugs fé: <LOC FIG> moltes de coses consumeixen (o: afebleixen) el cabal d'un ric
-
háa·loft <n. -lofts, -loft>:
-
golfes f.pl, sala f de més amunt (Mall.) (espai sota la teulada d'una casa per als mals endreços, guardar-hi la collita etc.)
-
há·altari <n. -altaris, -ölturu>
-
altar m major
-
há·baugur <m. -baugs, -baugar>:
-
<GEO & ASTRON> meridià m
há·degi <n. -degis, -degi>: migdia m
eftir hádegi: aquesta tarda, avui horabaixa
hvílast eftir hádegið: fer [la] migdiada
fyrir hádegi: (p)els matins
í hádeginu: a migdia; a l'hora de dinar
um hádegi[ð]: a migdia
upp úr hádegi: després de dinar, en havent dinat
-
hádegis- <en compostos>:
-
meridià -ana, de migdia
-
hádegis·baugur <m. -baugs, -baugar>:
-
<GEO & ASTRON> meridià m
-
hádegis·bil <n. -bils, no comptable>:
-
[temps m de] migdia m
-
♦ um hádegisbilið: pels volts del migdia
-
hádegis·fréttir <f.pl -frétta>:
-
notícies f.pl del migdia
-
♦ í hádegisfréttum útvarps: a les notícies de la ràdio del migdia (o: a lesnotícies del migdia de la ràdio)
-
hádegis·fyrirlestur <m. -fyrirlestrar (o: -fyrirlesturs), fyrirlestrar>:
-
conferència meridiana, conferència f de migdia (conferència que se celebra pels volts del migdia, p.e., de dotze a tres quarts d'una del migdia)
hádegis·matur <m. -matar, pl. no hab.>: dinar m
hádegis- og kvöldmatur: dinar i sopar
borða hádegis- og kvöldmat á hótelinu: dinar i sopar a l'hotel
-
hádegis·skeið <n. -skeiðs, no comptable>:
-
[temps m de] migdia m
-
♦ um hádegisskeið: pels volts del migdia
-
◊ Sighvatur kom til Sauðafells um hádegisskeið og var lagið hægindi undir höfuð honum í þverpallshorni og talaði Solveig við hann. Sighvatur spurði hana að ferðum Sturlu og erindum í fjörðuna vestur en Solveig kvað honum það mundu eigi ókunnara en sér (SS I, cap. 278, pàg. 398): en Sighvatur va arribar a Sauðafell pels volts del migdia i li posaren un coixí per a descansar-hi el cap a un racó del þverpallur i la Solveig va parlar amb ell. En Sighvatur li va preguntar pels viatges de l'Stgurla i sobre què havia anat a fer als fiords de ponent, i la Solveig li digué que no hi havia ningú allà que en sapigués menys de tot plegat que ella
-
◊ riðu þeir til Svínavatns um kveldið. Þar bjó Kolþerna Einarsdóttir. Voru þar hinar bestu viðtökur. Bjuggust þeir þaðan síðan. Kveðst Þórður eigi mundu ríða fyrr undan en hann yrði var við Arnór og dvaldist ferð þeirra drottinsdag. En um hádegisskeið kom Arnór og hafði engar fréttir sunn[p. 605]an um heiði (SS II, cap. 393, pàgs. 604-605): al vespre anaren al llac de Svínavatn. Allà hi vivia la Kolþerna Einarsdóttir. Hi foren molt ben rebuts. De seguida després es prepararen per a tornar a partir. En Þórður[, emperò,] va dir als altres que ell no se n'aniria d'allà abans que no tingués notícia de l'Arnór, de manera que varen retardar llur partida fins al diumenge. I, [el diumenge,] pels volts dels migdia, hi va arribar l'Arnór, el qual no tenia noves del sud de l'altiplà
hádegis·verður <m. -verðar, -verðir>: dinar m
-
háð <n. háðs, no comptable>:
-
1. (spott, gys) befa f, burla f (mofa, escarn)
-
2. (kaldhæðni) sarcasme m (ironia, sàtira)
-
háð·hvörf <n.pl -hvarfa>:
-
ironia f
-
háð·kvæði <n. -kvæðis, -kvæði>:
-
poema m de befa, poema m de mofa
-
◊ lít þú á, hvort sem þeir sitja eða standa, þá er ég háðkvæði þeirra: guaita: tant si seuen com si estan drets, jo sóc l'objecte de llurs cançons de mofa
-
◊ ég varð öllum þjóðum að athlægi, þeim að háðkvæði liðlangan daginn: m'he convertit en la riota de tot el meu poble, tot el dia sóc l'objecte de llurs cançons de burla
-
háðs·lega <adv.>:
-
en to burleta
-
háðs·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
burleta
-
háðug·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
variant de → háðulegur, háðuleg, háðulegt ‘vergonyós -osa; afrontós -osa, infamant’
-
háðu·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
ignominiós -osa, vergonyant, vergonyós -osa
-
háðung <f. háðungar, no comptable>:
-
escarniment m
-
háður, háð, háð <adj.>:
-
dependent (sotmès a l'autoritat o voluntat d'algú & condicionat per un fet, una circumstància & per a obtenir aliment, protecció i cures etc.) (→ heyja)
-
♦ vera háður e-m ~ e-u: dependre d'algú ~ d'alguna cosa, ésser dependent d'algú ~ d'alguna cosa
-
há·fleygi <n. -fleygis, no comptable>:
-
sublimitat f
-
há·fleygur, -fleyg, -fleygt <adj.>:
-
1. <GEN> sublim (adj. inv.)
-
2. (belgingslegur) ampul·lós -osa (altisonant, grandiloqüent)
háfur¹ <m. háfs, háfar>: agullat <m>, ferró <m>, quissona <f> (Bal.), mussola quissona (Bal.) (peix Acanthias vulgaris syn. Squalus acanthias)
-
háfur² <m. háfs, háfar>:
-
1. (netpoki með skafti) salabre m, gambaner m (Bal.) (bossa de xarxa amb mànec)
-
2. (netpoki án skafts) bertrol m (sense mànec)
há·hýsi <n. -hýsis, -hýsi>: gratacels m
-
há·hælaður, -hæluð, -hælað <adj.>:
-
(skór) de taló alt (sabates)
-
♦ háhælaðir skór: sabates de taló alt
há·karl <m. -karls, -karlar>: tauró m de Grenlàndia (peix Somniosus microcephalus)
-
hákarla·veiði <f. -veiði (o: -veiðar), -veiðar. Empr. hab. en pl.>:
-
pesca f del tauró de Grenlàndia
-
hákur <m. háks, hákar>:
-
(ósvífinn maður [í orðum]) fatxenda m, perdonavides m, fanfarró m
-
◊ Þorkell mælti svo að sá væri engi á Íslandi að hann mundi eigi ganga til einvígis við eða á hæl hopa fyrir. Var hann fyrir því kallaður Þorkell hákur að hann eirði hvorki í orðum né verkum við hvern sem hann átti: en Þorkell deia que a Islàndia no n'hi havia cap amb qui ell no hagués de fer un duel o davant qui ell es fés una passa enrere. Per això li deien Þorkell Pinxo, perquè no retrocedia davant ningú, ni de paraula ni de fets, fos qui fos amb qui se les tingués a veure
-
hákur <m. háks, hákar>:
-
lluç m (designació dels peixos del gènere Merluccius) (→ kolmúli; → lýsingur)
-
hálabelgs·bólga <f. -bólgu, no comptable>:
-
<MED> bursitis f
-
hála·belgur <m. -belgs (o: -belgjar), -belgir. Gen. pl.: -belgja; dat.pl.: -belgjum>:
-
<MED> bursa f, bossa serosa
-
há·leggur <m. -leggjar, -leggir. Gen. pl.: -leggja; dat. pl.: -leggjum>:
-
camallarga f, camallut m, camallonga f (Val.), avisador m (Bal.) (ocell Himantopus himantopus)
-
háleit·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
sublim (excels -a, elevat -ada, eximi -ímia, insigne)
-
há·leitur, -leit, -leitt <adj.>:
-
sublim (excels -a, elevat -ada, eximi -ímia, insigne)
-
◊ sú þekking er undursamlegri en svo að ég fái skilið,
of háleit (niɕˈgāβ, niɕgāˈβāh ~ נִשְׂגָּב ,נִשְׂגָּבָה: niɕgəˈβāh lɔʔ־ʔūˈχal lā-ḥ, נִשְׂגְּבָה, לֹא-אוּכַל לָהּ), ég er henni eigi vaxinn: aquest coneixement és més meravellós del que puc comprendre, massa elevat, no estic a la seva altura
-
◊ hafið í minnum að háleitt (niɕˈgāβ, niɕgāˈβāh ~ נִשְׂגָּב ,נִשְׂגָּבָה: hazəkˈkīrū (per hazˈkīrū) kī niɕˈgāβ ʃəˈm-ō, הַזְכִּירוּ, כִּי נִשְׂגָּב שְׁמוֹ) er nafn hans: recordeu que el seu nom és excels!
-
◊ hlýð fúslega á hverja háleita (θεῖος, θεία, θεῖον: πᾶσαν διήγησιν θείαν θέλε ἀκροᾶσθαι) samræðu,
lát ekkert spakmæli (παροιμίαι συνέσεως ) fram hjá þér fara: escolta de gust tota conversa sublim i no et deixis escapar cap apotegma
-
◊ með því hefur hann veitt okkur dýrmæt og háleit (μέγας, μεγάλη, μέγα ~ μέγιστος, μέγιστα, μέγιστον: δι’ ὧν τὰ τίμια καὶ μέγιστα ἡμῖν ἐπαγγέλματα δεδώρηται) fyrirheit sem fela í sér að þið komist undan spillingunni í heiminum sem girndin (ἐν ἐπιθυμίᾳ φθορᾶς) veldur og verðið hluttakendur í guðlegu eðli: amb ell ens ha concedit [les] promeses precioses i sublims que comporten que vosaltres us escapareu de la corrupció del món que el desig (la concupiscència) causa i esdevindreu partíceps de la natura divina
-
hálf·búinn, -búin, -búið <adj.>:
-
a mitges
-
◊ ég var hálfbúinn að lofa honum að...: li havia mig promès que...
-
hálfeðal·steinn <m. -steins, -steinar>:
-
pedra semipreciosa
-
◊ eðalsteinar og hálfeðalsteinar: pedres precioses i semiprecioses
-
hálf·fertugur, -fertug, -fertugt <adj.>:
-
1. (um hluti) de trenta-cinc unitats (que consta, té etc. trenta-cinc unitats)
-
♦ hálffertugt skip: un vaixell de trenta-cinc bancs de remer
-
2. (um fólk) de trenta-cinc anys (indicant edat de persona)
-
hálf·fullur, -full, -fullt <adj.>:
-
mig ple -ena
-
hálf·geggjaður, -geggjuð, -geggjað <adj.>:
-
mig trastocat -ada, mig trastornat -ada
-
hálf·genginn, -gengin, -gengið¹ <adj.>:
-
mot emprat en expressions com ara:
-
♦ klukkan er hálfgengin X: són dos quarts d'X
-
◊ klukkan er hálfgengin fimm: són dos quarts de cinc
-
hálf·hrár, -hrá, -hrátt <adj.>:
-
mig cru -a
-
◊ hálfhrátt kjöt: carn mig crua
-
hálf·hringur <m. -hrings, -hringir (o: -hringar)>:
-
<GEOM> semicercle m
-
hálf·lokhljóð <n. -lokhljóðs, -lokhljóð>:
-
<GRAM> aproximant f (→ hálfönghljóð)
-
hálf·mattur, -mött, -matt <adj.>:
-
semimat <adj. inv.> (entre mat i brillant)
-
♦ hálfmattur litur: un color semimat
-
hálf·málmur <m. -málms, -málmar>:
-
metal·loide m
-
hálf·máni <m. -mána, -mánar>:
-
mitja lluna
-
♦ Rauði hálfmáninn: Mitja Lluna Roja (الهلال الأحمر, al-Hilālu l-Aḥmar)
-
hálfnaður, hálfnuð, hálfnað <adj.>:
-
que ja ha arribat a la meitat
-
♦ dagurin er hálfnaður: ja ha passat mig dia
-
♦ hálfnað er verk þá hafið er: començar una feina ja és tenir-la mig feta
-
♦ vera hálfnaður með e-ð: trobar-se a la meitat d'una cosa, haver fet una cosa només fins a la meitat
-
hálf·nakinn, -nakin, -nakið <adj.>:
-
mig despullat -ada
-
hálf·pund <n. -punds, -pund>:
-
mitja lliura (si fa no fa, un quart de quilo)
-
hálf·samsíðungur <m. -samsíðungs, -samsíðungar>:
-
<GEOM> trapezi m
-
hálfsmánaðar- <en compostos>:
-
quinzenal
-
hálfsmánaðar·lega <adv.>:
-
quinzenalment, cada quinze dies
-
hálfsmánaðar·rit <n. -rits, -rit>:
-
revista f quinzenal
hálf·steiktur, -steikt, -steikt: mig fet -a (parlant esp. de carn cuinada, p.e., bistec)
-
hálf·tími <m. -tíma, -tímar>:
-
mitja hora
-
hálf·tómur, -tóm, -tómt <adj.>:
-
mig buit -ida
-
hálfur, hálf, hálft <adj.>:
-
mig mitja
-
♦ einn og hálfur, ein og hálf, eitt og hálft: un i mig una i mitja
-
♦ [eitt] hálft ár: mig any
-
♦ hálft glas: mig got
-
♦ hálft í hvoru: d'alguna manera, més o menys
-
◊ allir voru hálft í hvoru með hugann við löngu liðinn vetur: tothom tenia els pensaments mig posats a l'hivern que ja feia temps que havia acabat
-
♦ hálft tungl: mitja lluna (→ hálfmáni)
-
♦ hálft um hálft: més o menys, en certa manera, quasi, mitjo-mitjo
-
♦ hálfu <adj. en grau compar.>: el doble de...
-
♦ hálfu meira: dues vegades més, el doble
-
♦ hálfu reiðari: el doble de furiós
-
◊ svo reiður sem jarl var næstum þá mun hann nú vera hálfu reiðari og liggur nú við líf allra manna þeirra er á skipinu eru ef nokkur segir til Hrapps: tan furiós com estava adés el iarl, ara hi estarà el doble, i la vida de tots aquells homes que hi ha al vaixell està en perill si ningú li diu on és en Hrappur
-
♦ hálfu síður: la meitat menys, molt menys
-
◊ þá er eg var ungur og í víkingu og vann nokkuð til frama, nú veit eg eigi hvort eg mætti þá við þig jafnast en nú hálfu síður að eg em gamall og örvasi: quan era jove i participava en expedicions viquinges, vaig aconseguir una mica de fama i no sé si llavors no podria haver-me provat amb tu, però no pas ara que sóc vell i xacrós i només sóc la meitat del que vaig ésser aleshores
-
◊ þykir mér ekki víst hvað þér munduð á vinna þó að eg væri einn en nú hálfu síður er þessir menn fylgja mér: no em sembla segur que haguessis de guanyar tu ni encara que jo estigués tot sol, així que molt menys ara que aquests homes m'acompanyen
-
◊ vilda ég eigi Ála kjósa mér til bónda, þá mun ég hálfu síður kjósa þetta tröll: si no vaig voler l'Áli per marit, molt menys voldré casar-me amb aquest trol
-
♦ hálfu verri: pitjor que pitjor
-
♦ hálfur annar, hálf önnur, hálft annað: un i mig una i mitja
-
♦ hálfan annan tíma: una hora i mitja
-
♦ hálf önnur milljón manna: un milió i mig de persones
-
♦ hálfur mánuður: quinze dies, mig mes
-
♦ í hálfum hljóðum: a mitja veu
-
♦ tala í hálfum hljóðum: parlar a mitja veu, xiuxiuejar
-
♦ með hálfum huga: <LOC FIG> volent no volent, a desgrat
-
♦ gera e-ð með hálfum huga: fer una cosa volent no volent
-
♦ til hálfs: a mitges (la meitat & conjuntament amb una altre)
-
♦ drekka horn til hálfs við e-n: beure una banya [de cervesa] a mitges amb algú, compartir una banya [de cervesa] amb algú
-
♦ gera e-ð bara til hálfs: fer una cosa només a mitges
-
♦ skilja e-ð til hálfs: entendre una cosa a mitges
-
♦ vera hálfur: anar content -a (estar mig begut)
|
El mot hálfur, hálf, hálft només es pot emprar davant substantius; altrament (p.e., davant adjectius o numerals) hom recorre a formacions amb el prefixoide hálf-, que s'aglutina a l'adjectiu o al numeral següent. Verbi gràcia: flaskan er hálftóm “la botella és mig buida” o klukkan er á slaginu hálfsex “són dos quarts de sis en punt”.
Per a indicar la combinació de numeral cardinal seguit de la indicació i mig ~ i mitja hom empra en islandès l'adjectiu hálfur, hálf, hálft seguit del numeral ordinal corresponent, observant, però, que l'islandès empra l'ordinal següent al cardinal català. Verbi gràcia: hálfan annan tíma ‘una hora i mitja’ (literalment, però: mitja segona hora)
hálft annað ár ‘un any i mig’ (literalment, però: mig segon any). En aquest mateix aspecte, cal remarcar que l'expressió eitt hálft ár, que literalment vol dir un mig any, no significa pas un any i mig sinó mig any.
hálfur þriðji lítri ‘dos litres i mig’ (literalment, però: mig tercer litre).
hálfur sjötti milljarður ‘cinc miliards i mig’ (literalment, però: mig sisè miliard).
Quan aquest sistema s'aplica a les desenes i a les centenes, l'expressió numeral resultant equival a un cardinal català acabat en 5 en el cas de les desenes, i en 50 en el cas de les centenes. Alguns exemples d'aquest sistema fóren:
en þeir hǫfðu hálft fjórða hundrað skipa ok þar á bæði mikit lið ok frítt ’i tenien tres-cents cinquanta (literalment: mitja quarta centena) vaixells i amb ells, una tripulació tan nombrosa com ben equipada’.
síðan tóku þeir skip teinært er þar flaut við kaupskipið og bjuggust til ferðar hálfur þriðji tugur manna ‘després van agafar la nau de deu rems que hi havia ancorada devora la nau mercant i els vint-i-cinc homes (literalment: mitja tercera desena) s'aparellaren per al viatge’.
riðu þeir þá um kveldit, [einum] manni miðr en hálfr sétti tigr, suðr um Brattabrekku ok suðr yfir Karlsháls [til Hǫfða] um nóttina, ok svá upp eptir Kjarradal, ok kómu fram dróttinsmorgin í sólarroð til Fljótstungu svá at engi maðr varð varr við reið þeira um héraðit ‘llavors, al vespre, van partir a cavall, eren cinquanta-quatre homes (literalment: un home menys que mitja sisena desena), cap a migjorn pel pas de Brattabrekka i d'allà continuaren cap a migjorn i durant la nit passaren pel coll de Karlsháls [en direcció de cap a Höfði], i després pujaren tot al llarg del Kjarradalr i arribaren a la Fljótstunga a la sortida del sol de diumenge, de manera que ningú no se'n va adonar de llur cavalcada per la regió’. |
|
|
|
|
-
hálf·viti <m. -vita, -vitar>:
-
idiota m & f
-
hálf·þrítugur, -þrítug, -þrítugt <adj.>:
-
1. (um hluti) de vint-i-cinc unitats (que consta, té etc. vint-i-cinc unitats)
-
♦ hálfþrítugt skip: un vaixell de vint-i-cinc bancs de remer
-
2. (um fólk) de vint-i-cinc anys (indicant edat de persona)
-
hálf·önghljóð <n. -önghljóðs, -önghljóð>:
-
<GRAM> aproximant f (→ hálflokhljóð)
-
hálka <f. hálku, no comptable>:
-
estat llenegadís del ferm d'una calçada, carrer etc. per la presència d'una capa de glaç
-
♦ fljúgandi hálka: gel extremadament llenegadís
-
hálm·leggur <m. -leggs (o: -leggjar), -leggir. Gen. pl.: -leggja; dat.pl.: -leggjum>:
-
[bri llarg de] palla f
-
◊ Guð minn, ger þá sem skrælnaða þistla, sem hálmleggi fyrir vindi:
-
◊ Guð vor, gjör þá sem rykmökk, sem hálmleggi fyrir vindi:
-
◊ Þá fór fólkið víðsvegar um allt Egyptaland að leita sér hálmleggja til að hafa í stað stráa. En verkstjórarnir ráku eftir þeim og sögðu: "Ljúkið dag hvern við yðar ákveðna dagsverk, eins og meðan þér höfðuð stráin":
-
◊ og með mikilleik þinnar hátignar leggur þú mótstöðumenn þína að velli,
þú útsendir þína reiði, og hún eyðir þeim eins og hálmleggjum:
-
◊ varla eru þeir gróðursettir, varla niðursánir, varla hefir stofn þeirra náð að festa rætur í jörðinni fyrr en hann andar á þá, og þá skrælna þeir upp og stormbylurinn feykir þeim burt eins og hálmleggjum:
-
◊ hver gjörir sverð þeirra að moldarryki og boga þeirra sem fjúkandi hálmleggi, 3svo að hann veitir þeim eftirför og fer ósakaður þann veg, er hann aldrei hefir stigið á fæti sínum?:
-
◊ sjá, þeir eru sem hálmleggir, eldurinn eyðir þeim. Þeir geta ekki bjargað lífi sjálfra sín úr loganum, því það verður ekki glóð til að orna sér við eða eldur til að sitja við:
-
◊ ég vil tvístra þeim eins og hálmleggjum, sem berast fyrir eyðimerkurvindi:
-
◊ því sjá, dagurinn kemur, brennandi sem ofn, og allir hrokafullir og allir þeir er guðleysi fremja, munu þá vera sem hálmleggir, og dagurinn sem kemur mun kveikja í þeim - segir Drottinn allsherjar - svo að hvorki verði eftir af þeim rót né kvistur:
-
◊ þótt þeir væru samflæktir sem þyrnar og votir sem vín þeirra, þá munu þeir upp brenndir verða sem skraufþurrir hálmleggir:
-
◊ ásýndum eru þeir sem hestar að sjá, og þeir eru fráir sem riddarar. 5Eins og glamrandi vagnar stökkva þeir yfir fjallahnjúkana, eins og eldslogi, sem snarkar í hálmleggjum, eins og voldug þjóð, sem búin er til bardaga:
-
hálm·strá <n. -strás, -strá. Gen. pl.: -stráa; dat.pl.: -stráum>:
-
[bri m curt de] palla f
-
hálmur <m. hálms, no comptable>:
-
1. <GEN> palla f
-
2. (á þaki) senill m (canyet emprat de teulada de cases de mas)
-
háls <m. háls, hálsar>:
-
1. (líkamshluti & flöskuháls & legháls) coll m (part del cos & de botella & d'úter & de bufeta)
-
◊ og er þeir höfðu leitt konunga þessa út til Jósúa, þá kallaði Jósúa saman alla menn í Ísrael og sagði við fyrirliða hermannanna, þá er með honum höfðu farið: "Komið hingað og stígið fæti á háls (sˁau̯ˈwāʔr ~ צַוָּאר: qirˈβū ˈɕīmū ʔɛθ־raɣlēi̯-ˈχɛm ʕal־sˁau̯wəˈrēi̯ ha-mməlāˈχīm hā-ˈʔēllɛh, קִרְבוּ שִׂימוּ אֶת-רַגְלֵיכֶם עַל-צַוְּארֵי הַמְּלָכִים הָאֵלֶּה) konungum þessum!" Þeir gengu þá fram og stigu fæti á háls (sˁau̯ˈwāʔr ~ צַוָּאר: wa-i̯ʝiqrəˈβū wa-i̯ʝāˈɕīmū ʔɛθ־raɣlēi̯-ˈhɛm ʕal־sˁau̯wərēi̯-ˈhɛm, וַיִּקְרְבוּ, וַיָּשִׂימוּ אֶת-רַגְלֵיהֶם עַל-צַוְּארֵיהֶם) þeim: i quan hagueren portat aquests reis al Josuè, en Josuè va convocar tots els homes d'Israel i digué als oficials dels soldats que havien marxat amb ell: Veniu aquí i poseu el peu sobre el coll d'aquests reis". Aleshores ells es varen avançar i els posaren el peu sobre el coll
-
♦ aftan á hálsi: al bescoll, a la part posterior del coll
-
♦ bíða með öndina í hálsinum [út af e-u]: <LOC FIG> esperar contenint l'alè (o: amb un ai en el cor) [per una cosa]
-
♦ hálsinn belgist: el coll s'infla
-
◊ við raddbeitingu belgist hálsinn út: quan els coloms parrupen, el coll se’ls infla
-
♦ bíta e-n á hálsinn: mossegar algú al coll
-
◊ vampírurnar bíta þig á hálsinn: els vampirs et mosseguen al coll
-
♦ brákun á hálsi: <MED> luxació de les vèrtebres cervicals
-
♦ ég er svo stífur í hálsinum: tinc el coll que no el puc moure
-
♦ falla um háls (o: hálsinn) e-m (o: á e-m): <LOC> #1. penjar-se a algú del coll; #2. llençar-se al coll d’algú
-
♦ góðir hálsar: <LOC FIG> #1. senyores i senyors! (o: bona gent!) (forma d'escometre el públic per part de l'artista, el presentador, l'orador etc.); #2. (á miðöldum) prous barons! (forma d'adreçar-se a la seva tropa)
-
◊ ok er liðit var saman komit við Óláfskirkju, þá lét konungr setja upp merki sitt ok mælti: „Ekki munum vér fylkja; rennum á þá sem harðast, ok hafi nú engi annan fyrir sér, ok dugi nú hverr sem bezt, ok mun litla hríð þurfa, fyrir því at Baglar munu nú reynast sem fyrr, at þeim mun skjóta skelk í bringu, þegar er þeir sjá mannfallit; ok eru þeir í málum mestir sem refr í halanum: gerum þeim sem harðast athlaupit, þvíat illa munu þeir kunna hǫggum, er heiman hafa hlaupit frá kirnuaskinum, ok sét aldri fyrr, hversu Birkibeinar eru vanir at fara með vápnum, þá er þeir berjast. Hlaupið fram nú, góðir hálsar, ok gæti guð til!“: i quan la tropa s'hagué reunit (format?) davant l'església de sant Olau, el rei va fer dreçar el seu estendard i digué: “No formaren pas en ordre de batalla. Ataquem-los corrents de la manera més abrivada possible, i que ningú no es protegeixi posant-se darrere un altre, i que cadascun [de vosaltres] provi el seu tremp tan bé com pugui. I el nostre atac serà breu per tal com l'espant s'empararà dels Crosses, com ja s'ha esdevingut anteriorment, quan vegin el carnatge que els fem , car només de boqueta són els més grans, com la rabosa ho és per la seva cua: Ataquem-los de la manera més abrivada possible car malament sabran donar cops els qui han fuit de la manteguera de casa i mai abans d'avui no han vist com els Cames-de-beç estan avesats a manejar les armes quan es baten. I ara, correu cap endavant, prous barons,i que Déu ens ajut!”
-
♦ leggja hendur [upp] um háls e-m: <LOC FIG> abraçar algú, posant els braços sobre les espatlles i tocant el coll
-
◊ síðan lagði hún hendur yfir (ɔ: um) háls honum og bað að hann skyldi eigi brenna rekkjubúnaðinn. Sótti hún þá svo fast að honum gekkst hugur við og kom þessu máli svo að Þóroddur brenndi dýnur og hægindi en hún tók til sín kult og blæjur og ársalinn allan og líkaði þó hvorigu vel: en sentir això, la Þuríður va posar els seus braços al voltant del seu coll i li va suplicar que no cremés el parament del llit, i li va insistir amb tanta de vehemència que ell finalment va cedir als seus precs i la cosa va acabar que en Þóroddur va cremar els coixins de plomissa i els coixins normals mentre que la Þuríður se'n va dur els cobertors [de llana] i els cobertors de drap així com el cortinatge del llit. Cap dels dos, tanmateix, no estava satisfet amb aquesta solució
-
◊ síðan gekk hún til máls við Glúm og lagði hendur upp um háls honum og mælti: "Skalt þú veita mér bæn þá er eg mun biðja þig?": després, la Hallgerður va anar a parlar [del tema] amb en Glúmur i, posant-li els seus braços al voltant del coll li digué: “Que em concediràs el prec que et vull fer?”
-
◊ þykir honum hún leggja sjaldnar tíu fingur upp sér um háls en verið hafði: li sembla que ella l’abraça menys del que solia
-
◊ ok þegar sem hann sér þessa jungfrú, þá var lokit hans sorg ok sút, ok eigi þóttiz hann kenna sik sjúkan eða sáran, heldr tekr hann sínum hǫndum um hennar lystuliga líkama ok kyssir hana með miklu blíðlæti. En hon leggr sína ljósu fingr um hans háls, ok svá skemmtu þau sér nǫkkura stund: i quan va haver vist aquesta donzella li varen haver espassat la seva tribulació i aflicció i ja no va sentir que estigués malalt o ferit, sinó que, abraçant el seu delitós cos entre els seus braços, la va besar amb gran dolcesa. I ella[, per la seva banda,] li posà els seus gràcils dits al voltant del coll i així es van adelitar una estona
-
♦ liggja e-m á hálsi fyrir e-ð: <LOC FIG> reprotxar (o: criticar; o: redir) algú per una cosa, fer retrets a algú per una cosa <LIT> blasmar algú de (o: per) una cosa
-
◊ í þenna tíma var í förum Þorkell Eyjólfsson. Hann var hinn frægasti maður og kynstór. Hann var mikill vin Snorra goða. Hann var og jafnan með Þorsteini Kuggasyni frænda sínum þá er hann var út hér. Þorkell var náfrændi Eiðs. Hróðný var systir Eiðs, móðir Eyjólfs, föður Þorkels. Menn lágu mjög á hálsi Þorkeli Eyjólfssyni er hann rak eigi þessa réttar: en aquell temps en Þorkell Eyjólfsson es trobava fent viatges. Era un home molt conegut (de gran anomenada) i d'alt llinatge i era bon amic del godó Snorri. Quan es trobava aquí a Islàndia, sempre s'estatjava a cal seu cosí, en Þorsteinn Kuggason. En Þorkell era parent proper de l'Eiður. La Hróðný era una germana de l'Eiður i la mare de l'Eyjólfur qui era el pare d'en Þorkell. Al Þorkell Eyjólfsson se li reprotxava molt (hom blasmava freqüentment en Þorkell Eyjólfsson) que no intentés cercar el seu dret en aquest afer (és a dir, que no mirés de venjar la mort d'en Björn Eiðsson a mans d'en Grímur Helguson, el qual, després d'haver estat declarat sekur skógarmaður no havia abandonat l'illa, sinó que s'havia refugiat a les muntanyes. L'afer acabaria quan en Þorkell matés en Grímur o el fes sortir de l'illa) (vocabulari: #1. reka réttar: Cf. en Baetke 19874, pàg. 498: reka réttar sein Recht betreiben, sein Recht zu erlangen suchen, Cf. també en Baetke 19874, pàg. 493: 8. <...> reka skammar einen Schimpf rächen; reka harma sinna = hefna harma sinna s. harmr. El text paral·lel de la Laxdæla saga fa: Mjög lögðu menn til orðs Þorkatli Eyjólfssyni er hann rak eigi þessa réttar. Cf. en Kristian Kålund 1896, pàg. 174: 16. lágu — Þorkatli, „man lag dem Þorkell auf dem halse“, d.h. man machte ihm fortdauernd vorwürfe; 17. rak — réttar, „nicht dies recht verfolgte“, das heißt sich in dieser sache nicht recht verschaffte. Hier fügt die eine der zwei handschriftenklassen der saga hinzu: svá skyldr sem hann var Eiði at frændsemi. Genauere auskunft über diese verwandtschaft gibt die Þórðar saga hreðu, in welche (am schluss der saga) dieser abschnitt aus der Laxdœla saga aufgenommen ist. Aus der genannten quelle geht hervor, dass Þorkell Eyjólfsson ein enkel der Hróðný, der schwester des Eiðr, war; vgl. c. 7,25. Auch Grettis saga (c. 62) erwähnt den kampf zwischen Grímr und Þorkell Eyjólfsson)
-
◊ ferr Ásbjǫrn heim norðr við sneypu. Hann var engi jafnaðarmaðr ok svá hans faðir. Lágu menn mjǫk á hálsi hánum. Hann ferr norðan annat sinni um langafǫstu (modern = lönguföstu) með tvau skip eða þrjú ok hafði tvau hundruð manna. Kømr við eyna, leggr í leynivág nǫkkun skipunum ok gengr upp einn saman. Fréttir nú, at Óláfr konungr skal taka veizlu í eynni í páskaviku: l’Ásbjǫrn se'n va tornar a casa seva amb ignomínia i vergonya (sneypa). Era un home inic igual que son pare. La gent el blasmava força. Durant la quaresma va partir del nord per segona vegada amb dues o tres naus i cent-quaranta homes. Va arribar a l'illa i va ancorar-hi els seus vaixells a una badia absconsa i va baixar totsol a terra. Llavors es va assabentar que el rei Olau prendria veizla en aquella illa durant la setmana de Pasqua (vocabulari: #1. veizla: Cf. en Baetke 19874, pàg. 710: <...> 4. Bewirtung, die dem König von seiten seiner Lehnsleute, dem Bischof von seiten der Priester zusteht. En la traducció m'he estimat més calcar parcialment el praseologisme norrè en tractar-se d'un tret social característic de la Noruega medieval)
-
♦ skera e-n á háls: <LOC> degollar algú, tallar-li el coll a algú
-
♦ standa e-m á hálsi: <LOC FIG> tenir el peu sobre la gargamella d'algú, tenir algú sota el seu jou, tenir algú dominat -ada, trepitjar el coll o la gola d'algú amb el seu peu
-
◊ 30. ‘Trauðr em ec, systir, ǀ trega þér at segia, ǁ
þvíat ec hefi nauðigr ǀ nipti grœtta: ǁ
fell í morgon ǀ und Fioturlundi ǁ
buðlungr, sá er var ǀ beztr í heimi ǁ
oc hildingom ǀ á hálsi stóð": 30. A desgrat, germana, vull fer-te avinent el que et farà [gran] pena, car és ben a contracor que faré (lit.: hauré fet) plorar una parenta (o: la meva parenta): Aquest matí ha caigut al bosc de Fjǫturlundr (‘el bosc de les lligadures’) el sobirà qui era el millor del món i que va trepitjar amb el seu peu la gargamella de [mants] cabdills (= va subjugar [mants] cabdills [enemics]) (vocabulari: #1. á hálsi: Cf. Llibre de Josuè 10:24: Un cop foren presentats al Josuè, aquest va fer cridar tots els israelites i va dir als oficials de l'exèrcit que l'havien acompanyat: «Veniu, poseu els peus sobre el coll d'aquests reis». Hi anaren, doncs, i els posaren els peus sobre el coll)
-
♦ stirðleiki í hálsinum: <MED> torticoli m
-
♦ taka um hálsinn á e-m (o: taka hendinni um háls e-m): <LOC> llençar-se al coll d’algú (abraçar algú posant-li les mans o els braços al voltant del coll)
-
◊ ég tók um hálsinn á honum, og hann kyssti mig á vangann: em vaig llençar al seu coll (li vaig posar els braços al voltant del coll) i ell em va fer un petó a la galta
-
♦ taka höndum um háls e-m: posar-li a algú les mans al voltant del coll
-
◊ hún tók höndum (ɔ: hendinni) um háls honum og kyssti hann og mælti: "Ef eg á svo mikið vald á þér sem eg ætla þá legg eg það á við þig að þú megir engri munúð fram koma við þá konu er þú ætlar þér á Íslandi að eiga en fremja skalt þú mega við aðrar konur vilja þinn. Og hefir nú hvortgi okkað vel. Þú trúðir mér eigi til málsins": li va posar les mans (ɔ: la mà) al voltant del coll i el va besar i [després] li digué: “Si tinc tant de poder sobre teu com crec, t'imposo el malfat que tu no puguis fruir mai del goig de l'amor amb la dona amb qui vols casar-te a Islàndia. Amb les altres dones, en canvi, podràs fer la teva voluntat i així cap de tots dos, ni tu ni jo, no tindrà un destí afortunat (o: no en tindrà benefici). Tu no has confiat en mi en donar-me la teva resposta sobre aquesta qüestió” (vocabulari: #1. hönd: Tant l'edició d'en Finnur Jónsson 1907, pàg. 16, com l'edició de l'Einar Ól. Sveinsson 1954, pàg. 20, llegeixen: hon tók hendinni um háls honum. La netútgáfan, en canvi, llegeix: hún tók höndum um háls honum)
-
-
♦ taka [báðum höndum] utan um hálsinn á e-m og kyrkja hann: agafar a algú pel coll i escanyar-lo
-
◊ stelpan tók utan um hálsinn á uglunni þannig að hún dó: la noia va agafar l’òliba pel coll i la va matar d’aquesta manera
-
♦ þrífa um hálsinn á e-u <e-u = nom d'animal>: <LOC> agafar un animal pel coll
-
◊ hún þreif um hálsinn á gæsinni: va agafar l’oca pel coll
-
♦ → blöðruháls “coll de la bufeta, cèrvix vesical”
-
♦ → flöskuháls “coll d'ampolla”
-
♦ → legháls “coll uterí, cèrvix f [uterina]”
-
♦ → háls-, nef- og eyrnasjúkdómar “otorinolaringologia”
-
2. (kverkar) gola f, coll m (Bal.) (gorja, part interior del coll)
-
♦ eymsli í hálsi: irritació f de la gola
-
♦ fiskbein stendur e-m í hálsi: a algú se li ha clavat una espina a la gola ~ al coll (Bal.)
-
◊ kona sú var í nǫkkvorum stað, er son átti ungan at aldri, en sveininum stóð fiskbein í hálsi, þá er hann skyldi matask ok máttu eigi læknar þaðan koma svá at sveini væri þat háskalaust. En er hann var at bana kominn, þá rann móðir áhyggjufull hingat ok þingat, ok kvaldisk hon mjǫk af sótt sveinsins ok vissi eigi hvat hon skyldi til taka. En er hon frá at Blásíus fór þar í nánd, þá tók hon son sinn í faðm sér ok rann til fundar byskops skyndiliga með fullri trú ok kastaði sveini fyrir fœtr hánum ok fell sjálf til jarðar ok mælti með tárum <...>: hi havia una dona en un lloc la qual tenia un únic fill de poca edat, i al vailet se li va clavar una espina al coll mentre menjava i els metges no l'hi pogueren treure de manera que el nen estigués fora de perill. I quan el nen ja cuidava morir, la mare corria amunt i avall tota plena de neguit i es turmentava molt a causa de la malaltia del vailet sense saber què podia fer-hi. Però quan va sentir a dir que en Blai passava a prop d'allà, va agafar el seu fill entre els seus braços i va córrer amb plena fe a tota pressa a l'encontre del bisbe i li llançà el vailet als peus i ella mateixa va caure en terra i li digué amb llàgrimes <...> (vocabulari: #1. þat háskalaust: En Carl Richard Unger I (1877), pàg. 258, llegeix: sva at sveini veri háscalaust, mentre que en Finnur Jónsson 1927, pàg. 36, llegeix: ſva at ſveini veri þat háſca lꜹſt. Cap dels dos no comenta el passatge) (un text paral·lel llatí fa: Erat in illis locis mulier quaedam, quae unicum habebat filium. Hic dum piscem manducaret, ossiculum piscis gutturi eius inhaesit, quod nequaquam ullâ potuit inde ratione sine eius periculo euelli. Cumque prae dolore tam morti uicinus esse uideretur, anxia mater huc illucque discurrere, et filii cruciatus suos putare coepit. Quo se uerteret, quid faceret, prorsus incerta manebat. Interea contigit Beatum Blasium ibidem cum militibus, qui eum ducebant, transitum habere. Itaque famâ uirtutum eius auditâ, mulier filio ulnis imposito, festina ad eum cucurrit, et fide plena puerulum ante pedes eius proiecit:simulque et ipsa pedibus eius prouoluta cum lacrymis et heiulabunda clamare, et ita orare coepit <...>)
-
♦ vera e-m illt í hálsi (o: hálsinum): tenir mal de gola, tenir mal de coll (Bal.)
-
♦ mér er illt í hálsinum: em fa mal la gola, tinc mal de gola, tenc mal de coll (Bal.)
-
♦ svara e-m fullum hálsi: <LOC FIG> contestar a algú amb desvergonyiment (o: amb impertinència; o: amb insolència; o: amb [una] sortida de to)
-
♦ syngja [e-ð] fullum hálsi: <LOC FIG> cantar [una cosa] a plena veu (o: a ple pulmó)
-
♦ taka undir [orð e-s] fullum hálsi: <LOC FIG> aprovar (o: donar suport a) les paraules d'algú a plena veu (o: a ple pulmó)
-
♦ vera búinn ~ búin ~ búið að fá upp í háls [af e-u]: <LOC FIG> estar-ne fins al capdamunt (o: fins a la coroneta) [d'una cosa]
-
♦ vera með kökkinn í hálsinum: <LOC FIG> tenir un nus a la gola
-
♦ vera með öndina í hálsinum út af e-u: <LOC FIG> tenir (o: portar) el cor a la gola, estar terriblement espantat -ada per una cosa
-
♦ það er síðasti biti í háls: <LOC FIG> això és l’últim que queda, [quan això s’hagi acabat,] ja no n’hi ha més
-
♦ æpa fullum hálsi: <LOC FIG> cridar a plena veu (o: a ple pulmó; o: a plens pulmons)
-
3. (fjallsskarð) coll m (de puig, de muntanya)
-
◊ þeir Ólafur og Hrútur fara með fimmtán menn. En er þau Kotkell sjá mannareið að bæ sínum þá taka þau undan í fjall upp. Þar varð Hallbjörn slíkisteinsauga tekinn og dreginn belgur á höfuð honum. Þegar voru þá fengnir menn til gæslu við hann en sumir sóttu eftir þeim Kotkatli og Grímu og Stíganda upp á fjallið. Þau Kotkell og Gríma urðu áhend á hálsinum milli Haukadals og Laxárdals. Voru þau þar barin grjóti í hel og var þar ger að þeim dys úr grjóti og sér þess merki og heitir það Skrattavarði. Stígandi tók undan suður af hálsinum til Haukadals og þar hvarf hann þeim. Hrútur og synir hans fóru til sjávar með Hallbjörn. Þeir settu fram skip og reru frá landi með hann. Síðan tóku þeir belg af höfði honum en bundu stein við hálsinn. Hallbjörn rak þá skyggnur á landið og var augnalag hans ekki gott: l’Olau i en Hrútur varen partir a cavall amb quinze homes, i quan en Kotkell i els seus va veure aquells homes dirigint-se cap a llur mas, varen fugir muntanya amunt. En Hallbjörn slíkisteinsauga fou capturat allà i[, després de fer-ho] li passaren un odre (un saquet) pel cap. Després es designaren homes perquè el vigilessin i la resta continuaren empaitant en Kotkell, la Gríma i l'Stígandi muntanya amunt. En Kotkell i la Gríma foren capturats al coll (4. = a la cresta de la serralada) entre la vall de Haukadalur i la vall de Laxárdalur. Foren lapidats allà mateix i els feren una dys amb pedres (= cobriren llurs cossos amb un caramull de pedres), i encara es poden veure senyals (restes) [d'aquesta dys] i l'indret es diu Skrattavarði, ço és, la varda (→ varða) dels bruixots. L'Stígandi va aconseguir fer-se'n escàpol dirigint-se cap al sud pel coll que dóna a la vall de Haukadalur i allà el perderen de vista (va desaparèixer de llur vista). En Hrútur i els seus fills es varen dirigir amb en Hallbjörn cap a la vorera de la mar, on vararen una nau amb la qual es feren mar endins remant. Després, li varen llevar l'odre (el saquet) del cap al Hallbjörn i li lligaren una pedra al coll. En Hallbjörn va dirigir els seus ulls cap a terra i la seva mirada era sinistra (vocabulari: #1. slíkisteinn: En Baetke 19874, pàg. 575, no dóna pas entrada a aquest mot. En Fritzner III (1896), pàg. 430b, dóna entrada a aquest compòsit, que tradueix com a: slíkisteinn, m. Slibesten <...>, o sigui, pedra d'esmolar. Aquest mot va entrar en anglès, on hi dóna el doblet: sleekstone, slickstone ‘a stone used for polishing’. Segons això, podem interpretar el malnom: Slíkisteinsauga com a: ull de pedra d'esmolar o de brunyir o polir, ço és: ull[s] de mirada dura com una pedra brunyidora o com una pedra d'esmolar. Aparentment, la seva mirada acerada indicava la seva condició de bruixot)
-
♦ ganga (o: fara) yfir hálsinn: <LOC FIG> travessar el coll
-
◊ drengurinn þurfti að fara yfir straumharða á og stórgrýttan háls: el noi va haver de travessar un riu cabalós i passar per un coll pedregós
-
◊ Egill og förunautar hans fóru um kveldið yfir hálsinn: l’Egill i els seus acompanyants aquell vespre van passar pel coll
-
4. (hæðardrag) cresta f (de serralada)
-
◊ hann tók hest sinn og ríður vestur yfir háls til Aðalbóls: va agafar el seu cavall i va enfilar cap a ponent, cap a Aðalból, passant per la cresta de la serralada
-
◊ þeir ríða þá upp á hálsinn. Þar standa fjöll lítil á hálsinum: aleshores s’enfilen a dalt de llurs cavalls fins a la cresta de la serralada i, un cop hi arriben, veuen que hi ha uns petits putgets
-
5. (öldukambur) cresta f (d’ona)
-
6. (bogaháls) punta f (d'arc de tirar fletxes, on la corda es lliga a la fusta & d’arc de violí, on les cerres es lliguen a la vara)
-
7. <NÀUT> cos m de proa, amures f.pl (la part dels costats d'una nau que es va fent més estreta fins a convergir en la proa)
-
♦ róa í hálsi: <NÀUT> remar en els seients del davant de tot
-
◊ Hymir reri í hálsinum fram og sóttist skjótt róðurinn. Sagði þá Hymir að þeir voru komnir á þær vastir er hann var vanur að sitja og draga flata fiska. En Þór kveðst vilja róa miklu lengra, og tóku þeir enn snertiróður. Sagði Hymir þá að þeir voru komnir svo langt út að hætt var að sitja utar fyrir Miðgarðsormi. En Þór kveðst myndu róa eina hríð, og svo gerði hann. En Hymir var þá allókátur: en Hymir remava al cos de proa de la nau i anava a tot rem. Llavors en Hymir va dir que ja havien arribat a les pesqueres on solia fondejar i pescar palaies i rèmols (lit.: peixos plans), en Tor, emperò, li va dir que volia continuar remant fins a molt més lluny, així que es varen tornar a posar a remar veloçment. Aleshores en Hymir li va dir que havien arribat tan endins de la mar que fóra perillós fondejar més lluny a causa de l'orm de midgard, però en Tor li va dir que remaria una estona més i així ho va fer, però en Hymir n'estava molt disgustat (vocabulari: #1. vöst: Cf. en Baetke 19874, pàg. 757: vǫst (meist pl. vastir) f. Fischbank, Fischgrund, Fischfangplatz; #2. snertiróður: Cf. en Baetke 19874, pàg. 582: snerti-róðr m. schnelles, heftiges Rudern über eine ganze Strecke; #3. allókátur: En Baetke 19874, pàgs. 17 i 456, no dóna pas entrada ni a allókátr ni a ókátr)
-
8. (seglháls) amura f (de vela)
-
hálsa·kot <n. -kots, -kot>:
-
clotet m del coll (clotet a la part baixa de la gola)
-
hálsa·skaut <n. -skauts, -skaut>:
-
<LIT> cresta f dels colls, kenning per a: cap. La cresta dels colls de les donzelles que ploren a la regalada = la cresta de les ones o les onades, ja que les donzelles són les ones o onades que destruiran el món en el ragnaroc quan l'orm de la terra mitjana (el Midgardsorm), amb els seus moviments, faci arrestellar la mar sobre la terra, les mateixes onades que vararan la sinistra nau Naglfari
-
◊ 12. ‘Þegi-at-tu, vǫlva! ǀ þic vil ec fregna, ǁ
unz alkunna. ǀ Vil ec enn vita: ǁ
hveriar ro þær meyiar, ǀ er at muni gráta ǁ
oc á himin verpa ǀ hálsa scautom?’: 12. No callis, volva! Et preguntaré fins que tot em sigui conegut. Una cosa més vull saber: Qui són les donzelles que ploren a gust llançant al cel ‘les puntes de llurs colls’? (revisar) (vocabulari: #1. hálsaskaut: Cf. en Sigfús Blöndal 1920-1922, pàg. 295b: hálsaskaut <...> n. Bølgekam. Cf. en Hans Kuhn 1968³, pàg. 174: hálsa scaut (Bdr. 12) entweder ‘die schöße ihrer hälse’: ihre halstücher, od.: die segelschoten (viell. absichtlich doppeldeutig). Vgl. himinscaut. També en Finnur Jónsson 1931², pàg. 224b: Vanskeligt er udtrykket halsa scaut Bdr 12, ‘hals-skøder’, der sigtes vist til bølgernes hvide skumtoppe (se i øvrigt skaut. Jfr Bugge, Studier I 253 f) = Sophus Bugge: Studien über die Entstehung der nordischen Götter- und Heldensagen. Vom Verfasser autorisierte und durchgesehene Übersetzung von Otto Bremer. München: Christian Kaiser, 1889, pàg. 263: Die Worte »Welches sind die Mädchen, die aus Herzenslust weinen?«²) drängen zur Frage: Worüber weinen sie? <...> ²) Die Worte: ‘at muni gráta’ müssen bedeuten »weinen recht nach Herzenslust«. Vgl. ‘rak flótta at mun sínum’ Guthormr Sindri in der Hák. s. góða Kap. 6; ‘leika at muni mart’ in einer wohl im 17. Jahrhundert gedichteten Verszeile in der Hervar s. (Bugges Ausg. S. 250 Anm.). Cf. en Hugo Gering 3,1 (1927), pàg. 344: 12⁴. halsa skautom, die zipfel der unteren segelecken, an denen die taue (skautreip) zum anholen der segel befestigt waren; s. Falk, Altnord. seewesen s. 64. En Barend Sijmons i en Hugo Gering 2 (1903), col. 930: halsa skaut die segelschoten: pl. dat. hverjar ’o meyjar es at mune gráta ok á himen verpa halsa skautom Bdr 12⁴ (vgl. Wimmer, Lb⁴ 156 und Bugge, Stud. 252 fg.). Personalment no em convenç aquesta interpretació nàutica —zipfel am segel, segelschoten— d'en Gering, i em decanto més aviat per la interpretació d'en Blöndal: es tracta de les ones de la mar, sempre plorant, sempre llançant al cel les puntes de llurs crestes)
-
háls·band <n. -bands, -bönd>:
-
(fyrir dýr) collar m (d'animals, esp. de gos, gat o bou)
-
háls·bein <n. -beins, -bein>:
-
ossos m.pl de la nuca, ansa (o: nansa) f del coll
-
◊ Egill hljóp upp skjótt og þar til, er blótnautið stóð, greip annarri hendi í granarnar, en annarri í hornið og snaraði svo, að fætur vissu upp, en í sundur hálsbeinið: l'Egill va pujar corrents aviat cap allà on hi havia el bou que s'havia de sacrificar, amb una mà el va agafar pel morro i amb l'altra per les banyes i li va tòrcer el cap de tal manera que els potons van quedar mirant cap enlaire i els ossos de la nuca, trencats
-
◊ hljóp hann þá at Vála ok greip hann upp, fœrði niðr við ísinn, svá at hálsbeinit brotnaði: aleshores escometre corrents en Váli i, agafant-lo, el va aixecar del terra per després deixar-lo anar contra el gel de manera que el va desnucar
-
◊ honum varð þat fyrir, at hann kastaði sverðinu, en rann undir Engilbert greifa með svá miklu skjótræði, at hann hóf greifann upp yfir hǫfuð sér ok fœrði hann á hǫfðinu niðr, svá at hálsbeinit gekk í sundr: li va succeir que va tirar l'espasa i es llançà contra el comte Engilbert amb un abrivament tan gran que el va aixecar per damunt el seu cap i el va estampar, cap per avall, contra el terra de manera que es va desnucar
-
◊ hann þrífur hornin sinni hendi hvort og eigast við lengi svo hart að jörðin gengur upp fyrir þeim. Svo gengur Urðarköttur að fast að hann snarar af honum höfuðið, kastar um hrygg og var þá í sundur hálsbeinið, gengur síðan á brott: L'Urðarköttur li va agafar cada banya amb una mà i ell i el brau varen lluitar durant tant de temps i amb tanta de ferotgia que aixecaven el terra del seu davant; l'Urðarköttur s'hi abrivà amb tant d'ardor que va empènyer tant cap enrere el cap de la bèstia fins que el va llançar contra l'esquena de l'animal, trencant-li els ossos de la nuca
-
háls·bindi <n. -bindis, -bindi>:
-
corbata f
-
háls·björg <f. -bjargar, -bjargir>:
-
<HIST> ausberc m
-
háls·bók <f. -bókar (o: <†> -bœkr), -bækur>:
-
<HIST> hálsbók m, llibre m col·lar, adaptant així al català el terme liber collaris, emprat pel Johann Friedrich Wilhelm Schlegel en la seva traducció al llatí de l'Oca cendrosa. En Baetke 1987⁴, pàg. 229, el tradueix com a: geistliches Buch (das man um den Hals gehängt trägt). Per l'anglosaxó, en Bosworth i en Toller (1898), pàg. 520a, porten: heals-bóc, e: f. A book which brings safety, an amulet, a phylactery, Mt. Kmbl. 23,5 [Icel. háls-bók a book to swear upon.] v. háls ‘health, salvation’
-
◊ 7. Eɪᴆꜰᴁʀɪɴɢ. Svo skal ómaga eiðfæra að nefna votta tvo eða fleiri „í það vætti, að eg vinn eið að bók (=guðspjallabók) [Konungsbók: að krossi], lögeið, og segi það Guði að eg veit eigi annan mann réttara að færa fram þenna ómaga,“ og nefna hann, „sams héraðs, þann er fé og færi hefir til, en þig, N.“ Sannaðarmenn tveir er fylgja honum skulu slíkan eið vinna, og fela það undir eið sinn „að hinn veit-at annan réttara sams héraðs að færa fram þenna ómaga en þig, N.“ Svo skal vanda sannaðarmenn, með þeim manni er með eið færir, sem stefnuvotta. Svo skal lýsa eiðfærslu sem stefnu, ef eigi færa lögfastir² menn. Síðan skal sá er færir ómagann nefna enn votta „í það vætti, að eg færi þér N. N-son, færi eg hann til framfærslu og varðveislu og viðtöku að öllum hluta. Færi eg á fé þitt og á færi,“ eða handmegn hans ella, „færi eg að lögum og felk³ þér á hendi ábyrgð hans að öllu.“ Og skal á kveða⁴ af hverjum rifjum⁵ hann færir. Nefna skal föður eða móður bæði ómagans og viðtakandans. Þá skal maður bók hafa, er meiri sé en hálsbók,⁶ eða kross ellegar. ² lögfastur: heimilisfastur, sem á lögheimili; ³ felk: fel ég; ⁴ kveða á: nefna, taka fram; ⁵ af hverjum rifjum: af hvaða ástæðum; ⁶ hálsbók: guðsorðabók borin í bandi um hálsinn — Titulus VII. (Alendorum) cum iureiurando facta adductio. Alendi iureiurando, sequentibus obseruatis, deferantur: duobus pluribusue testibus denominatis, id uos probare uolo (inquiat denominans) quod ad librum (sanctum)⁴, iuramentum, legale iuramentum praesto, Deumque contestor, mihi non ullum huius tribus incolam opes facultatesque habentem te N. N. ⁶) rectiorem, qui hunc alendum, ⁵) quem nomine nominet, sustentandum susci[p.245]piat innotescere. Duo, qui ipsum comitantur comprobatores iusiurandum iisdem uerbis conceptum praestent, quo asseueretur, quod ⁷) iste (alendum ducens) eiusdem tribus incolam, hunc alendum sustentandi te¹ N.N. rectiorem cognouerit neminem. ²)Comprobatores eum secuti, qui iureiurando alendum defert, eodem studio comparandi sunt, ac testes de citatione manifestata. (Alendi) cum iureiurando facta adductio eodem modo, ac citatio, denuntietur, si uiri certo domicilio addicti non adduxerint. Deinde, qui alendum adducit iterum in eam rem testes contestetur, quod (dicat) N.N. filium tibi defero; defero (inquam) tibi, ut in totum eum sustentes, cures et suscipias; defero (eum) in opes tuas et facultates, uel alioquin in mercedem eius operarum; defero (eum) legum praescriptis conuenienter, tibique in totum eum curandum iniungo. Quibus rationibus inductus afferat simul exprimat; pater materue tum alendi cum accipientis nomine nominetur; liber, libro collari maior, uel crux alioquin adhibeatur. ⁴) B cum suis legit: at † (crossi), ad crucem. ⁵) B cum suis: oc nefna hann, ita cum caeteris coniungit, ut de eo intelligendum uideatur, cui alendus iniungitur. ⁶) B cum suis addit: oc qveþa a af hveriom rifiom hann förir hanom, oc ec eiþföri hann þer at lögum, oc nefna hvarntveggia, et exprimat quibus rationibus inductus ad eum afferat, et ego hunc tibi cum iureiurando e legum sententia affero, utroque nominato ⁷) B cum suis legit: hann, ille. ¹) B cum suis legit: hann, ille. ²) B cum suis omittit ea, quae uncis tenentur, usque ad: þa er omagi er &c. (Oca cendrosa. Edició a cura d'en Gunnar Karlsson, en Kristján Sveinsson i en Mörður Árnason. Reykjavík: Mál og Menning, 1992. Ómagabálkur p. 81 — Ed. J. F. G. Schlegel, Sectio Vta. De alendis. Titulus VII (Alendorum) cum iureiurando facta adductio. I (1829), pp.244-245): 7. Adducció sota jurament de l'indigent. Així s'ha d'adduir (s'ha d'aportar) el necessitat [a aquell que n'ha de tenir cura]: [el qui addueix el necessitat] ha de nomenar dos testimonis o més perquè donin fe que “presto jurament sobre el llibre [K: sobre la creu], un jurament legalment vàlid, i dic a Déu que no conec un altre home del mateix hérað (districte, comarca) més capacitat que tu” -i aquí ha de dir el seu nom- “per a atendre aquest necessitat” -i aquí n'ha de dir el seu nom- “[i] que tingui el cabal i la capacitat (els mitjans) per a fer-ho”. Els dos testimonis del jurament que l'acompanyin també han de prestar aquest mateix jurament (‘cojuradors’) incloent explícitament en llur jurament que “el qui addueix el necessitat no coneix cap altre home del mateix hérað més capacitat per a atendre el necessitat que tu [nom]”. Els [dos o més] testimonis [de l'addució] s'han d'elegir amb la mateixa cura que s'elegeixen (seleccionen) els testimonis d'una citació a comparèixer en judici. Si els qui addueixen el necessitat no tenen residència legal [a Islàndia] han de publicar (anunciar públicament) l'adducció del necessitat de la mateixa manera que s'anuncia públicament una citació a comparèixer en judici. Després, l'home que addueix el necessitat ha de tornar a nomenar testimonis que donin fe que “t'addueixo a tu En nom i cognom, te l'addueixo perquè el mantinguis i l'atenguis i te n'encarreguis en tota cosa. El t'addueixo a compte del teu cabal i els teus mitjans”, o, altrament, a compte de la força dels seus braços (és a dir, a compte del seu treball). “Te l'addueixo a dreta llei i el poso sota la teva responsabilitat en tots els sentits”. I [llavors] indicarà per quin motiu l'hi addueix i dirà els noms del pare o de la mare tant del necessitat com del qui se'n fa càrrec. En el moment de fer-ho, hom ha de tenir [a disposició] un llibre (=evangeliari?) que sigui més gros que no un hálsbók o, altrament, una creu [consagrada]
-
◊ þeir skulu ganga til rúma sinna. Þá skulu þeir dómendurnir síðan er sókn fylgja bjóða þeim til hlutfalls að þeir hluti hvorir þeirra skulu fyrri mæla véfangsmálum. Skulu þeir fyrri mæla véfangsmálum er hljóta. Þeir skulu bjóða hvorirtveggja öðrum með votta að hlýða til er þeir vinna véfangseið, eða svo til annarra [p. 400] véfangsmála er þeir skulu fram færa, og bjóða þeim samneyti og beiða þá samneytis að því er þeir vilja dæmt hafa og segja hvað það er. Svo skulu þeir mæla hvorir við aðra. Síðan skulu þeir vinna véfangseið, er saman eru að véfangi. Þeir skulu taka kross í hönd sér, eða bók þá er meiri sé en hálsbók,¹ og nefna votta „í það vætti, að eg vinn eið að krossi,“ eða að bók, „véfangseið, og segi eg það Guði að eg mun það véfengja er eg hygg lög vera,“ ok kveða á það hvað hann ber til véfangs, og kveða á af hví² hann ber það til véfangs. Þeir skulu slíkan eið vinna hvorirtveggju. Síðan skulu þeir segja upp dóm þann er þeir vilja dæmt hafa. Svo skal sá mæla er sókn reifði: „Það berum vér til véfangs, og þann dóm dæmum vér og segjum upp, að vér dæmum áfall honum“ og nefna hann og kveða á hvert áfall það er. Þeir skulu gjalda samkvæði sitt á, er að véfangi voru með honum. Svo skal sá mæla er vörn reifði, að „það berum vér til véfangs og þann dóm dæmum vér og segjum upp, að vér dæmum hann sýknan af því að oss þykir lögvörn fram komin“. Þeir skulu gjalda samkvæði sitt á, er að véfangi voru með honum. Sakarsækjandi og sakarverjandi skulu ganga til Lögbergs og nefna sér votta „í það vætti, að eg lýsi sök á hendur þeim um það að þeir hafa dæmt ólög,“ og kveða á um hvað þeir hafa dæmt. Þeir skulu lýsa til rofs dóminum og láta þeim varða útlegð og lýsa til fimmtardóms. Það eigu hvorirtveggju að mæla við annars dómendur. ¹ hálsbók: guðsorðabók borin í bandi um hálsinn; ² hví: hverju — In sedes suas postquam rediere iudices actoris partes amplexi, caeteris sortium ducendarum conditionem offerant, ad definiendum utri priores solemnes discedendi formulas proloquantur; quorum sors prima exit, formulas discessionis priores dicant. Testibus (porro) adhibitis alteri alteros ad iuramenta discessionis utrinque praestanda, aliaque discessionis uerba solemnia exaudienda inuitent. Consortium offerant imo rogent sententiae quam ipsi laturi sunt, quaeque haec sit indicent; his uerbis inuicem utantur. In eandem sententiam abeuntes iusiurandum de discessione deinde dicant; crucem librumve, libro collari maiorem, in manus sumant, testesque designatos antestentur, quod (inquiat quisque) sacramentum ad crucem librumue dico, solemne discessionis sacra[p. 71]mentum, Deoque profiteor, me eam i n discessione sententiam amplecti uelle, quam legibus maxime congruam arbitror, summam adhaec sententiae in quam discedit, enuntiet quisque, et quam ob causam hanc in sententiam ierit indicet; iuramentum his uerbis conceptum utrique dicant; his factis sententiam, quam ferre uolunt, utrique pronutient.
Qui actoris argumenta recitauerat, hunc in modum uerba faciat: has in discessione partes sequimur, hanc sententiam ferimus et pronuntiamus, ut reus causa cadat, reumque nominent, et quomodo causa cadat exprimant; in sententiam eorum discedentes suffragentur.
Qui defensionis argumenta recitauerat, his uerbis utatur: has in discessione partes sequimur, hanc sententiam ferimus et pronuntiamus ut reus N.N. absoluatur, propterea quod iusta exceptio nobis interposita uidetur; in sententiam eorum discedentes suffragentur.
(His factis) actor defensorque rupem iurisdicundi adeant testesque nuncupatos antestentur, quod ego (dicat uterque) iis (ɔ: iudicibus) crimen denuntio, eo nomine, quod sententiam legibus contrariam tulere; qua de re iudicauerint simul edant. Ad sententiam rescindendam, iudicibus poenam pecuniariam infligendam, litemque in quinionis iudicio referendam denuntient. His [p. 72] uerbis utrique in iudices aduersario suo foruentes utantur
(Oca cendrosa. Þingskapaþáttur pp. 399-400); Schlegel I (1829), Sectio IIIia: De iudiciis ordinandis. Titulus XXIII: de iudicum in sententias discessione, pàgs. 70-71: [després] tornaran a llurs seients i tot seguit, els jutges que secundin (que hagin pres partit per) la part demandant convidaran els altres llançaran sorts per a decidir quin d'ells ha de pronunciar en primer lloc [i emprant les fórmules previstes per la llei] que la sentència no serà unànime i les raons perquè no ho siguin (mæla véfangsmálum). Els jutges de la part que llanci les sorts seran els primers a pronunciar les sentències no unànimes. En presència de testimonis s'invitaran mútuament a sentir llurs juraments de no unanimitat així com les altres sentències no unànimes que hauran de pronunciar i s'invitaran mútuament a unir-se a ells i la sentència que desitgen pronunciar i [tot seguit] declararan quina és [aquesta sentència]. Així parlaran totes dues parts una amb l'altra. Tot seguit, prestaran jurament d'impossibilitat d'una sentència per unanimitat el qui fan costat a una sentència no unànime. Agafaran una creu [consagrada] amb la mà o un llibre (evangeliari?) que sigui més gros que un llibre col·lar i nomenaran testimonis perquè donin fe que “Presto jurament per la creu [consagrada] o pel llibre [sagrat], un jurament d'impossibilitat de pronunciar una sentència unànime i dic a Déu que pronunciaré la contra-sentència que consideri acorde a dreta llei” i indicarà quina contra-sentència decideix i perquè decideix aquesta sentència. Totes dues parts han de prestar aquest jurament. Tot seguit, totes dues parts pronunciaran la sentència que desitgin pronunciar [i ho faran amb la següent fórmula:] Així dirà la part que hagi resumit l'acusació: “Això és el que decidim com a contra-sentència [nostra] i dictem i pronunciem aquesta sentència: que nosaltres el trobem culpable” i en dirà el nom i tot seguit indicarà de quina pena és reu. [Aleshores] aquells qui s'hagin unit a ell en la sentència hi donaran llur assentiment. Així ha de dir el qui hagi resumit la defensa: “Això és el que decidim com a contra-sentència [nostra] i dictem i pronunciem aquesta sentència: que el declarem exempt de culpa i pena per tal com considerem que ha presentat una defensa vàlida [segons la llei]”. [I en dirà el nom]. [Aleshores] aquells qui s'hagin unit a ell en la sentència hi donaran llur assentiment. La part actora i la part demanada [llavors] aniran a la Penya de la Llei (Lögberg) i [un cop allà] nomenaran testimonis que donin fe que: “Faig saber que presento una denúncia contra aquests per tal com han decidit sentència en contra de la llei” — i indicarà la sentència que hagin decidit. Apel·laran contra la la sentència (alternativa: sol·licitaran que la sentència sigui revocada o anullada) i sol·licitaran que se'ls imposi una multa pecuniària (útlegð) i ho notificaran al Tribunal quinari (o de la pèntada, el Fimmtardómur). Part actora i part demandada han de pronunciar-se així contra els jutges que hagin decidit sentència en contra d'ells (vocabulari: #1. mæla véfangsmálum: En Baetke 19874, pàgs. 432-433 i 706 no dóna pas entrada a aquesta expressió jurídica. En Fritzner II (1891), pàgs. 764-765, i III (1896), pàg. 886a, tampoc no li dóna entrada. Al meu entendre, el significat d'aquesta locució, atès el context era: declarar el véfang i exposar-ne les causes o motius que hi donen lloc. Cf. l'Schlegel I (1829), pàg. 70, qui la tradueix al llatí amb: solemnes discedendi formulas proloqui i amb: formulas discessionis dicere. Cf. en Finnur Jónsson 1908, pàgs. 221-222, defineix així el concepte de véfangsmál: 8. vefangsmál, „die sachen, über welche die richter in den viertelgerichten entgegengesetzter meinung waren“, so daß, da nicht stimmen[p. 222]mehrheit, entschied, sondern einstimmigkeit gefordert wurde, vefang, das heißt, „kein resultat“ sich ergeben hatte. fang, „etwas erworbenes, gewonnenes“, ve- verneinender partikel, wie in vesall; siehe Bugge, Arkiv II, 226-28; #2. lýsa dómi til rofs: En Baetke 19874, pàg. 505, no dóna pas entrada a aquest fraseologisme, però sí a una variant: stefna dómi til rofs gegen ein Urteil appellieren, die Ungültigkeit eines Urteils beantragen. El grup van Nahl/Beutner/Klein II (1983), pàg. 628-629, tampoc no li donen entrada, encara que sí que porten: lýsa e-t til rófs [sic], però sense indicar-ne el significat; #3. láta e-m varða útlegð: En Baetke 19874, pàgs. 687 i 701, no dóna pas entrada a aquest fraseologisme, però sí a un de paral·lel: láta varða skóggang Acht (als Strafe) ankündigen, beantragen. En Fritzner III (1896), , pàg. 821b: útlegð <...> 3. Mulkt hvorved der bødes for begangen Misgjerning, Sagefald (eg. eller oprindelig en Pengebod, ved hvilken man kjøber sig fri for Fredløshed, = sekt 3. En aquesta mateixa entrada, en Fritzner indica un passatge del capítol 8 de la Njála: Einnhvern dag er menn gengu til Lögbergs nefndi Mörður sér votta og lýsti fésök á hendur Hrúti um fémál dóttur sinnar og taldi níu tigu hundraða fjár. Lýsti hann til gjalda og til útgreiðslu og lét varða þriggja marka útlegð. Hann lýsti í fjórðungsdóm þann er sökin átti í að koma að lögum. Lýsti hann löglýsing og í heyranda hljóði að Lögbergi ‘Un dia, quan els homes es dirigien a la Penya de la LLei (Lögberg) en Mörður va nomenar testimonis que donessin fe del que faria i va presentar una reclamació (demanda) de diners contra en Hrútur a causa de la reclamació de sa filla de devolució dels diners que li pertanyien i la va xifrar en noranta cents. Va sol·licitar-ne la devolució i pagament [d'aquesta quantitat] i va sol·licitar la imposició d'una multa de tres marcs si no es donava compliment a la reclamació, i va remetre la demanda al Tribunal de Quarter (Fjórðungsdómur) davant el qual s'havia de jutjar d'acord amb les lleis. Ho va anunciar amb un anunci acorde a la llei i a les orelles de [tots e]ls oients [congregats] davant la Penya de la Llei’. Cf. en Finnur Jónsson 1908, pàg. 22: 5. lýsti fésǫk, „kündigte eine geldsache, einen prozeß wegen des geldes an“. Über solche ankündigungen am althinge s. GrágásIII,644 (lýsa pet. 4). Zur Entscheidung einer solchen sache war natürlich ein kviðr zuständig, zusammengesetzt aus den nachbarn Hrúts (vgl. hierüber V. Finsen, Frist. inst. s. 121, anm. 5); ein solcher muß hier vorausgesetzt werden, obgleich er nicht ausdrücklich erwähnt wird, denn in c. 24, 2 wird er angedeutet. Man darf also nicht ohne weiteres unkenntnis des verfassers annehmen. S. übrigens Lehmann-Schnorr s. 45-48; ibíd.: 7. 8. lét — útlegð, „er beantragte eine buße von 3 mark“, d. h. wenn Hrútr nicht prompt die 90 hunderte bezahlte, sollte er 3 mark büßen; ibíd.: 9. lýsti hann, in 1. person lauten die worte: lýsi ek lǫglýsing usw.. El concepte útlegð, doncs, designa aquí una multa pecuniària)
-
◊ á dǫgum Sverris konungs var sá maðr í Danmǫrku, er nefndist Erlingr, ok kvaðst vera son Magnúss konungs Erlingssonar; hafði konungr þvi gert menn til Danmerkr, er skyldu leita hans ok drepa. Honum kom njósn, ok flýði hann til vestra Gautlands. En er Erlingr þat spurði [p. 71] Hákon konungr, gerði hann menn með bréfum til Knúts konungs í Svíþjóð, ok lét segja honum, at sá maðr var í hans ríki, er kallaðist vera son Magnúss konungs, ok hugði at gjǫra ófrið í Noregi. En er þat spurði Knútr konungr, sendi hann til menn sína, ok lét hann upp leita ok innsetja í þann háva turn, er var á Vísingsey. Ok er hann hafði setit þar um hríð, fekk hann af konu þeirri, er fœrði honum mat, at hon lét mǫrg klæði inn til hans; reist hann þau í langa strengi, ok knýtti saman endana; vatt hann sik með því ofan fyrir múrinn af turninum. En með því strengrinn var styttri en hann mætti ná á jǫrð ofan, þá lét hann fallast niðr, ok brotnaði annarr lærleggr hans, ok gekk hann jafnan haltr síðan. Komst hann við það á braut þaðan, ok fór austr á Járnberaland. En er þat spurði Hákon konungr, gjǫrði hann menn sína austr á Járnberaland, ok lét taka hann af lífi. Fœrðu þeir konungi hálsbók hans, er nafn hans stóð á ritat, ok var sú bók síðan kennd af þeim, er vissu, at hann hafði átt — udi Kong Sverris tid var der en Mand i Danmarck, ved nafn Erling, hand sagde sig være Kong Magni Erling-Söns Sön,thi hafde Kongen send Mend til Danmarck, at opsöge oc dræbe hannem, men hand bleff advaret, oc flyde til Vester-Gydland. Der Kong Hagen det spurde, [p. 70] sende hand Bud oc brefve til Kong Knud i Sverig, at saadan en Mand vaar i hans Rige, som kalled sig K. Magni Sön, oc actede at gjöre ufred í Norrig. Der K. Knud det spurde, sende hand sine Mend hen, oc lod hannem opsöge, oc indsette i det höye Taarn paa Vísings ö; der hand nogen tid lang der hafde siddet, bestillede hand med en Qvinde, som bar Mad til hannem, at hun fick hannem mange klæder eller Laggen ind til sig, hvilke hand skar udi lange regler, ok knyttede enderne sammen, od dermed vant hand sig ned for muren ofven aff Taarnit, oc der Linen icke var saa lang, at den kunde recke til jorden, lod hand sif falde oc slog det ene Laar i stycker, saa at hand altid siden haltede, oc hand kom derfra, oc gaff sig Öster paa Jærnbergene. Der Kong Hagen det spurde, sende hand sine Mend öster i Jærnberge Land, oc loc hannem ihjelsla, oc de förde hans Halsbog eller Tegnebog til Kongen, som hans Nafn stod i skrefvit. Hvilcken Bog siden bleff kjent ff dem, som viste at den haffde hört hannem til (versió bilingüe norreno-danesa de les Fornmanna sögur <...>. Níunda bindi. Kaupmannahöfn: S. L. Möllers prentsmiðja, 1835, pàgs. 68-71. Aquesta versió no coincideix del tot amb la versió monolingüe norrena del mateix llibre, pàgs. 218-219): durant el regnat
-
◊ Erlingr settr í járn. Um daga Sverris konungs var sá maðr í Danmǫrk er Erlingr hét, ok kallaðist son Magnúss konungs, en er Sverrir konungr spurði þetta, gerði hann menn til Danmerkr, at leita at honum. Ok er Erlingr vissi þat, flýði hann undan upp í Gautland. En er Sverrir konungr varð þess varr, sendi hann bréf til Knúts konungs, mágs síns, í Svíaríki, ok segir honum, at sá maðr var í ríki hans, er kallaðist son Magnúss [p. 219] konungs, ok mundi vilja efla ófrið í Noregi. Þegar Knútr konungr heyrði þetta, sendi hann menn at leita at honum, lét taka hann ok setja í Steinvegginn austr í Vísinsey, ok sat hann þar nǫkkura stund. Nú með því at hann átti vingott við konu þá, sem mat bar til hans, vildi hon gjarna koma honum á brott. Ok nú gerðu þau þat ráð, at hon bar til hans margar blæjur, ok reist hon þær sundr í dúka ok knýtti saman endana. Ok er hann hugði, at þat mundi vera œrit lǫng festr ofan fyrir borgarvegginn, þá bar hann þessa festi um sik. Lét hon nú síga hann ofan fyrir borgarvegginn, ok náði eigi festrin til jarðar með ǫllu. Leysti hann sik ór festinni ok lét fallask til jarðar. Þat fall varð svá mikit, at kostaði lærlegg hans. Gekk hann jafnan haltr síðan. Komsk hann með þessu móti í brott ok austr í Járnberaland. Þetta spurði Sverrir konungr. Gerði hann þegar menn austr þannig. Tóku þeir hann í Járnberalandi ok drápu hann þar, ok hǫfðu aptr til konungs hálsbók, er hann hafði átt ok nafn hans var á. Ok þá sǫmu hálsbók kenndu margir síðan (versió de les Fornmanna sögur <...>. Níunda bindi. Kaupmannahöfn: S. L. Möllers prentsmiðja, 1835, pàgs. 218-219. Aquesta versió no coincideix del tot amb la versió bilingüe norreno-danesa del mateix llibre, pàgs. 68-71. Una diferència cabdal és que situa els fets en el regnat del rei Sverrir quan els hauria d'haver situat en el regnat del seu fill, el rei Hákon III Sverrisson): N'Erlingr posat en cadenes. Durant el regnat del rei Sverrir hi hagué a Dinamarca un home que afirmava ésser fill del rei Magnús, i quan el rei Sverrir se'n va assabentar, va enviar homes a Dinamarca perquè l'hi cerquessin. Però quan l'Erlingr ho va saber, va fugir al Gautland. I quan el rei Sverrir en va tenir notícia, va enviar cartes al seu cunyat, el rei Canut de Suècia, per les quals li feia saber que en el seu regne hi havia l'home que deia de si mateix que era fill del rei Magnús, el qual devia voler armar guerra a Noruega. Quan el rei Canut ho va saber, va enviar homes perquè cerquessin l'Erlingr, el fessin presoner i el portessin a l'illa de Vísinsey a [la torre de] Steinveggr, on hi va passar un temps. Però com que mantenia una bona amistat amb la dona que li portava el menjar, aquesta va voler ajudar-lo de grat a escapar-se, i així varen acordar que ella li portés moltes de blæjur (llençols?) que ella mateixa va tallar en dúkar (tires?) i després en va lligar els extrems. I quan ell va creure que ‘la corda’ (festr) ja era prou llarga per despenjar-s'hi per la paret de la fortalesa (borgarveggr), es va passar [l'estrem d']aquesta corda pel cos i ella el va anant despenjant per la paret de la fortalesa (borgarveggr), però la corda no fou pas prou llarga com per arribar fins a terra. Ell, aleshores, es va deslligar la corda i es va deixar caure fins a terra. Aquesta caiguda fou tan violenta que es va fer molt de mal a l'os de la cuixa i, de llavors ençà sempre va coixejar. D'aquesta manera va escapar-se i es va refugiar a l'est, al Járnberaland. Tan bon punt com el rei Sverrir en fou ennovat, hi va enviar homes, els quals el varen capturar al Járnberaland i el mataren allà i en tornar-ne, portaren al rei el hálsbók que [l'Erlingr] havia posseït i en el qual hi havia el seu nom i posteriorment molts (que sabien que ell n'havia tingut un) reconegueren aquest mateix hálsbók [com el d'ell]
-
háls·bólga <f. -bólgu, no comptable>:
-
inflamació f de la gola, <MED> laringitis f
-
háls·brjóta <-brýt ~ -brjótum | -braut ~ -brutum | -brotið ║ e-n>:
-
trencar-li el coll a algú
-
♦ hálsbrjóta sig: trencar-se [la nou d]el coll (o: la nansa del coll)
-
háls·brotna <-brotna ~ -brotnum | -brotnaði ~ -brotnuðum | -brotnað>:
-
trencar-se [la nou d]el coll (o: la nansa del coll)
-
háls·brún <f. -brúnar, -brýn>:
-
vorera f (o: marge m) de coll [de muntanya] o de cresta de serralada
-
◊ þeir fóru upp yfir hálsinn og komu í Þórsárdal og til dysjar Þórólfs, brjóta dysina og finna Þórólf þar ófúinn og var hann nú hinn illilegasti. Þeir tóku hann upp úr gröfinni og lögðu hann í sleða og beittu fyrir tvo sterka yxn og drógu hann upp á Úlfarsfellsháls og voru þá þrotnir yxnirnir og teknir aðrir og drógu hann inn á hálsinn. Ætlaði Arnkell að færa hann inn á Vaðilshöfða og jarða hann þar. En er þeir komu inn á hálsbrúnina þá ærðust yxnirnir og urðu þegar lausir og hljópu þegar af hálsinum fram og stefndu út með hlíðinni fyrir ofan garð að Úlfarsfelli og þar út til sævar og voru þá sprungnir báðir. En Þórólfur var þá svo þungur að þeir fengu hvergi komið honum talsvert. Færðu þeir hann þá á einn lítinn höfða er þar var hjá þeim og jörðuðu hann þar og heitir þar síðan Bægifótshöfði: varen passar pel coll i entraren a la vall de Þórsárdalur i feren camí fins a la dys d'en Þórólfur, varen desfer la dys i trobaren el cos incorrupte d'en Þórólfur encara que el seu aspecte era sinistríssim (terribilíssim, inimaginablement atroç). El varen treu de dins la seva tomba i el varen posar damunt un trineu al qual enganxaren dos bous forts i l'estiraren fins a dalt del coll del puig d'Úlfarsfell i allà els bous ja estaven esgotats així que els varen canviar per uns altres dos que l'estiraren fins a l'interior del coll. L'Arnkell tenia la intenció de traginar-lo fins al cap de Vaðilshöfði i enterrar-lo allà, però quan varen arribar a la vorera del coll (?), els bous es posaren com a bojos i s'amollaren a l'instant i es posaren a córrer immediatament coll avall passant pel pendent que hi havia part damunt la tanca del mas d'Úlfarsfell i d'aquí es dirigiren [tot embogits] cap a la mar i allà tots dos hi moriren esclatats [de tant de córrer]. Pel que fa al cos d'en Þórólfur havia tornat tan feixuc que a penes el podien moure d'allà. Aleshores el varen portar a un petit cap que hi havia a prop d'allà on eren i l'enterraren allà i l'indret s'anomena de llavors ençà Bægifótshöfði, que vol dir el Cap d'en Peu-ranc (el malnom d'en Þórólfur
-
◊ það er að segja frá Breiðvíkingum að þeir spurðu að Snorri goði hafði farið með fjölmenni til Álftafjarðar. Tóku þeir þá hesta sína og riðu eftir Steinþóri sem ákafast og voru þeir á Úlfarsfellshálsi þá er bardaginn var á skriðunni. Og er það sumra manna sögn að Snorri goði sæi þá Björn er þeir voru uppi í hálsbrúninni, er hann horfði í gegn þeim, og væri því svo auðveldur í griðasölunni við þá Steinþór: dels de Breiðavík s'ha contar que varen tenir notícia que el godó Snorri havia partit cap al fiord d'Álftafjörður amb un gran nombre d'homes. Aleshores varen agafar llurs cavalls i cavalcaren a regna batuda a l'encontre de l'Steinþór i eren al coll d'Úlfarsfell quan la batalla a la rosseguera entre l'Steinþóir i els seus homes d'una banda i el godó Snorri i els seus homes de l'altra, s'estava lliurant. I, segons conten alguns, el godó Snorri aleshores va veure en Björn, quan ell i els seus homes es trobaven a la vorera del coll (a la cresta de la serralada), quan ell (el godó Snorri) va mirar cap a ells (millor: va aixecar els ulls i va mirar en aquella direcció), i que fou per això que va oferir tan volenters la pau (els grið) a l'Steinþór i els seus homes
-
háls·digur, -digur, -digurt <adj.>:
-
de coll gruixut (o: gruixat, Bal.), que té el coll gruixut (o: gruixat, Bal.)
-
háls·eitill <m. -eitils, -eitlar. Empr. hab. en pl.>:
-
gangli [limfàtic] del coll, gangli (o: nòdul; o: node) [limfàtic] cervical, glàdula [limfàtica] cervical, limfoglàndula f cervical (Termes empr. hab. en pl.)
-
♦ fremri hálseitlar: ganglis [limfàtics] cervicals anteriors
-
♦ hliðlægir hálseitlar: ganglis cervicals laterals
-
♦ djúplægir hliðlægir hálseitlar: ganglis [limfàtics] cervicals laterals profunds
-
♦ grunnlægir hliðlægir hálseitlar: ganglis [limfàtics] cervicals laterals superficials
-
hálseitla·þroti <m. -þrota, no comptable>:
-
adenitis f cervical
-
háls·eymsli <n.pl -eymsla>:
-
irritació f de gola, mal m de gola, mal m de coll
-
♦ ég er með smá hálseymsli: tinc la gola una mica irritada, tinc una mica de mal de gola
-
♦ vakna með hálseymsli dauðans: despertar-se amb un mal de gola infernal
-
háls·festi <f. -festar, -festar>:
-
1. (breið, hangandi) collar m (ample, penjant)
-
♦ hálsfesti úr perlum: collar de perles
-
◊ hann gerði einnig keðjur eins og hálsfestar (ʃarʃəˈrāh ~ שַׁרְשְׁרָה: wa-i̯ˈʝaʕaɕ ʃarʃəˈrōθ ba-ddəˈβīr, וַיַּעַשׂ שַׁרְשְׁרוֹת בַּדְּבִיר) og kom þeim fyrir efst á súlunum, sömuleiðis hundrað granatepli og festi þau á keðjurnar (ʃarʃəˈrāh ~ שַׁרְשְׁרָה: ba-ʃʃarʃəˈrōθ, בַּשַּׁרְשְׁרוֹת): també va fer cadenes (fistons) com a collars i els va posar al capdamunt de les columnes, i també cent magranes i les va fixar a les cadenes (als fistons)
-
◊ þessi kyndugi maður kom til húsa föður míns, hann hafði með sér hálsfesti (ὁ ὅρμος ὅρμου: χρύσεον ὅρμον ἔχων, μετὰ δ᾽ ἠλέκτροισιν ἔερτο), hún var úr rauðagulli, en kaflarnir á milli af lýsigulli. Þernurnar í höllinni og mín heiðvirða móðir handléku festina, skoðuðu hana, og buðust til að kaupa. Þá benti hann konunni hljóðlega, og þegar hann hafði bandað henni, gekk hann ofan til skips, en hún tók í hönd mér og leiddi mig út úr herbergjunum: aquest home astut va venir a les cases de mon pare. Tenia un collar. Era d'or roig però la granadura era d'ambre. Les serventes del palau i la meva venerable mare varen esguardar aquest collar mentre el tocaven amb les mans i s'oferiren a comprar-l'hi. Aleshores ell va fer un senyal en silenci a la dona i quan l'hi hagué fet, va baixar al seu vaixell mentre ella m'agafava de la mà i em portava fora de les cambres (l'original fa: ἤλυθ᾽ ἀνὴρ πολύϊδρις ἐμοῦ πρὸς δώματα πατρὸς ǁ χρύσεον ὅρμον ἔχων, μετὰ δ᾽ ἠλέκτροισιν ἔερτο. ǁ
τὸν μὲν ἄρ᾽ ἐν μεγάρῳ δμῳαὶ καὶ πότνια μήτηρ ǁ
χερσίν τ᾽ ἀμφαφόωντο καὶ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶντο, ǁ
ὦνον ὑπισχόμεναι· ὁ δὲ τῇ κατένευσε σιωπῇ ǁ ἦ τοι ὁ καννεύσας κοίλην ἐπὶ νῆα βεβήκει, ǁ
ἡ δ᾽ ἐμὲ χειρὸς ἑλοῦσα δόμων ἐξῆγε θύραζε)
-
◊ annar færði Evrýmakkusi haglega tilbúna hálsfesti úr gulli, hún ljómaði eins og sól, því kaflarnir í milli voru af lýsigulli (ἠλέκτροισιν): un altre [herald] va portar a l'Eurímac un collaret d'or, artísticament afaiçonat. Lluïa com el sol car la seva granadura era d'ambre (l'original fa: ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε, ǁ χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον, ἠέλιον ὥς)
-
♦ → perlufesti “collar de perles”
-
♦ → perluhálsfesti “collar de perles”
-
2. (þétt, ekki hangandi) collaret m (cenyit al coll)
-
◊ þú hefur rænt hjarta mínu,
systir mín, brúður,
hjarta mínu hefurðu rænt með augnaráðinu einu,
einum hlekk úr hálsfesti (sˁau̯wāˈrōn ~ צַוָּרוֹן: bə-ʔaˈħaδ ʕăˈnāq mi־sˁsˁau̯wərɔˈnāʝ-iχ, בְּאַחַד עֲנָק מִצַּוְּרֹנָיִךְ) þinni: m’has robat el cor, gemana meva, núvia [meva], m'has robat el cor amb una sola mirada teva, amb una sola baula (anella) del teu collaret
-
◊ ég dreg hana til ábyrgðar fyrir hátíðisdaga Baala, þegar hún færði þeim reykelsisfórnir og skreytti sig með nefhring og hálsfesti (ħɛˈljāh ~ חֶלְיָה: wa-tˈtaʕaδ nizˈm-āḥ wə-ħɛljāˈθ-āḥ, וַתַּעַד נִזְמָהּ וְחֶלְיָתָהּ) og elti ástmenn sína en gleymdi mér, segir Drottinn: li demanaré comptes pels dies dels Baals, quan ella els portava ofrenes d'encens i s'adornava amb un anell de nas i collarets i anava darrere els seus amants i m'oblidava, — oracle de Jahvè
-
♦ hálsfesti úr gulli: un collaret d'or
-
3. (gullkeðja [með merki]) cadena f, cadeneta f (Mall., Men.) (joia, usualment d'or o d'argent, en forma de cadena de baules fines)
-
◊ konungur kallaði háum rómi að sækja skyldi særingamennina, Kaldea og spásagnamennina. Og konungur tók til máls og sagði við vitringana í Babýlon: „Hver sem les þetta letur og segir mér hvað það merkir skal hljóta purpuraklæði, hálsfesti (hamˈnīχ ~ הַמְנִיךְ: wə-hamnīˈχ-āʔ δī־δahăˈβ-āʔ ʕal־sˁau̯wəʔˈr-ēḥ, וְהַמְנִיכָא דִי-דַהֲבָא עַל-צַוְּארֵהּ) úr gulli og skipa þriðja æðsta tignarsess í ríkinu“: el rei cridà fort que anessin a cercar els conjuradors (fetillers, mags, homes que saben conjurar els esperits), els caldeus i els endevins. I el rei va parlar i digué als savis de Babilònia: «Qui llegirà aquesta inscripció i em digui què significa, rebrà un vestit de porpra, una ecadena d'or al voltant del coll, i ocuparàel tercer lloc més alt en el regne»
-
háls·flatningur <m. -flatnings, -flatningar>:
-
<MED> múscul cutani del coll, [múscul] platisma m
-
háls·gjörð <f. -gjarðar, -gjarðir>:
-
torqüis f (?)
-
◊ gull er kallat í kenningum eldr handar eða liðs eða leggjar, því at þat er rautt, en silfr snær eða svell eða héla, því at þat er hvítt. Með sama hætti skal ok kenna gull eða silfr til sjóðs eða diguls eða lauðar, en hvárttveggja silfr ok gull má vera grjót handar eða hálsgjǫrð nǫkkurs þess manns, er títt var at hafa men. Men ok hringar eru bæði silfr ok gull, ef eigi er annan veg greint. Sem kvað Þorleikr fagri: a les kenningar, l'or hi és anomenat foc de la mà o foc del canyell (liðr = úlnliðr) o foc del braç (leggr = handleggr + modern upphandleggr ), car l'or és de color vermell (igual que el foc), i[, per la mateixa raó,] l'argent [hi és anomenat] neu o glaç llis o gebre car és de color blanc. D'igual manera, l'or i l'argent també s'haurien de designar (kenna) fent referència a l'escarsella o al gresol o a la riellera -el motlle per a vessar-hi el metall fos per a fer-ne riells o barres? el forn de fosa, o sigui, el forn on es fon l'or?-, i, tant l'argent com l'or poden ésser les pedres de la mà o la torqüis d'un home que solgués dur collars (men). I tant els collars (men) com els anells (hringar) designen l'argent i l'or, si no es qualifiquen (determinen) d'una altra manera, tal i com va cantar l'escalda en Þorleikr el Bell <...> (vocabulari: #1. lauð: Cf. en Finnur Jónsson 1908, pàg. 359a: lauð, f, (-ar) naglejærn, draglod (au er rimsikret; yngre isl. löð, laðar), lauðar viti, guld, Hl 28 b,lauðar eldr, d.s., Ó 21 (jfr SnE I 4302). Jfr Falk, Mom 1927 s. 76 f. Cf. la traducció llatina d'en Jón Sigurðsson, Edda Snorra Sturlusonar - Edda Snorronis Sturlaei, tomus primus (1848), pàg. 402-405: 46. In denominationibus aurum appellatur ignis manûs aut articuli aut brachii, quia rubrum est, argentum uero nix aut glacies aut pruina, quia album est. Eodem modo tam aurum, quam argentum, a crumêna, catîno aut formâ ducendi metalli denominare licet. Sed utrumque, aurum et argentum, appellare licet saxa manûs aut torquem alicuius hominis, cui gestandae mos fuit. Monilia et annuli promiscue pro argento et auro usurpantur, nisi alio modo inter se distinguantur. Quem ad modum cecinit Thorlekus pulcher: <...>. La interpretació d'en Jón Sigurðsson assigna a aquest mot el significat de: forma ducendi metalli, que adopto amb precaució en la meva traducció, tot i que sigui una mica ambigua, ja que pot referir-se al procés de fer fil d'or com interpreta en Fritnzer II (1891), pàg. 428a: lauð, f., (G. lauðar) Draglod (se Aasen 11 a¹. 456 a²⁵), Jern eller Ben med deri værende Huller af efterhaanden aftagende Dimension, som anvendes til deri at drage Metaltraad, saaledes at Metallet drages først gjennem det videste Hu, og dernæst gjennem Huller af alt mindre ogmindre Omfang, indtil den derved frembragte Traad har faaet den ønskede Finhed (se K. Leems Beskriv. over Finmarkens Lapper S. 3709; John. Scheffers Lapponia (den tydske Udgave Frankf. a. Main & Leipzig 1675) S. 297 fgg.; G. von Düben om Lappland och Lapparne S. 132); kenna gull til sjóðs eða diguls eða lauðar SE. 402²² jvf. IK. Gislason i AnO. 1866 S. 262 fg.. L'Árni Böðvarsson 1993², pàg. 562: lauð, -ar ᴋᴠ *e.t.v. löð, draglöð; í kenningum: lauðar eldur gull. Quan el fil d'or fa una gruixa de si fa no fa 1,5 mil·límetres, es pot aprimar encara més, fent-lo passar repetides vegades per diversos orificis, cadascun de menor diàmetre que l'anterior, d'una filera -una placa d'acer subjectada a una taula-, mentre l'orfebre estira el cap del fil d'or per mitjà d'unes alicates. Per dur a terme aquesta feina, l'orfebre disposa de diverses fileres amb orificis de diàmetres calibrats fins al 0,1 mil·límetres)
-
háls·hnykkur <m. -hnykks, -hnykkir. Gen. pl.: -hnykkja; dat.pl.: -hnykkjum>:
-
<MED> fuetada f cervical, <MED> traumatisme m cervical
-
hálshryggjar·liður <m. -liðar (o: -liðs), -liðir>:
-
vèrtebra f del coll, <MED> vèrtebra f cervical
-
háls·hryggur <m. -hryggjar (o: -hryggs), -hryggir. Gen. pl.: -hryggja; dat.pl.: -hryggjum>:
-
<MED> columna f cervical
-
háls·högg <n. -höggs, -högg>:
-
1. <GEN = hálsslag> cop m al coll
-
◊ 15.
þolði halshǫgg hǫlða ǁ
hildingr með spýtingum; ǁ
vǫrðr hlaut fróns af fyrðum ǁ
flest skaup ok kinnhesta. ǁ
Hann bar hneyxl af mǫnnum ǁ
hverja lund ok stundir ǁ
—píndr var hann berr ok bundinn ǁ
barðr — viðfarar harðar (interpreto hneyxl i harðar viðfarar com a dos Ac.pl.): 12.
el rei dels homes va endurar / va suportar cops al coll i escopinades.
El guardià de la terra va rebre dels homes les màximes befes i bufetades.
Va portar (suportar, endurar), de totes maneres i tothora,
els insults dels homes i [llurs] durs [mal]tractes: fou turmentat, tot nu, i, fermat, batut (en comparació, en Finnur Jónsson b2, p. 164, tradueix l'estrofa així: Menneskenes konge måttetåle hals-slag tilligemed bespyttelse; jordens beskytter fik af mændene alslags hån og slag; han döjede på alle måder og i hver en stund hård forhånelses-medfart af menneskene; nögen blev han pint og bunden blev han pisket. En Finnur Jónsson, per tant, interpreta harðar hneyxlviðfarar i no pas hneyxl OK harðar viðfarar)
-
2. (afhöfðun) decapitació f (acte o acció de tallar el cap a algú)
-
◊ eptir þetta hverfr erkibyskupinn aptr til sjálfs síns, þakkandi várum herra almáttigum guði fyrir þat er Karlamagnús konungr var undan þeginn ǫllu djǫflavaldi ok samlagaðr hans vinum í sjálfu himinríki. Sagði Turpín erkibyskup andlát keisarans fyrir þessa vitran sínum borgarmǫnnum í Víenna, svá skilríkliga sem hann hefði nálægr verit. En hvat er ætlanda hverr þessi maðr var, er fjándr kǫlluðu hǫfuðlausan mann, utan auðsýnt er at hinn sæli Jácóbus þoldi hálshǫgg af sverði Héródis konungs, en birtist nú í fulltingi síns vinar Karlamagnúss með kirknauppsmíði, hvaðan þat gefr vel skilja, at sá sem kirkju eflir ok upp reisir, smíðar sjálfum (sér) himinríki: després d'això, l'arquebisbe Turpí va retornar del sopor (‘hǫfgi’) que s'havia emparat d'ell, donant les gràcies a Déu nostre senyor totpoderós perquè el rei Carlemany hagués estat alliberat (deslliurat, salvat) de tot el poder dels dimonis i s'hagués reunit amb els seus amics al regne dels cels. L'arquebisbe Turpí va anunciar el traspàs de l'emperador als seus conciutadans (lit.: als seus burgesos) de Viena segons aquesta visió [que havia tingut], fent-ho d'una manera tan fiable com si ell s'hi hagués trobat a prop (és a dir, com si hagués presenciat el traspàs de l'emperador). I qui podem pensar que era aquest home que els arxienemics anomenaven un home sense cap (un home decapitat) sinó és manifest que era el beat [Sant] Jaume [car] sant Jaume va patir decapitació per l'espasa del rei Herodes i que ara havia aparegut en ajuda del seu amic Carlemany per la construcció d'esglésies [d'aquest], de la qual cosa se'ns fa entenedor que qui dota i basteix una església es basteix a si mateix el regne dels cels
-
háls·höggning <f. -höggningar, -höggningar>:
-
degollament m
-
háls·höggva <-hegg ~ -höggvum | -hjó ~ -hjuggum | -höggvið ║ e-n>:
-
1. (skera á háls) degollar algú (matar algú fent-li un tall al coll)
-
2. (skera af höfði, afhöfða) decapitar algú (tallar el cap a algú)
-
háls·járn <n. -járns, -járn>:
-
<HIST> collar m [de ferro], anella de ferro que es posava al coll de malfactors, captius o esclaus
-
háls·keðja <f. -keðju, -keðjur. Gen. pl.: -keðja>:
-
cadeneta f (collaret en forma de cadena, sovint d'or o argent)
-
háls·kirtill <m. -kirtils, -kirtlar>:
-
angines f.pl, <MED> amígdala f [palatina], <MED> tonsil·la f
-
♦ bólgnir hálskirtlar: amígdales inflamades, amigdalitis f, tonsil·litis f
-
hálskirtla·taka <f. -töku, -tökur. Gen. pl.: -taka o: -takna>:
-
extirpació f de les angines, <MED> extirpació f de les amígdales [palatines], <MED> amigdalectomia f, <MED> tonsil·lectomia f
-
♦ fara í hálskirtlatöku: operar-se de les angines
-
háls·klútur <m. -klúts, -klútar>:
-
1. <GEN> mocador m de coll
-
2. (stór) tapaboques m (mena de bufanda)
-
<†>
háls·knýti <n. -knýtis, -knýti>:
-
corbata f
-
háls·kragi <m. -kraga, -kragar>:
-
<MED> collar m cervical, collar ortopèdic
-
♦ stífur hálskragi: <MED> collar cervical (o: ortopèdic) rígid
-
háls·langur, -löng, -langt <adj.>:
-
de coll llarg, que té el coll llarg
-
hálsliða·mjúkur, -mjúk, -mjúkt <adj.>:
-
<FIG> llepa, servil, esquenacorb -a (que es fa l'humil i l'obsequiós especialment amb els superiors)
-
háls·liður <m. -liðar (o: -liðs), -liðir>:
-
vèrtebra f del coll, <MED> vèrtebra f cervical
-
♦ hálsliðirnir: les vèrtebres cervicals
-
♦ brjóta e-n úr hálsliðunum: trencar-li el coll a algú, desnucar algú
-
◊ þeir tóku hana og ætluðu að brjóta hana úr hálsliðunum: la van agafar i volien trencar-li el coll
-
♦ ganga úr hálsliðnum: trencar-se [l'ansa d]el coll, desnucar-se
-
◊ hann datt ofan og gekk úr hálsliðunum: es va estimbar i es va desnucar
-
♦ snúa e-n ~ dýr úr hálsliði (o: hálsliðnum): torçar (o: tòrcer) el coll a algú ~ un animal (dit especialment com a forma de matar un ocell)
-
◊ annars sný ég þig úr hálsliðnum: altrament et torçaré (o: torceré) el coll
-
◊ snúa fugl úr hálsliði: torçar (o: tòrcer) el coll a un ocell
-
◊ snúa köttinn úr hálsliðnum: matar el gat torçant-li (o: torcent-li) el coll
-
♦ snúa sig úr hálsliðnum: desnucar-se
-
háls·mál <n. -máls, -mál>:
-
coll m (de qualsevol tipus de vestit o peça de roba, tant de camisa com de jersei)
-
♦ → v-hálsmál “coll en v”
-
háls·men¹ <n. -mens, -men. Gen. pl.: -menja; dat.pl.: -menjum>:
-
<†> variant arcaica de → hálsmen² “collaret; cadeneta”
-
◊ ég vil hegna henni fyrir daga Baalanna, þá er hún færði þeim reykelsisfórnir og prýddi sig með nefhringum og hálsmenjum (ħɛˈljāh ~ חֶלְיָה: wa-tˈtaʕaδ nizˈm-āḥ wə-ħɛljāˈθ-āḥ, וַתַּעַד נִזְמָהּ וְחֶלְיָתָהּ) og fylgdi friðlum sínum, en gleymdi mér, - segir Drottinn: la castigaré pels dies dels Baals, quan ella els portava ofrenes d'encens i s'adornava amb anells de nas i collarets i anava darrere els seus amants i m'oblidava, — oracle de Jahvè
-
◊ 46.
Ǫtul var þá Guðrún, ǀ er hon ecca heyrði, ǁ
hlaðin hálsmeniom, ǀ hreytti hon þeim gervǫllom, ǁ
sløngði svá silfri, ǀ at í sundr hruto baugar: 46. Quan la Guðrún, carregada de collarets (?), va sentir aquella aflicció (=aquella notícia atzíaga, afrosa), el seu posat fou esborronador: a tots, [arrencant-se'ls,] els va llençar, va tirar amb tanta de força aquells joiells d'argent que llurs anelles es trencaren [i sortiren disparades]
-
◊ 72.
Alin vit upp vórom ǀ í eino húsi, ǁ
lécom leic margan ǀ oc í lundi óxom, ǁ
gœddi occr Grímildr ǀ gulli oc hálsmeniom; ǁ
bana mundo mér brœðra ǀ bœta aldregi, ǁ
né vinna þess ecci, ǀ at mér vel þycci: 72. Tu i jo ens férem grans sota una mateixa teulada, i hi jugàrem [plegats] mant joc, creixent en un mateix bosquerol. La Grímildr ens va regalar or i collarets (?); Mai no em rescabalaràs per la mort dels meus germans ni [mai podràs] fer res que la seva mort em sembli bé
-
háls·men² <n. mens, -men>:
-
1. (hálsfesti) collaret m (ornament que es posa al voltant del coll)
-
◊ og þeir komu, bæði menn og konur, allir þeir, sem fúsir voru að gefa, og færðu spangir, eyrnagull, hringa, hálsmen (kūˈmāz ~ כּוּמָז: hēˈβīʔū ħāħ wā-ˈnɛzɛm wə-tˁabˈbaʕaθ wə-χūˈmāz kāl־kəˈlī (kɔ̆l־) zāˈhāβ, הֵבִיאוּ חָח וָנֶזֶם וְטַבַּעַת וְכוּמָז כָּל-כְּלִי זָהָב) og alls konar gullgripi, svo og hver sá, er færa vildi Drottni gull að fórnargjöf: i vingueren, homes i dones, tots els qui estaven disposats a donar, i portaren afiblalls, arracades, anells, collarets i tota mena d'objectes [preciosos fets] d'or, així com qualsevol que volia presentar a Jahvè or en ofrena
-
◊ við færum því fram gjöf til Drottins, sérhver það sem hann hefur fundið: gripi úr gulli, armbönd, armhringi, fingurgull, eyrnahringi og hálsmen (kūˈmāz ~ כּוּמָז: χəlī־zāˈhāβ ʔɛt͡sʕāˈδāh wə-t͡sāˈmīδ tˁabˈbaʕaθ ʕāˈɣīl wə-χūˈmāz, כְלִי-זָהָב אֶצְעָדָה וְצָמִיד, טַבַּעַת, עָגִיל וְכוּמָז) til að friðþægja fyrir líf okkar: per això portarem com a ofrena a Jahvè, allò que cadascun ha trobat: objectes d'or, braçalets, cadenetes, anells, arracades i collarets, en expiació per les nostres vides
-
◊ hrokinn er því hálsmen þeirra (— ~ —: lā-ˈχēn ʕănāˈqaθ-mō ɣaʔăˈwāh, לָכֵן, עֲנָקַתְמוֹ גַאֲוָה), þeir eru sveipaðir ofríki eins og skikkju: l’orgull és per això llur collar, estan embolcallats amb la violència com amb un mantell
-
◊ Eʀɪ́ꜰʏ́ʟᴀ: Henni var mútað með gullnu hálsmeni (monīle Eriphȳlēs, monīle Harmoniae ~ ὁ ὅρμος [τῆς] Ἐρυφύλης, ὁ ὅρμος [τῆς] Ἁρμονίας ~ τὸ περιδέραιον [τῆς] Ἐρυφύλης, τὸ περιδέραιον [τῆς] Ἁρμονίας) til að telja mann sinn, spámanninn Amfíarás Argverjakonung, á að fara í Þebustríð (sjö herstjórar gegn Þebu). Alkmeon, sonur hennar, drap hana í hefndarsyni. 143: Eʀɪꜰɪʟᴇ: Fou subornada amb un collar d'or perquè persuadís el seu home, l'endeví Amfiarau, rei dels argius, a participar en la guerra de Tebes (els set cabdills contra Tebes). Llur fill Alcmeó la va matar en venjança [per la mort de son pare durant aquesta guerra]. 143
-
2. (hálskeðja) cadeneta f (collaret en forma de cadena, normalment d'or o d'argent)
-
háls·mænutaug <f. -mænutaugar, -mænutaugar.>:
-
<MED> nervi m cervical
-
♦ hálsmænutaugarnar: els nervis cervicals
-
háls-, nef- og eyrna·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
otorinolaringologia f
-
háls-, nef- og eyrna·lækningar <f.pl -lækninga>:
-
<MED> otorinolaringologia f
-
háls-, nef- og eyrna·læknir <m. -læknis, -læknar>:
-
<MED> otorinolaringòleg m, otorinolaringòloga f
-
háls-, nef- og eyrna·læknisfræði <f. -læknisfræði, no comptable>:
-
otorinolaringologia f
-
háls-, nef- og eyrna·sjúkdómar <m.pl -sjúkdóma>:
-
1. <GEN> malalties f.pl del coll, nas i orelles
-
2. <COL·LO> [secció f d']otorinolaringologia f
-
háls-, nef- og eyrna·sérfræðingur <m. -sérfræðings, -sérfræðingar>:
-
<MED> especialista m & f en otorinolaringologia
-
háls·nisti <n. -nistis, -nisti>:
-
camafeu m (joia consistent en una capseta dins la qual hom pot posar dues fotos o relleus)
-
háls·ól <f. -ólar, -ólar>:
-
1. (á myndavél) corretja f (per a portar p.e. una càmera penjada del coll)
-
2. (hundahálsól) corretja f (de gos)
-
háls·rígur <m. -rígs, no comptable>:
-
torticoli m
-
◊ fá hálsríg á að <+inf.>: agafar torticoli de tant de... <+inf.>
-
háls·slagæð <f. -slagæðar, -slagæðar>:
-
<MED> [artèria f] caròtide f
-
♦ innri hálsslagæð: <MED> artèria caròtide interna
-
♦ ytri hálsslagæð: <MED> artèria caròtide externa
-
♦ → samhálsslagæð “artèria caròtide primitiva o comuna”
-
háls·stefni <n. -stefnis, -stefni>:
-
<MED> gola f, part anterior del coll
-
◊ þá hljóp Kolur fram og lagði spjóti til Bergs og kom í skjöldinn. Bergur bar af sér skjöldinn við og í því lagði Jökull til Bergs og í hálsstefnið frammi fyrir hóstinn (hóstur = óstur). Þetta sá Finnbogi og brá sverði og hjó í sundur spjótskaftið. Þórarinn sótti að Þorkatli og tveir menn með honum. Þorkell varðist vel og drengilega og féll við góðan orðstír. Bergur lagði til Kols í gegnum skjöldinn og fyrir brjóst Kol og féll hann á bak aftur og í því sló Finnbogi hann með steini í höfuðið svo að í smán mola lamdist hausinn og fékk hann bráðan bana. Finnbogi lagði þá til Jökuls í gegnum skjöldinn og svo lærið og varð það allmikið sár. Vilmundur sótti þá að Bergi ákaft mjög og tveir menn með honum. Bergur lagði til annars og í gegnum hann. Í því var annar kominn upp að baki honum. Bergur snaraðist þá við og slæmdi til hans sverðinu annarri hendi og tók sundur í miðju. Vilmundur lagði þá til Bergs og það sér Finnbogi að hann var hlífarlaus og snýr þar til og í því leggur Vilmundur í gegnum Berg og kippir að sér sverðinu: aleshores en Kolur va saltar cap endavant i clavà un cop de llança cap al Bergur que li va endevinar l'escut. En Bergur va rebutjar la llança amb l'escut. Aleshores en Jökull va voler clavar un cop de llança al Bergur intentant endevinar-lo a la gola, just damunt el manubri. En Finnbogi ho va veure, va desembeinar la seva esapsa i va tallar-hi l'asta de la llança. En Þórarinn, amb dos homes més, va atacar en Þorkell. En Þorkell es va defensar bé i estrènuament i va caure amb honor. En Bergur va clavar un cop de pica al Kolur que li travessà l'escut i colpí el pit d'en Kolur, el qual va caure d'esquena, moment en què en Finnbogi li va pegar al cap amb una pedra de tal manera que la closca del cap li va esclatar en petits bocins, la qual cosa li va provocar al Kolur una mort immediata. Després, en Finnbogi va descarregar un cop de pica contra en Jökull. La pica li va travessar l'escut i el va ferir a la cuixa i aquesta fou una ferida molt greu. En Vilmundur i dos homes més aleshores varen atacar en Bergur molt abrivadament (vehementment). En Bergur va clavar un cop de pica a un d'ells i el va traspassar. Mentre això passava, un altre havia pujat i s'havia col·locat a l'esquena d'en Bergur. En Bergur[, que se n'havia adonat,] es va girar i amb l'altra mà li descarregà un cop de biaix amb l'espasa que li va tallar tot el ventre [al biaix, de través]. Aleshores en Vilmundur va atacar amb la seva pica en Bergur, però en Finnbogi va veure que en Bergur estava desprotegit (descobert) i es va girar (va córrer) cap a ell però, mentre ho feia, en Vilmundur va traspassar en Bergur amb la seva espasa i tot seguit va estirar l'espasa cap a si (o sigui, l'hi va desclavar).
-
háls·stuttur, -stutt, -stutt <adj.>:
-
de coll curt, que té el coll curt
-
háls·tafla <f. -töflu, -töflur. Gen. pl.: -taflna o: -tafla>:
-
pastilla f per a la gola
-
háls·tak <n. -taks, -tök>:
-
escanyament m [amb les mans], agafada f per la gola
-
háls·tau <n. -taus, -tau>:
-
corbata f de llacet, corbatí m, paharita f (cast., ekki ritm./no lit.), papallona f (Mall.)
-
háls·taug <f. -taugar, -taugar.>:
-
<MED> nervi m cervical
-
♦ hálstaugarnar: els nervis cervicals
-
háls·urt <f. -urtar, -urtir>:
-
herba f de l'ala (planta Inula helenium)
-
háls·vöðvi <m. -vöðva, -vöðvar>:
-
múscul m del coll, <MED> múscul m cervical
-
♦ langur (o: langi) hálsvöðvi: <MED> múscul llarg del coll
-
♦ hálsvöðvarnir: els músculs cervicals, els músculs del coll
-
háls·æð <f. -æðar, -æðar.>:
-
<MED> [artèria f] caròtide f
-
há·lægður, -lægð, -lægt <adj.>:
-
elevat -ada (situat en un lloc alt)
-
há·lærður, -lærð, -lært <adj.>:
-
de gran erudició, posseïdor -a d'una gran erudició, gran erudit -a
-
háma <háma ~ hámum | hámaði ~ hámuðum | hámað ║ e-ð í sig>:
-
endrapar una cosa, engolir una cosa, englotir una cosa
-
há·mark <n. -marks, -mörk>:
-
1. <GEN> màxim m
-
2. (hátindur) zenit m, punt m culminant (acme, súmmum)
-
♦ ná hámarki: <LOC> assolir el seu punt culminant
-
♦ vera í hámarki: <LOC> trobar-se en el seu punt culminant
-
hámarks- <en compostos>:
-
màxim -a
-
hámarks·aldur <m. -aldurs, -aldrar>:
-
edat màxima
-
hámarks·fjöldi <m. -fjölda, no comptable>:
-
nombre màxim
-
hámarks·hiti <m. -hita, no comptable>:
-
[temperatura] màxima
-
hámarks·hraði <m. -hraða, -hraðar. Pl. no hab.>:
-
velocitat màxima [permesa]
-
hámarks·laun <n.pl -launa>:
-
sou màxim
-
hámarks·nýting <f. -nýtingar, no comptable>:
-
aprofitament màxim (de recursos naturals)
-
hámarks·verð <n. -verðs, -verð>:
-
preu màxim
-
há·menning <f. -menningar, no comptable>:
-
alta cultura
-
há·menntaður, -menntuð, -menntað <adj.>:
-
cultíssim -a, de gran cultura, posseïdor -a d'una gran cultura
-
há·messa <f. -messu, -messur. Gen. pl.: -messa>:
-
missa f major, ofici m [major]
-
há·meri <f. -merar, -merar>:
-
tauró sardiner (peix Lamna nasus)
-
há·mót <n. -móts, -mót>:
-
petjada f
-
♦ ganga (o: fara) í hámót [á] eftir e-m: <LOC FIG> seguir algú [en silenci] de molt a prop, seguir [d'a prop] les petjades d'algú [calladament], estalonar algú [en silenci] (→ humátt)
-
há·mús <f. -músar, -mýs>:
-
quimera f, guineu f (peix Chimaera monstrosa) (→ geirnyt)
-
há·norður <n. -norðurs, no comptable>:
-
nord geogràfic
-
há·pípa <f. -pípu, -pípur. Gen. pl.: -pípna o: -pípa>:
-
oboè m (fl./pl.: oboès)
-
há·prússneska <f. -prússnesku, no comptable>:
-
(háþýsk mállýska) alt-prussià m (dialecte alt-alemany)
hár <n. hárs, hár>: 1. (eitt hár, einstakt hár) cabell m (un cabell)
2. (allt hárið) cabells m.pl (tots els cabells del cap)
hallærislegt hár: cabells pansits i esclarissats
þvoið hárið: renteu-me els cabells
hárið er tekið að þynnast: els cabells comencen a esclarissar
leggja hár: pentinar els cabells (esp. [fer] agençar-los a cal perruquer)
nýlagt hár: cabells amb un nou pentinat, amb un pentinat acabat de fer
liðað hár: cabells arrissats
lita á sér hárið: tenyir-se els cabells
lita hárið á sér blátt ~ ljóst ~ rautt ~ svart: tenyir-se de blau ~ ros ~ roig ~ negre
krullað hár: cabells arrissats
sítt hár: cabells llargs
slétt hár: cabells llisos
stutt hár: cabells curts
2. (líkamshár) pèl m (del cos)
eyða hárum: depilar-se
eyða hárum (o: hári) af e-u: depilar-se una cosa (cosa=part del cos)
fjarlægja hár af e-u: depilar una part del cos
hár, há, hátt: 1. (GEN & hávaxinn) alt -a, gran (esp. Mall. (GEN & d'estatura)
2. fort (so)
hafa hátt: fer molt soroll
hára-litur <m. -litar, -litir>: color m,f dels cabells
-
há·rauða <f. -rauðu, no comptable>:
-
[color] carmesí m
-
há·rauður, -rauð, -rautt <adj.>:
-
[de color] carmesí
-
hár·depla <f. -deplu, -deplur. Gen. pl.: -deplna>:
-
te m de muntanya, herba f dels llebrosos (planta Veronica officinalis)
hár·eyðandi, -eyðandi, -eyðandi <adj.>: depilatori -òria
háreyðandi krem: crema depilatòria
hár·eyðing <f. -eyðingar, -eyðingar>: depilació f
háreyðing með laser[tækni]: depilació amb làser
háreyðing með rafmagni (o: nál; o: rafstraumi): depilació elèctrica
→ vöxun “depilació a la cera”
háreyðingar·krem <n. -krems, -krem>: crema depilatòria
há-reysti <f. -reysti, no comptable>: xivarri m, renovera f (Mall.)
-
hár·fagur, -fögur, -fagurt <adj.>:
-
de bells cabells, de bella cabellera
-
◊ hún skal taka þann möttul (πέπλον), er hún þykist eiga mestan og fegurstan (χαριέστατος) í höll sinni og henni þykir sjálfri vænst (πολὺ φίλτατος) um, og leggja á kné hinnar hárfögru (ἠύκομος ἠύκομος ἠύκομον → εὔκομος εὔκομος εὔκομον : θεῖναι Ἀθηναίης ἐπὶ γούνασιν ἠϋκόμοιο) Aþenu: que agafi el mantell (‘peple’) que ella consideri que té més gran i més bonic al seu palau, i que consideri que li és el més apreciat i que el posi als genolls de l'Atena de bells cabells
-
hár·greiðsla <f. -greiðslu, -greiðslur. Gen. pl.: -greiðslna>:
-
pentinat m
-
♦ fara í hárgreiðslu: anar a la perruqueria
-
hárgreiðslu·stofa <f. -stofu, -stofur. Gen. pl.: -stofa>:
-
perruqueria f (→ hársnyrtistofa; → rakarastofa)
-
hár·hamur <m. -hams, -hamir>:
-
capa de la pell d'un xai, bou etc. on hi ha aferrat el pèl
-
hár·kolla <f. -kollu, -kollur. Gen. pl.: -kollna o: -kolla>:
-
perruca f
hár·litun <f. -litunar, -litanir>: tint m per als cabells
ég ætla að fá hárlitun: podria tenyir-me els cabells?
-
hár·los <n. -loss, no comptable>:
-
pèrdua f dels cabells
-
♦ ört hárlos: pèrdua [anormalment] ràpida dels cabells, <MED> tricorrea f, <MED> tricomadesi f
-
hár·nál <f. -nálar, -nálar>:
-
agulla f de cap, agulla f de ganxo
hár·ormur <m. -orms, -ormar> triquina f (cuc paràsit)
-
hár·rétt <adv.>:
-
exactament això [mateix]! justament això!
-
♦ hárrétt!!: exactament això mateix!!!; justa la fusta!
-
hár·réttur, -rétt, -rétt <adj.>:
-
[absolutament] just -a (absolutament correcte, idoni, oportú, adequat)
-
◊ af þessu liði voru sjö hundruð úrvalsmenn örvhentir. Hæfðu þeir allir hárrétt (ʔɛl־ha-ɕɕaʕăˈrāh ~ אֶל-הַשַּׂעֲרָה: kɔ̆l־ˈzɛh qɔˈlēaʕ bā-ˈʔɛβɛn ʔɛl־ha-ɕɕaʕăˈrāh wə-ˈlɔʔ ʝaħăˈtˁiʔ, כָּל-זֶה, קֹלֵעַ בָּאֶבֶן אֶל-הַשַּׂעֲרָה-- וְלֹא יַחֲטִא) með slöngvusteini og misstu ekki marks: d’aquesta tropa set-cents homes escollits eren esquerrans. Tots ells endevinaven amb una pedra de fona exactament [el que apuntaven] i no erraven l'objectiu
-
♦ á hárréttu augnabliki: en el moment just (o: precís)
-
♦ hárrétt svar: una resposta absolutament precisa
hár·snyrting <f. -snyrtingar, -snyrtingar>: perruqueria f (esp. com a activitat)
hár-spenna <f. -spennu, -spennur>: clip m per als cabells
hár-svörður <m. -svarðar, pl. no hab.>: pell f del crani (amb els cabells), cuir cabellut
ég ætla að fá hársvörðinn nuddaðan: faci’m un massatge del cap
hár-vatn <n. -vatns, -vötn>: loció f capil·lar
hár-þurrka <f. -þurrku, -þurrkur>: 1. assecador m de cabells (cast.), eixugador m de cabells
2. casc m (a perruqueries)
hár-þvottaefni <n. -þvottaefnis, -þvottaefni>: xampú m (→ sjampó)
hár-þvottalögur <m. -þvottalagar, -þvottalegir>: xampú m (→ sjampó)
-
hár·æð <f. -æðar, -æðar>:
-
<MED> vas m capil·lar
-
háræða- <en compostos>:
-
<MED> capil·lar
-
háræða·flækja <f. -flækju, -flækjur>:
-
<MED> hemangioma m capil·lar, hemangioma m simple
-
háræða·slit <n. -slits, -slit>:
-
aranyes f.pl vasculars, <MED> telangièctasi f d'aranya
-
háræða·stjarna <f. -stjörnu, -stjörnur>:
-
<MED> nevus m aracnoide, angioma estrellat
-
há·sin <f. -sinar, -sinar>:
-
<MED> tendó m d'Aquil·les, tendó calcani, tendó m del calcani
-
háska·för <f. -farar, -farir>:
-
viatge perillós (o: atzarós) (viatge ple de perills)
-
♦ háskaför um Suður-Ameríku <= ac.>: viatge perillós per Sud-Amèrica
há·skata <f. -skötu, -skötur. Gen. pl.: -staka o: -skatna>: guitarra <f>, peix guitarra petit (peix Rhinobatos rhinobatos)
háskóla·bókasafn <n. -bókasafns, -bókasöfn>: biblioteca universitària
háskóla·kór <m. -kórs, -kórir>: coral universitària
-
háskólamála·stjóri <m. -stjóra, -stjórar>:
-
comissionat m per a les universitats, comissionada f per a les universitats
háskóla·misseri <n. -misseris, -misseri>: quadrimestre acadèmic
-
háskóla·nám <n. -náms, -nám>:
-
ensenyament universitari
-
♦ *undirbúningsnám fyrir háskólanám: (þetta nám var afnumið á Spáni 2006) C.O.U. m, curs m d'orientació universitària (fou suprimit del sistema educatiu espanyol el 2006)
-
háskóla·próf <n. -prófs, -próf>:
-
1. (við fimm e. fjögurra ára háskólanám) llicenciatura f (examen de final de carrera & títol obtingut en carreres de cinc o quatre anys de durada)
-
♦ háskólapróf í hagfræði: llicenciatura en ciències econòmiques
-
♦ háskólapróf í hugvísinda: llicenciatura en lletres
-
♦ háskólapróf í lögfræði: llicenciatura en dret
-
♦ háskólapróf í raunvísinda: llicenciatura en ciències
-
2. (við þriggja ára háskólanám) diplomatura f (examen de final de carrera & títol obtingut en carreres de tres anys de durada)
-
♦ háskólapróf í hjúkrun: diplomatura en infermeria
-
♦ háskólapróf í viðskiptafræði: diplomatura en ciències empresarials
-
háskóla·setur <n. -seturs, -setur>:
-
dependències universitàries (sucursal d'universitat a ciutat diferent d'aquella on té la seu principal)
-
♦ háskólasetur Vestfjarða: dependències universitàries dels fiords occidentals
-
háskóla·sjúkrahús <n. -sjúkrahúss, -sjúkrahús>:
-
<MED> hospital clínic
-
háskóla·útgáfa <f. -útgáfu, -útgáfur. Gen. pl.: -útgáfna>:
-
premsa universitària
-
♦ Háskólaútgáfan: Publicacions de la Universitat d'Islàndia
há·skóli <m. -skóla, -skólar>: 1. universitat f
2. E.T.S. f
|
Els noms de les universitats es poden designar, en islandès, de tres maneres diferents: A] mitjançant un compòsit impropi format pel topònim en genitiu de la ciutat o lloc on hi ha la universitat com a primer constituent del compòsit i el terme -háskóli com a segon constituent del compòsit: Barselónuháskóli ‘universitat de Barcelona’, Bolognaháskóli ‘universitat de Bolonya’, Madrídarháskóli ‘universitat de Madrid’, Hólaháskóli ‘universitat de Hólar’.
B] mitjançant un grup sintagmàtic amb el topònim introduït per una preposició á o í, depenent de la ciutat o lloc: Háskólinn í Bologna ‘universitat de Bolonya’, Páfaháskólinn í Róm ‘la universitat pontifícia de Roma’, Háskólinn á Akureyri ‘la universitat d'Akureyri’, Háskólinn á Bifröst ‘la universitat de Bifröst’, Háskólinn á Hólum ‘la universitat de Hólar’, Háskólinn í Reykjavík ’la universitat de Reykjavík’.
C] mitjançant un grup sintagmàtic format pel mot háskóli seguit del topònim en genitiu d'on hi ha la universitat: Háskóli Íslands ‘la universitat d'Islàndia’, Listaháskóli Íslands ‘Escola Tècnica Superior de Belles Arts d'Islàndia’, Landbúnaðarháskólinn Íslands ‘l'Escola Tècnica Superior d'Agronomia d'Islàndia’. Aquest mateix sistema s'empra quan el nom de la universitat està format per un sintagma nominal del tipus: [kaþólski] Háskólinn hins helga hjarta ‘la universitat [catòlica] del Sagrat Cor’.
D] Quan el nom de la universitat és format per un nom propi i un nom de lloc, el nom propi se sol aglutinar al mot háskóli, el qual anirà seguit del topònim en genitiu d'on hi ha la universitat: Rovira i Virgili-háskólinn í Tarragónu ‘la universitat Rovira i Virgili de Tarragona’, Complutense-háskólinn í Madríd ‘la universitat complutense de Madrid’, Westfälische Wilhelms-háskólinn í Münster ‘la universitat guilelmínica westfalesa de Münster’. Aquest mateix sistema s'empra quan no hi hagi una indicació del topònim: Ramon Llull-háskólinn ‘la universitat Ramon Llull’.
E] En alguns pocs casos, l'ús d'una d'aquestes possibilitats pot estar lexicalitzat. Verbi gràcia: Parísarháskólinn = Svartiskóli = universitat de la Sorbona (fins al 1970) o universitat successora que hagi incorporat al nom l'apel·latiu Sorbona però no pas qualsevol universitat de París. Així, tenim: Háskólinn í París X í Nanterre.
|
|
|
|
|
(†) há·speki <f. -speki, no comptable>: metafísica f (→ frumspeki)
háspennu·lína <f. -línu, -línur. Gen. pl.: -lína>: línia f d'alta tensió
háspennu·vír <m. -vírs, -vírar>: cable m d'alta tensió
snerta háspennuvír: tocar un cable d'alta tensió
há·stafur <m. -stafs, -stafir>: majúscula f (tipus de lletra)
nafn með hástöfum: nom en majúscules
há·sveifgras <n. -sveifgrass, -sveifgrös>: poa comuna (planta Poa trivialis)
há·talari <m. -talara, -talarar>: altaveu m
dynja úr hátölurunum: retrunyir des dels altaveus
há·tannafífill <m. -tannafífils, -tannafíflar>: herba f de l'esparver (planta Hieracium murorum syn. Hieracium belonodontum)
-
há·tindur <m. -tinds, -tindar>:
-
<FIG> cim m, punt m culminant
há·tíð <f. -tíðar, -tíðir (o: -tíðar)>: festa f (festivitat, festa popular, no privada)
hátíð ljósanna: 1. <RELIG JUD> festa f dels llums, hanucà f (→ hanúkka-hátíð)
2. (á Maljorku) festa f de les llànties per Sant Tomeu (hinn 24. ágúst)
-
hátíða·höld <n.pl -halda>:
-
variant de → hátíðarhöld “actes festius”
-
hátíða·lilja <f. -lilju, -liljur>:
-
variant de → hátíðarlilja “narcís”
hátíðar·dagur <m. -dags, -dagar>: dia m de festa
-
hátíðar·höld <n.pl -halda>:
-
actes festius
-
hátíðar·lilja <f. -lilju, -liljur>:
-
narcís m (fl./pl.: narcisos) (qualsevol planta del gènere Narcissus)
-
hátíðni·bylgja <f. -bylgju, -bylgjur. Emprat hab. en pl.>:
-
ona f d'alta freqüència
-
há·tíska <f. -tísku, no comptable>:
-
alta costura
hátta: 1. (afklæða, færa e-n úr fötum) desvestir algú, despullar algú
klæða og hátta sjúkling sem ekki getur það sjálfur: vestir i despullar un malalt que no ho pot fer per ell mateix
2. (fara af fötum) despullar-se, desvestir-se
3. (fara í rúmið) retirar-se a dormir
fara að hátta: anar-se'n a dormir, anar-se'n a colgar (Mall.), ajocar-se (Val.)
-
háttar·sögn <f. -sagnar, -sagnir>:
-
<GRAM> verb m modal
hátternis·fræði <f. -fræði, no comptable>: etologia f
-
hátt·prúður, -prúð, -prútt <adj.>:
-
ben educat -ada, de maneres polides, cortès -esa
-
◊ biskup á að vera óaðfinnanlegur, einkvæntur, bindindissamur, hóglátur, háttprúður (κόσμιος -ον ‘ordenat; complidor -a dels seus deures; decent’ ~ ornātus -a -um ‘elegant; ben considerat, honorable’), gestrisinn, góður fræðari: un bisbe ha d'ésser irreprensible, monògam, abstemi, temperat, ben educat, hospitalari, bo per a l'ensenyament
-
hátt·semi <f. -semi, no comptable>:
-
conducta f
-
háttur <m. háttar, hættir>:
-
1. <GEN> manera f, mode m, faisó f
-
♦ á einhvern hátt: d'alguna manera
-
♦ á einn eða annan hátt: d'una manera o altra, d'una o altra manera
-
♦ á hvern hátt...?: de quina manera...?
-
♦ á sinn hátt: a la seva manera
-
♦ á þann hátt: d'aquesta manera
-
♦ með <+ adj.> hætti: de manera <+ adj.>
-
♦ með áþreifanlegum hætti: de manera ostensible, de manera palpable, ontensiblement, palpablement
-
♦ með margvíslegum hætti: de maneres molt variades, de molt variades maneres
-
♦ með nýjum hætti: d'una manera nova
-
♦ með ósanngjörnum hætti: de manera injusta, no equitativament
-
♦ með sanngjarnari hætti: de manera més equitativa, més equitativament
-
♦ með slíkum hætti: d'aquesta manera, d'aital manera
-
♦ með ýmsum hætti: de diverses maneres
-
♦ með þessum hætti: d'aquesta manera
-
◊ það gerðist með þeim hætti: va succeir d'aqueixa manera
-
♦ með öðrum hætti: d'una altra manera
-
2. (venja, siður) costum m (forma de fer les coses, hàbit)
-
♦ góðir hættir: bons costums
-
♦ ná háttum: <LOC FIG> arribar abans de l'hora d'anar-se'n a dormir (a un indret)
-
◊ hann fór á sínum tíma árla morguns frá Svartagili í Þingvallasveit og náði háttum í Hvammi í Vatnsdal: ell, en aquell temps, va partir ben d'hora de Svartagil (Þingvallasveit) i va arribar a Hvammur (Vatnsdalur) abans de l'hora d'anar a dormir
-
3. (gerð) mena f, casta f (Mall.) (faiçó, tipus)
-
♦ hann heldur uppteknum hætti: <LOC FIG> continua igual que sempre, no millora pas, no es corregeix pas
-
♦ lítils háttar (també: lítilsháttar): irrellevant, insignificant, de poca importància
-
◊ eigi þóttu þær systur svo lítils háttar vera: i d'aquesta manera hom va deixar de considerar les germanes persones de poca importància
-
◊ ...ok þora eigi at berjast í móti einum lítils háttar konungi: ...i de no gosar pas combatre amb un reietó insignificant
-
◊ sýnist yður það lítils um vert að mægjast við konung, þar sem ég er maður fátækur og lítilsháttar?: us sembla poca cosa que sigui gendre del rei perquè sóc un home pobre i de baixa condició?
-
♦ meiri háttar: boníssim -a, súper bé
-
◊ þetta er meiri háttar lag: aquesta és una cançó boníssima
-
◊ þetta hefur verið meiri háttar partý!: ha estat una festa súper
-
♦ mikils háttar (també: mikilsháttar): [socialment] important, distingit -ida
-
◊ mikils háttar maður: un home important
-
◊ ...auk þess mikill fjöldi guðrækinna Grikkja og mikilsháttar konur eigi allfáar: ...així com una gran quantitat de grecs devots i no pas poques dones distingides
-
♦ og fleira þess háttar: <LOC FIG> i més de per aquest estil
-
♦ þess háttar: d'aquesta mena, de tal manera, d'aital manera
-
♦ e-ð er undarlegur í háttum: <LOC FIG> algú és rar de mena
-
4. (bragarháttur) metre m (tipus de vers)
-
5. <GRAM> mode m
-
♦ → boðháttur “imperatiu”
-
♦ → framsöguháttur “indicatiu”
-
♦ → lýsingarháttur “participi”
-
♦ → nafnháttur “infinitiu”
-
♦ → viðtengingarháttur “subjuntiu”
|
Amb el sintagma með <+adj.> hætti s'originen construccions de sentit semblant al dels nostres adverbis modals acabats en -ment.
með svikulum hætti: traïdorament, pèrfidament. |
|
-
hátt·virtur, -virt, -virt <adj.>:
-
molt honorable (títol de certs alts càrrecs)
-
♦ háttvirti forseti!: molt honorable president!
-
♦ hinn [mjög] háttvirti: el molt honorable
-
hátt·vís, -vís, -víst <adj.>:
-
amb [molt de] tacte, discret -a, considerat -ada
-
◊ “Háttvísir broddborgarar” eftir Buñuel: “el discret encant de la burgesia” de Buñuel
-
hátt·vísi <f. -vísi, no comptable>:
-
1. (lægni, gætni) tacte m, discreció f (sensibilitat, consideració, mà esquerra)
-
◊ eins og gullhringur í svínstrýni er fríð kona sem enga háttvísi ('ŧāʕam, טָעַם) kann: dona bella, però sense discreció, és un anell d'or a la grufa d'un porc
-
2. (kurteisi) cortesia f (urbanitat)
-
hávaða·maður <f. -manns, -menn>:
-
1. (hávær maður) renouer m, renouera f, sorollós m, sorollosa f (tabolaire, barrilaire, persona que mou xivarri, gatzara)
-
◊ fyrir því vex græðgi Heljar og hún glennir ginið sem mest hún má, og skrautmenni landsins og svallarar, hávaðamennirnir (ʃāˈʔōn ~ שָׁאוֹן: wə-ʝāˈraδ hăδāˈr-āḥ wa-hămōn-āḥ ū-ʃəʔōˈn-āḥ wə-ʕāˈlēz b-āḥ, וְיָרַד הֲדָרָהּ וַהֲמוֹנָהּ וּשְׁאוֹנָהּ, וְעָלֵז בָּהּ) og gleðimennirnir steypast niður þangað: per això creixerà l'aviditat del Xeol i badarà la seva gola tant com podrà i s'hi precipitaran per avall els amants del luxe i els llibertins, els barrilaires i els vividors
-
◊ þess vegna þenur helja upp gap sitt, glennir upp ginið sem mest hún má svo að spjátrungarnir í Jerúsalem steypast þar niður og múgurinn með, hávaðamenn (ʃāˈʔōn ~ שָׁאוֹן: wə-ʝāˈraδ hăδāˈr-āḥ wa-hămōn-āḥ ū-ʃəʔōˈn-āḥ wə-ʕāˈlēz b-āḥ, וְיָרַד הֲדָרָהּ וַהֲמוֹנָהּ וּשְׁאוֹנָהּ, וְעָלֵז בָּהּ) og svallarar: per això el Xeol eixampla la gola i bada una boca desmesurada, perquè s'hi precipitin dedins els petimetres de Jerusalem i amb ells el populatxo i els barrilaires i els vividors
-
2. (ólátabelgur, ófriðaseggur, fyrirgangsmikill maður) esvalotador m, esvalotadora f, bulliciós m, bulliciosa f (persona que mou esvalot o bullanga, revoltós)
-
3. <† & ritm./lit.> (óeirðarmaður, garralegur og fyrirgangsmikill maður) avalotador m, avalotadora f, aldaruller m, aldarullera f (persona que mou avalot o aldarull, cerca-raons)
-
◊ ég sé hann, þó eigi nú,
ég lít hann, þó eigi í nánd.
Stjarna rennur upp af Jakob,
og veldissproti rís af Ísrael.
Hann lýstur sundur þunnvangann á Móab
og hvirfilinn á öllum hávaðamönnum (bəˈnēi̯ ʃēθ ~ בְּנֵי שֵׁת: wə-qarˈqar qɔ̆l־bəˌnēi̯־ˈʃēθ, וְקַרְקַר כָּל-בְּנֵי-שֵׁת): el veig, però no pas ara. El contemplo, però no és a prop. Un estel surt de Jacob i un ceptre s'aixeca d'Israe. Esclafa la templa de Moab i la coroneta de tots els avalotadors
-
◊ í skugga Hesbons standa örmagna flóttamenn en eldur brýst út úr Hesbon, borg Síhons stendur í ljósum logum. Eldurinn sleikir þunnvanga Móabs, hvirfil hávaðamannanna (bəˈnēi̯ ʃāˈʔōn ~ בְּנֵי שָׁאוֹן: wə-qāδəˈqɔδ bəˈnēi̯ ʃāˈʔōn, וְקָדְקֹד בְּנֵי שָׁאוֹן): els fugitius, extenuats, s'estan a l'ombra d'Hesebon (de Ħeixbon), però un foc surt (esclata) d'Hesebon (de Ħeixbon), la ciutat de Siħon crema tota encesa. L'incendi llepa les temples de Moab, la coroneta dels avalotadors
-
◊ Þórarinn hét maður. Hann var Álfsson. Hann bjó norður í Þambardal. Sá dalur gengur af Bitru. Hann var mikill maður og sterkur og kallaður Þórarinn rammi. Hann hafði lengi verið í förum og svo farsæll að hann kaus sér jafnan höfn þar er hann vildi. Hann átti þrjá sonu. Hét einn Álfur, annar Loftur, þriðji Skofti. Þórarinn var óeirðarmaður mikill. Þar eftir voru synir hans skapfarnir, hinir mestu hávaðamenn: hi havia un home que es deia Þórarinn i era fill de l'Álfur. Vivia al nord, a la vall de Þambardalur, una vall que surt del fiord de Bitra. En Þórarinn era un home alt i fort i [per això li deien] en Þórarinn el Forçut. Havia estat navegant molt de temps [com a mercader] i havia estat tan benastruc en els seus viatges (havia tingut una fortuna tan favorable navegant) que sempre arribava al port on havia volgut anar (lit.: que sempre elegia el port on volia anar, és a dir, els corrents i les tempestes no l'apartaven mai del rumb que s'havia proposat, mentre que d'altres mercaders no tenien més opció que desembarcar on la fortuna els portava). Tenia tres fills. Un es deia Álfur, l'altre Loftur, i el tercer Skofti. En Þórarinn era un gran avalotador. Els seus fills havien sortit a ell en això: eren els més grans aldarullers que un es pugui imaginar
-
4. <†> (uppivöðslumaður, drambsamur maður) arrogant m & f, [agressivament] petulant m & f (arrogantment immodest, fanfarró i agressiu amb els altres, pinxo, desagradablement altiu, extremadament cregut)
-
◊ Narfi hét maður. Hann var með Þorkeli. Hann var hávaðamaður og skapheimskur, hælinn og þó lítilmenni: un dels homes que treballaven per al Þorkell es deia Narfi. Era un home arrogant i curt de gambals, un estufat, però, en realitat, un pocacosa
-
◊ Þórveig hét kona. Hún var mjög fjölkunnig. Hún bjó á Steinsstöðum í Miðfirði. Hún átti tvo sonu. Hét hinn eldri Oddur en hinn yngri Guðmundur. Þeir voru hávaðamenn miklir: hi havia una dona que es deia Þorveig. Era molt versada en les arts màgiques. Vivia en el Miðfjörður, a Steinsstaðir. Tenia dos fills. El major es deia Oddur i el menor Guðmundr. Eren insolentment arrogants (els agradava bravejar i fer el gallet)
|
Considero que les línies de separació entre renouer, barrilaire/tabolaire, esvalotador, petulant/prepotent/cerca-raons i avalotador/aldaruller
són impossibles de traçar i que sovint, el mot es pot traduir de diveses maneres segons com interpreti el traductor el passatge d'aparició del mot. |
|
|
|
|
hávaða·samur, -söm, -samt: sorollós -osa, que hi ha molt de renou (Mall.)
hávaði <m. hávaða, hávaðar>: soroll m, renou m (Mall.)
þetta er svakalegur hávaði: hi ha un renou de mil dimonis
há·vaxinn, -vaxin, -vaxið: alt -a (d'estatura)
há·vingull <m. -vinguls, -vinglar> festuca f dels prats (planta Festuca pratensis)
há·vær, -vær, -vært: sorollós -osa
há·þýska <f. -þýsku, no comptable>: alt-alemany m (llengua germànica))
há·æruverðugur,-æruverðug, -æruverðugt: molt venerable
-
he <n. hes (o: he), he>:
-
he f,m (lletra hebrea ה, הֵא, ה"א, ה"י)
hebreska <f. hebresku, no comptable>: hebreu m (llengua semítica)
Ísland er אִיסְלַנְד á hebresku: en hebreu, Islàndia es diu אִיסְלַנְד
hebreskur, hebresk, hebreskt: hebreu -ea
hebreskt letur: caràcters hebreus
hebreska orðið קַיָּם merkir ‘sá sem til er, sá sem fyrir [hendi] er’: el mot hebreu קים significa ‘existent, que existeix’
hebreska stafrófið: l'alfabet hebreu
-
heðer <m. heðers, heðerar>:
-
hèder m (fl./pl hèders og/i haderim) (escola elemental fins al talmud/torà o fins a la iexivà, חֶדֶר, חדר)
-
hefð <f. hefðar, hefðir>:
-
tradició f
-
♦ hér er hefð fyrir stuttum fundum: aquí hi ha la tradició de fer reunions curtes
hefðar·kona <f. -konu, -konur>: [gran] senyora f (dona d'alt llinatge)
-
hefð·bundinn, -bundin, -bundið <adj.>:
-
tradicional
hefja <hef ~ hefjum | hóf ~ hófum | hafið ║ e-ð>: començar una cosa
-
♦ hefja sig á loft: enlairar-se
hefjast <hefst ~ hefjumst | hófst ~ hófumst | hafist>: començar (iniciar-se)
-
hefla <hefla ~ heflum | heflaði ~ hefluðum | heflað ║ e-ð>:
-
<FUST> ribotar (o: ribotejar) una cosa [de fusta], rebaixar una cosa de fusta passant-hi el ribot o plana
hefna <hefni ~ hefnum | hefndi ~ hefndum | hefnt>: 1. venjar
hefna e-s [á e-m]: venjar-se [d'algú] per una cosa
2. <refl.> venjar-se
hefna sín [á e-m fyrir e-ð]: venjar-se [d'algú per una cosa]
hefnd <f. hefndar, hefndir>: venjança f, revenja f
-
hefni·gjarn, -gjörn, -gjarnt <adj.>:
-
venjatiu -iva
-
hefni·girni <f. -girni, no comptable>:
-
1. <GEN> set f de venjança
-
2. (hefndaraðgerð) [acte m de] venjança f (presa concreta de venjança)
-
◊ þú hefir séð alla hefnigirni þeirra, allt ráðabrugg þeirra gegn mér: has vist totes llurs venjances i tots llurs complots contra mi
-
hefti·mækir <m. -mækis, -mækjar>:
-
<GEN> maquera f (glavi?) amb asta de fusta (com una javelina o un glavi), o potser, amb el pom acabat formant una anella pel qual es passava un llaç amb el qual se subjectava aquesta espasa al canell de la mà (→ heftisax)
-
◊ þá var eigi minnst ǀ meginvopna, ǁ
[er] í té honum lét ǀ talsmaður Hróðgeirs;
var heftimækir sá ǀ Hrotti nefndur. ǁ
Afbragð annara ǀ eldri gersema. ǁ
Eggjárn erjað ǀ eiturteinungum, ǁ
herðað höðsvita. ǀ Að hildi ófeilið% ǁ
manni hverjum ǀ er í mundum greip ǁ
og háskafarir ǀ hefja þorði ǁ
á fjandaslóðir. ǀ Var ei fyrsta sinni ǁ
er það eljunverk ǀ efla skyldi: no fou pas la menor de les armes puixants la que el portantveu d'en Hróðgeir li va procurar: aquesta maquera amb asta de fusta per mantí (?) es deia Hrotti, la millor d'entre altres joies antigues, el ferro del seu tall tall havia estat laborat amb branquillons de verí (ornada amb dibuixos fets amb àcid o amb els dibuixos d'una espasa damasquinada), trempada en suor de batalla (=en sang). En batalla [sempre fou] ardida (=segura, de fiar) a qualsevol home que la va empunyar (agafar, brandir) en les mans i que hagués gosat emprendre atzaroses expedicions per senderes hostils (=per terres enemigues). Aquesta no fou pas la primera vegada que aquesta espasa compliria una obra de ferma resolució (=de gran valor o coratge) (l'original fa: Næs þæt þonne mǽtost ǀ mæġenfultuma ǁ
þæt him on ðearfe láh ǀ ðyle Hróðgáres. ǁ
Wæs þǽm hæftméċe ǀ Hrunting nama; ǁ
þæt wæs án foran ǀ ealdġestréona· ǁ
eċġ wæs íren, ǀ átertánum fáh, ǁ
áhyrded heaþoswáte· ǀ nǽfre hit æt hilde ne swác ǁ
manna ǽngum ǀ þára þe hit mid mundum bewand, ǁ
sé ðe gryresíðas ǀ ġegán dorste, ǁ
folcstede fára· ǀ næs þæt forma síð ǁ
þæt hit ellenweorc ǀ æfnan scolde)
|
Mot encunyat per l'autora de la traducció del Béowulf a l'islandès modern (1983), la Halldóra B. Björnsson, seguint el model de l'original anglosaxó hæftméċe, i comptant amb el respatlle de l'islandès antic heptisax.
|
|
|
|
|
-
hefting <f. heftingar, heftingar>:
-
1. (með fótabandi) travada f, travament m (de peus de bèstia amb trava)
-
2. (handtaka) detenció f (acte d'arrestar o detenir)
-
3. (það að hefta bók með heftivír) relligadura f, relligat m, enquadernació f (cosit de llibre, en rústica)
-
4. (hindrun) impediment m (trava, entravament, obstacle)
hefti·plástur <m. -plásturs, -plástrar>: esparadrap m, tirita f
-
hefti·sax <n. -sax, -söx>:
-
<HIST> heptisax m, heftisax m, aparentment, sax que, a la part del mantí, tenia una dolla dins la qual anava fixada una asta de fusta
-
◊ hann gekk þá inn í hellinn og var þar eldur mikill á bröndum. Grettir sá að þar lá jötunn ógurlega mikill. Hann var hræðilegur að sjá. En er Grettir kom að honum hljóp jötunninn upp og greip flein einn og hjó til þess er kominn var því að bæði mátti höggva og leggja með því. Tréskaft var í. Það kölluðu menn þá heftisax er þann veg var gert. Grettir hjó á móti með saxinu og kom á skaftið svo að í sundur tók. Jötunninn vildi þá seilast á bak sér aftur til sverðs er þar hékk í hellinum. Í því hjó Grettir framan á brjóstið svo að nálega tók af alla bringspalina og kviðinn svo að iðrin steyptust úr honum ofan í ána og keyrði þau ofan eftir ánni: aleshores va entrar a dins aquella cova dins la qual hi cremava un gran foc de troncs encesos. En Grettir va veure que allà dedins hi havia, ajagut, un ètun terriblement gros. Esfereïa només de veure'l. I quan en Grettir s'hi va acostar, l'ètun es va posar dret d'un bot i va agafar un fleinn (una mena de javelina) amb la qual va voler fer un tall al nou vingut perquè era una arma que es podia usar com a arma de tall i com a arma d'estocada. A dins la dolla hi anava fixada una asta de fusta. En aquell temps, d'una arma feta d'aquesta manera en deien un heftisax, o sigui, un sax ‘astat’. En Grettir va colpir el fleinn de l'ètun amb el seu sax i li va endevinar l'asta que es va migpartir en dos trossos. Aleshores l'ètun va voler allargar el braç cap enrere per agafar una espasa que hi havia penjada a la paret de la cova. En aquest moment precís, en Grettir li va fer un bon tall al davant, al pit, que gairebé li va obrir tota la post del pit i el ventre de manera que els budells li varen vessar a fora del ventre i li caigueren al riu que se'ls en va emportar riu avall
(vocabulari: #1. heftisax: Cf. en Baetke 19874, pàg. 247: hepti-sax n. eine Art Messer oder Dolch mit Holzgriff. Cf. en Richard Constant Boer 1900, pàg. 239: 17. heptisax, n.; dasselbe wort begegnet unten str. 60, ist aber sonst nicht belegt. Im Beowulf z. 1458 wird ein schwert hæftméċe genannt, aus welcher übereinstimmung man auf zusammenhang mit dem Beowulfepos geschlossen hat, vgl. Einl. a.a.o.; #2. keyra: Cf. en Richard Constant Boer 1900, pàg. 239: 22. keyrði, unpersönlich, „es trieb“)
-
◊ 60. „Ljótr kvam mér í móti ǁ
mellu vinr úr helli. ǁ
Hann fekkst heldr at sǫnnu ǁ
harðfengr við mik lengi. ǁ
Harðeggjat létk hǫggvit ǁ
heptisax af skepti. ǁ
Gangs klauf brjóst og bringu ǁ
bjartr gunnlogi svarta“: 60. El lleig amic de la mella em va sortir de dins la cova a l'encontre. Ell, força ardit, veritablement va lluitar amb mi molt de temps. Amb un tall [del meu sax] li vaig separar el seu heptisax, de tall esmolat, de l'asta. La meva lluenta flama de combat (flama de combat = espasa) va badar d'un tall pit i ventre negres d'en Gangr (=de l'ètun)
(vocabulari: #1. mella: Cf. en Richard Constant Boer 1900, pàg. 241: mella, „ein riesenweib“ J. Þ. ihr freund (vinr), „ein riese“. Cf. també en Finnur Jónsson 1931², pàg. 402a: mella, f, jættekvinde, <...>, mellu vinr, jætte, Grettis 45 <...>;
#2. fást við e-n: Cf. en Baetke 19874, pàg. 120: fásk við e-n zu tun haben mit jemandem; mit jemandem ringen, kämpfen <...>;
#3. harðfengur: Cf. en Baetke 19874, pàg. 232: harð-fengr adj. hart (zugreifend), heftig, streitbar, kühn, unerschrocken: harðfengt er fyrir es wird harter Widerstand geleistet; Cf. en Richard Constant Boer 1900, pàg. 241 tradueix el sintagma: heldr harðfengr amb der sehr tapfere. En canvi, la interpretació d'en Guðni Jónsson 1936, pàg. 217, és molt diferent: <...>; hann fékkst lengi við mig og var sannarlega æði harður í horn að taka <...>, és a dir: va estar lluitant amb mi molt de temps i veritablement fou força difícil de poder amb ell (d'heure-me-les amb ell);
#4. harðeggjaður: Cf. en Finnur Jónsson 1931², pàg. 228b: harðeggjaðr, adj, med hårde, skarpe, ægge, harðeggjat heptisax Grettis 45;
#5. Gangur: Cf. en Richard Constant Boer 1900, pàg. 241: Gangr, ein riese, der bruder des Þjaze)
-
hefti·vír <m. -vírs, -vírar>:
-
fil [metàl·lic] per a enquadernació
hegða sér: comportar-se, captenir-se
hegða sér eftir einhverju: acomodar-se a una cosa
-
hegðun <f. hegðunar, pl. no hab.>:
-
comportament m, capteniment m
-
hegra·nef <n. -nefs, -nef>:
-
curripeus m.pl (planta Erodium cicutarium)
-
hegri <m. hegra, hegrar>:
-
1. agró m, augró m (Mall.; ekki ritm./no lit.), ugró m (Mall.; ekki ritm./no lit.) (designació genèrica dels ocells del gènere Ardea)
-
♦ → bjarthegri “martinet blanc”
-
♦ → gráhegri “bernat pescaire”
-
♦ → kúhegri “esplugabous”
-
♦ → mjallhegri “agró blanc”
-
♦ → nátthegri “martinet de garrofera”
-
♦ → rauðhegri “agró roig”
-
♦ → relluhegri “martinet ros”
-
♦ → sefhegri “bitó”
-
2. (krani) grua f (aparell elevador de càrregues)
-
heiðar·dalur <m. -dals, -dalir>:
-
vall situada a un altiplà
-
heiðar·drög <n.pl -draga>:
-
marge m (o: vorera f; o: confins m.pl) d'altiplà
-
heiðar·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
1. (ráðvandur, siðsamur) honest -a (decent)
-
2. (heiðvirður, valinkunnur) honorable (honrat)
-
heiðar·leiki <m. -leika, no comptable>:
-
1. (ráðvendni, heilindi) honestedat f (sinceritat & integritat)
-
2. (heiðvirði) honorabilitat f (respectabilitat)
-
heið·bjartur, -björt, -bjart <adj.>:
-
clar -a i serè -ena (cel, temps)
heiði <f. heiðar, heiðar>: 1. (lyngmóar) bruguerar m, landa f
2. (háslétta) altiplà m
3. (fjallvegur) camí m de muntanya (pista no asfaltada)
-
heiði <n. heiðis, no comptable>:
-
(heiður, bláinn himinn, heiðríkja) cel esclarit (cel estitllat, sense núvols, blau)
-
♦ sólin skín í heiði: <LOC> fa un dia de cel serè, blau (o: el sol lluu [amb força] en el cel), fa un dia de sol preciós
-
heið·lóa <f. -lóu, -lóur. Gen. pl.: -lóa>:
-
daurada f [grossa], fusell m [gros] (Val.), fuell m (Mall.), xirlot (o: cirlot) m (Men.), dauradella f (Men.) (ocell Pluvialis apricaria)
-
heiðraður, heiðruð, heiðrað <adj.>:
-
homenatjat -ada (honorat -ada)
-
♦ vera heiðraður fyrir e-ð: ésser homenatjat -ada per...
-
◊ hann var heiðraður fyrir ævistörf sín: fou homenatjat per tota la seva carrera (o: per la seva trajectòria vital i laboral)
-
heið·ríkja <f. -ríkju, no comptable>:
-
cel clar i serè
-
♦ eins og þruma úr heiðríkju: <LOC FIG> com un tro en un cel d'estiu
-
heið·ríkur, -rík, -ríkt <adj.>:
-
clar -a, [totalment] serè -ena, assolellat -ada (cel, temps, dia)
-
◊ eins og úr blómabikar ǁ
hið bláa daggartár, ǁ
svo hurfu harmar mínir ǁ
um heiðrík bernskuár. ǁ
En nú ei þrá mín þrýtur ǁ
í þrungnum (= harmþrungnum) hugarreit, ǁ
hún er sem byrgður brunnur, ǁ
sem birtu aldrei leit: Talment la llàgrima blava de la rosada
desapareix del calze d'una flor,
així també han desaparegut mes penes
pels lluminosos anys de ma infantesa.
Mes ara un anhel no em cessa
a un indret aclaparat de mon esperit.
És com una font amagada
que mai no ha vist la claror del sol
-
◊ sá sem ríkir yfir mönnum með réttvísi, sá sem ríkir í ótta Guðs, hann er eins og dagsbirtan, þegar sólin rennur upp á heiðríkju-morgni (ˈbɔqɛr lɔʔ ʕāˈβōθ, בֹּקֶר לֹא עָבוֹת), þegar grasið sprettur í glaðasólskini eftir regn:
-
◊ kerling fær ekki sofnað um nóttina, svo var henni bimbult. Veður var kalt úti og logn og heiðríkt. Hún gengur nokkrum sinnum andsælis um húsin og viðrar í allar ættir og setur upp nasirnar. En við þessa hennar meðferð þá tók veðrið að skipast og gerir á fjúk mikið og eftir það þey og brestur flóð í hlíðinni og hleypur snæskriða á bæ Bergs og fá þar tólf menn bana og sér enn merki jarðfallsins í dag:
-
◊ nú líður á til vetrar. Þá fer Búi einn aftan seint út í Brautarholt og var þar um nóttina. Um morguninn fyrir dag var hann á fótum. Sneri hann þá austur á holtið þar er hann sá gjörla til bæjarins að Hofi. Veður var heiðríkt og bjart. Hann sá að maður kom út snemma að Hofi í línklæðum:
-
◊ þennan vetur var þung veðrátta. Voru færðir illar eftir héraðinu. Það var einn morgun snemma í ár að Helgi er á fótum og biður Grím bróður sinn upp standa. Hann gerir svo, fer í klæði sín. Síðan ganga þeir út. Þá var á hafrænt veður og heiðríkt hið efra en stóð garminn með fjöllum, frost mikið ákaflega. Helgi stefnir suður yfir gilið og ofan ás. En er þeir komu ofan á ísinn þá var ákaflega illt að fara. Nú dregur saman myrkvinn og tekur að drífa og gerir mjög fjúkanda:
-
heið·skír, -skír, -skírt <adj.>:
-
clar -a, [totalment] serè -ena, assolellat -ada (cel, temps, dia)
heiður <m. heiðurs, no comptable>: honor m,f
mér hlotnast sá heiður að...: tinc l'honor de...
-
Heiður <f. Heiðar, no comptable. Ac.: Heiði; dat.: Heiði>:
-
Heiður f, Heid f, Heida f (ginecònim)
-
heiðurs·embætti <n. -embættis, -embætti>:
-
càrrec honorari (o: honorífic)
heiðurs·félagi <m. -félaga, -félagar>: membre honorari
heiðurs·merki <n. -merkis, -merki>: medalla m d'honor
heiðurs·verðlaun <n.pl -verðlauna>: premi m d'honor
rithöfundurinn Baltasar Porcel i Pujol fékk heiðursverðlaun katalönsku bókmenntanna: l'escriptor Baltasar Porcel ha rebut el Premi d'Honor de les Lletres Catalanes
heið·virður, -virð, -virt: honorable
-
heift <f. heiftar, heiftir, pl. no hab.>:
-
1. (áköf reiði) còlera f (fúria, ira o furor forts)
-
◊ ekkert höfuð er skæðara (—, οὐκ ἔστιν κεφαλὴ ὑπὲρ κεφαλὴν ὄφεως, καὶ οὐκ ἔστιν θυμὸς ὑπὲρ θυμὸν ἐχθροῦ) höggormshöfði, engin heift brennur heitar en heift konu: no hi ha cap tan perillós com el cap de l'escurçó ni ràbia més abrusadora que la d'una dona
-
2. (ákaft hatur) odi m mortal (esquírria profunda)
-
heiftar·þel <n. -þels, pl. no hab.>:
-
(reiðihugur, heiftarhugur, heiftarlund) [sentiments m.pl de] furor m,f (o: fúria f) (sentiments de ràbia o odi, ànim ple de ràbia o odi)
-
◊ 5.
Hvorki fyrir hefð né valdi ǁ
hopar dauðinn eitt strik, ǁ fæst síst með fögru gjaldi ǁ
frestur um augnablik. ǁ
Allt hann að einu gildir, ǁ
þótt illa líki eða vel, ǁ
bón ei né bræði mildir ǁ
hans beiska heiftarþel: 5.
Ni davant distinció ni poder ǁ
no es fa enrere la mort ni una passa (lit.: ni una ratlla), ǁ
i menys de tot se n'obté per bons diners ǁ
ajornament per un sol instant. ǁ
A ella tota cosa li és igual: ǁ
i tant si plau com sinó, ǁ
ni el prec ni la còlera no apaivaguen (temperen) ǁ
la seva acerba ferotgia (vocabulari: #1.
e-n gildir e-ð að einu: En Baetke 19874, pàgs. 196, no dóna pas entrada a aquesta locució. Significa: a algú una cosa li és igual; )
-
heift·mögur <m. -magar, -megir>:
-
<LIT> (óvinur, fjandmaður) enemic m
-
◊ þat kann ec it þriðia, ǀ ef mér verðr þǫrf mikil ǁ
hapts við mína heiptmǫgo: ǁ
eggiar ec deyfi ǀ minna andscota, ǁ
bíta-t þeim vápn né velir: en sé un de tercer si tinc gran necessitat d'una lligadura per als meus enemics: [amb ell] esmusso el fil de les armes dels meus adversaris; [llavors ja] no féren pas ni llurs armes ni llurs artimanyes
-
heila·bilun <f. -bilunar, no comptable>:
-
1. <MED GEN> demència f
-
2. (elliheilabilun) demència f senil
-
heila·blóðfall <n. -blóðfalls, -blóðföll>:
-
<MED GEN> atac m de feridura, <MED> [atac m d']apoplexia f cerebral, ictus m
-
♦ ágengt heilablóðfall: <MED> ictus progressiu
-
♦ andlegt heilablóðfall: <FIG> ‘ictus’ m intel·lectual
-
heilablóð·þurrð <f. -þurrðar, no comptable>:
-
<MED> isquèmia f cerebral
-
heilablóðþurrðar·kast <n. -kasts, -köst>:
-
<MED> atac isquèmic cerebral
heila·blæðing <f. -blæðingar, -blæðingar>: hemorràgia f cerebral
heila·bólga <f. -bólgu, -bólgur>: encefalitis f
-
heila·brú <f. -brúar, -brýr>:
-
<MED> protuberància f anular (o: cerebral), pont m del cerebel, pont m de Varoli, pont troncoencefàlic
heila·drep <n.-dreps, -drep>: <MED> (blóðþurrðarslag) infart m cerebral, trombosi f cerebral
-
heilag·fiski <n. -fiskis, no comptable>:
-
halibut m de l'Atlàntic, halibut negre, fletan m (peix Hippoglossus hippoglossus) (→ lúðra)
-
heilag·leiki <m. -leika, no comptable>:
-
santedat f
-
♦ deyja í dýrlegum ilmi heilagleikans: <RELIG CATOL> morir en olor de santedat
-
heilag·leikur <m. -leiks, no comptable>:
-
<†> variant antiquada de → heilagleiki “santedat”
-
♦ heilagleiks spegill: <RELIG CATOL> mirall m de santedat
-
◊ þessi maðr er sannliga heilagleiks spegill ok sýnir í sinn bjarta yfirbragði þann mann, sem einkanliga er valdr af guði til heilagrar þjónustu: aquest home és veritablement un mirall de santedat i en el seu semblant lluminós s'hi pot veure un home que ha estat especialment elegit per Déu per al seu sant servei
heilagur, heilög, heilagt: sant -a, sacre -a
heilahimnu·bólga <f. -bólgu, -bólgur>: meningitis f
heila·hristingur <m. -hristings, -hristingar>: commoció f cerebral
-
heila·hvel <n. -hvels, -hvel>:
- <MED> hemisferi m cerebral
-
♦ hægra heilahvel: hemisferi cerebral dret
-
♦ vinstra heilahvel: hemisferi cerebral esquerre
-
♦ ríkjandi (o: ráðandi) heilahvel: hemisferi dominant
heila- og mænu·sigg <n. -siggs, no comptable>: <MED> esclerosi f múltiple
heila·slag <n. -slags, -slög>: atac m de feridura, atac m d’apoplexia
heila·starfsemi <f. -starfsemi, no comptable>: activitat f cerebral
heilavefs·blæðing <f. -blæðingar, -blæðingar>: <MED> (blæðandi slag) vessament m cerebral
-
heil·brigði <n. -brigðis, no comptable>:
-
[estat f de] salut f
-
♦ andlegt og líkamlegt heilbrigði: [estat de] salut física i mental
-
heilbrigðis·kerfi <n. -kerfis, -kerfi>:
-
sistema sanitari
-
heilbrigðis·mál <n.pl -mála>:
-
[matèria f de] sanitat pública, [sector m de la] sanitat pública
-
heilbrigðis·starfsfólk <n. -starfsfólks, no comptable>:
-
personal m sanitari
-
heil·brigður, -brigð, -brigt <adj.>:
-
sa sana (que gaudeix de bona salut)
-
♦ heilbrigð sál í hraustum líkama: mens sana in corpore sano
-
heild <f. heildar, heildir>:
-
1. <GEN> totalitat f
-
♦ í heild: totalment, en la seva totalitat, de manera completa
-
♦ í heild eða hluta: totalment o parcialment
-
♦ þegar á heildina er litið: vist -a globalment, vist -a en el seu conjunt, contemplat -ada en la seva totalitat
-
2. (blokk, allt saman) conjunt m (reunió de coses) (per a conjunt com a terme matemàtic → mengi)
-
♦ einstök heild e-s: un conjunt únic de...
-
♦ í heild: en conjunt
-
♦ í heild sinni: en el seu conjunt, en la seva totalitat
-
heildarhyggju- <en compostos>:
-
holístic -a
-
heildar·hyggja <f. -hyggju, no comptable>:
-
holisme m
heildar·tekjur <f.pl -tekna>: ingressos totals
heildartekjur á árinu: total d’ingressos anuals
-
heildar·þyngd <f. -þyngdar, -þyngdir>:
-
pes m total, pes brut
-
heild·stæðni <f. -stæðni, no comptable>:
-
[grau m de] compleció f (fet d'ésser sencer o complet)
-
heild·tækur, -tæk, -tækt <adj.>:
-
inclusiu -iva
-
♦ heildtæk skólastefna: escolarització inclusiva (p.e., d'infants autistes i infants amb síndrome d'Asperger en centres escolars ordinaris)
-
heil·hveiti <n. -hveitis, no comptable>:
-
farina f integral de blat
heili <m. heila, heilar>: 1. <GEN> cervell m
2. <MED> encèfal m
blóðsegarek í heilanum (o: heilaæðunum): embòlia f cerebral
→ heilabrú “protuberància anular”
litli heili: cerebel m
→ mænukylfa “bulb raquidi”
→ stórheili “cervell”
stóri heilinn: cervell m
æðagúl í heila: aneurisma m cerebral
-
heilindi <n.pl heilinda>:
-
(hreinskilni, einlægni) sinceritat f
-
♦ af heilindum: amb franquesa i honestedat, de manera franca i honesta
-
heil·kenni <n. -kennis, -kenni>:
-
<MED> síndrome f
-
heil·kjörnungur <m. -kjörnungs, -kjörnungar>:
-
eucariota m
-
heill¹ <f. heillar, heillir. Emprat sovint en pl.>:
-
sort f
-
því að Mordekai Gyðingur gekk Ahasverusi konungi næstur að völdum og var mikils virtur meðal Gyðinga og vinsæll hjá hinum mörgu ættbræðrum sínum, með því að hann leitaði heillar þjóðar sinnar og lagði liðsyrði öllu kyni sínu
-
Lát þá kveða fagnaðarópi og gleðjast,
er unna mér réttar,
lát þá ætíð segja: "Vegsamaður sé Drottinn,
hann sem ann þjóni sínum heilla!"
-
♦ árna e-m heilla: donar l'enhorabona a algú, felicitar algú
-
hirðmenn konungs komu til þess að árna Davíð konungi, herra okkar, heilla og sögðu: Guð þinn geri orðstír Salómons enn meiri en þinn og efli hásæti hans enn meira en þitt. Konungur laut höfði í rúminu þessu til samþykkis
-
þá sendi Tóú Hadóram son sinn á fund Davíðs konungs til þess að heilsa á hann og árna honum heilla, er hann hafði barist við Hadareser og unnið sigur á honum, því að Tóú átti í ófriði við Hadareser. Og með honum sendi hann alls konar gripi af gulli, silfri og eiri
-
♦ óska e-m allra heilla: desitjar-li a algú tota la sort del món
-
♦ [öllum] heillum horfinn: <LOC> amb la sort d'esquena, abandonat per la fortuna, malastrugat -ada
-
◊ nú mæli eg það um við þig Grettir að þú sért heillum horfinn, allri gift og gæfu, og allri vörn og visku, æ því meir sem þú lifir lengur: ara et maleeixo, Grettir, i desitjo que la sort et giri l'esquena, i que també t'abandonin el teu talent i el teu bon astre, i tot el teu art per defensar-te i la teva saviesa i que, com més llarga sigui la teva vida, menys en tinguis
-
og Drottinn, Guð þinn, mun veita þér ríkulega í öllu sem þú tekur þér fyrir hendur og í ávexti kviðar þíns,í ávexti búfjár þíns og í ávexti lands þíns því að Drottinn mun aftur gleðjast yfir þér, þér til heilla, eins og hann gladdist yfir forfeðrum þínum
-
síðan skilaði hann móður sinni þessum ellefu hundruð siklum silfurs og móðir hans sagði: „Ég helga Drottni allt silfrið úr minni hendi til heilla fyrir son minn til þess að úr því verði gert líkneski, meitlað og steypt, og því fæ ég þér það nú aftur“
-
er ekki ætt mín studd af Guði? Því að hann hefur gert við mig ævarandi sáttmála þar sem allt er í föstum skorðum. Já, allt sem var mér til heilla, allt sem ég óskaði, lét hann dafna
-
ég helga að öllu leyti Drottni silfrið úr minni hendi til heilla fyrir son minn, til þess að úr því verði gjört útskorið og steypt líkneski, og fyrir því fæ ég þér það nú aftur
-
eins og á þessar góðu fíkjur, svo lít ég á hina herleiddu úr Júda, sem ég hefi sent héðan til Kaldealands, þeim til heilla. Ég beini augum mínum á þá þeim til heilla og flyt þá aftur inn í þetta land, svo að ég megi byggja þá upp og ekki rífa þá niður aftur og gróðursetja þá og ekki uppræta þá aftur
-
heill² <n. heills, no comptable>:
-
variant de → heill¹ ‘sort, fortuna’
-
♦ illu heilli: <LOC> en mala hora, desafortunadament, malauradament
heill, heil, heilt: sencer -a
heill á húfi: sa i estalvi
vera heill heilsu: estar bé de salut
-
heilla <heilla ~ heillum | heillaði ~ heilluðum | heillað ║ e-n>:
-
<GEN & FIG> encantar (o: encisar; o: captivar; o: embruixar) algú
-
◊ dáðust þeir að fegurð hennar og að Ísraelsmönnum sakir hennar og sögðu hver við annan: „Hver getur fyrirlitið þá þjóð sem á slíkar konur sín á meðal? Ekki væri ráðlegt að þyrma einum einasta manni af slíkri þjóð. Komist þeir undan geta þeir heillað (κατασοφίζεσθαι: κατασοφίσασθαι, οἳ ἀφεθέντες δυνήσονται κατασοφίσασθαι πᾶσαν τὴν γῆν) allan heiminn“: admiraven la seva bellesa i, a través d'ella, [admiraven també] els israelites i es deien els uns als altres: «Qui podrà menysprear aquest poble que té unes dones així? No fóra gens aconsellable de deixar-ne, d'aital poble, ni un home totsol en vida. Si s'escapen, podran captivar tot el món»
-
◊ ilskór hennar heilluðu (ἁρπάζειν, τὸ σανδάλιον αὐτῆς ἥρπασεν ὀφθαλμὸν αὐτοῦ) auga hans, hann varð hugfanginn af fegurð hennar. Sverðið sneið háls hans: les seves sandàlies van captivar el seu ull, la seva bellesa el va corprendre. L'espasa li va tallar el seu coll
-
◊ gull er hrösunarhella þeim sem það heillar (ἐνθουσιάζειν: ἐνθουσιάζων -άζουσα -άζον, ξύλον προσκόμματός ἐστιν τοῖς ἐνθουσιάζουσιν αὐτῷ), sérhver heimskingi hrasar um hana: l'or els és una pedra d'ensopegament als qui captiva, tot ximple hi travela!
-
heillandi, heillandi, heillandi <adj.>:
-
1. (töfrandi, hrífandi, um fólk) encisador -a, encantador -a (que encisa: persona)
-
♦ það er mikið af heillandi fóIki hér um slóðir: hi ha molta de gent encantadora per aquí
-
2. (um hluta) fascinant, fascinador -a (que fascina, captivador: objecte o cosa -paratge, paisatge, indret etc.-)
-
♦ heillandi augnaráð: una mirada captivadora (o: encisadora)
-
♦ heillandi heimur jöklanna: el fascinant món de les glaceres
-
♦ heillandi land: un país fascinant (o: encisador)
-
♦ heillandi stíll: un estil captivador (o: encisador)
-
♦ það er heillandi!: [és] fascinant!
heilla·ósk <f. -óskar, -óskir>: felicitació f, enhorabona f
hjartanleg heillaósk!: Per molts anys! Felicitats!
senda e-m heillaóskir: enviar l'enhorabona a algú
-
heilla·stjarna <f. -stjörnu, no comptable>:
-
Mot emprat en la locució:
-
♦ vera fæddur undir heillastjörnu ~ óheillastjörnu: <LOC FIG> haver nascut amb [bona] estrella ~ estrellat
-
heillavæn·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
1. benèfic -a, beneficiós -osa (que és bo per a algú o alguna cosa)
-
◊ hjónabandið og fjölskyldan er tilhögun sem er heillavænleg fyrir hjónin og getnað og uppfræðslu barnanna: el vincle del matrimoni i la família són institucions que són beneficioses per als cònjuges i la procreació i l'educació dels fills
-
2. propici -ícia, favorable (de bon averany, que deixa presagiar bones coses)
-
◊ eigi er það heillavænlegt, mágur; en hversu skulum við skipa þingferð okkra í sumar?: això, cunyat, no sembla pas prometre res de bo; i com ens ho farem de cara a organitzar el nostre viatge al þing de l'estiu?
-
◊ Í þenna tíma bjó Ingibjörg dóttir Guðmundar hins dýra að Hrafnagili með sonum þeirra Halls. En sá maður var að ráðum með þeim er Hafur hét. Hann var bróðir Einars skemmings er vegið hafði Tuma son Sighvats. Þar var fátt millum húsa og Grundar. Þótti Hrafngilingum Sighvatur sitja mjög yfir sæmdum þeim er Hallur hafði haft meðan hann lifði. En þeir menn er eigi voru vinir Sighvats mæltu það að hann hefði ekki heillega farið í skiptum þeirra Kálfs Guttormssonar og Halls (SS I, cap. 193, pàg. 274): en aquell temps, l'Ingibjörg, la filla d'en Guðmundur el sant, vivia a Hrafnagil amb els fills que havia tingut amb en Hallur. I l'home que tenia cura del mas (el majoral) es deia Hafur. Era germà de l'Einar skemmingur que havia mort en Tumi, el fill d'en Sighvatur. Les relacions entre els de Hrafnagil i els de Grund eren gairebé nul·les. Els habitants de Hrafngil consideraven que en Sighvatur s'havia fets seus els honors que en Hallur havia tingut en vida. I els qui no eren pas amics d'en Sighvatur deien que no s'havia portat (havia actuat) de manera honrada (neta) en les disputes que hi havia hagut entre en Kálfur Guttormssonar i en Hallur
-
-
◊ á Pétursmessu reið herra Hrafn Oddsson til þings og
með honum herra Erlendur og herra Ásgrímur og herra Jón lögmaður og fjöldi annarra manna. Var þá gengið í lögréttu og
lesið bréf konungs og drottningar og aktað af leikmannahendi
hversu prestar höfðu af stöðum gengið. Þótti þeim ei haldið við
sig af biskupshendi eðr prestanna og eggjuðu sumir herramenn
og svo margir múgamenn Hrafn og lögmennina að lögtaka allt
það sem í konungsbréfi stóð og með þessu aðkalli var upp lesinn
samningur sá er í Brautarholti var ger og svo bréfið og tekið höndum upp í lögréttu og staðfest þetta allt með lófataki og margt var
annað talað á þessu þingi.
Þessi frétt kom brátt í Skálaholt. Biskupi
brá skjótt í brún og kallaði að þeir hefðu leitt inn nýjar skipanir
móti frelsi kirkjunnar. Og er þessi frétt og hans upptekja kom
á þingið rituðu þeir herra Hrafn og lögmennirnir og aðrir hinir
bestu menn til hans, biðjandi að hann riði á þingið með ábótum og próföstum þeim, sem hann mætti ná, og að þeir endursemdu samning sinn og það sem á millum stóð. Buðu þeir að láta ei við vera þá er samtal væri, Ásgrim og Erlend, að því heillegar yrði úr höggnir allir þverúðarþreskildir af beggja hendi.
Og sem þessi bréf kómu til biskups sá hann að þeim herramönnunum þótti ei við sig haldið af hendi klerkanna, en [p. 830]
vissi á sig að honum þótti ei við sig haldið það sem honum
var jáð ef hann þoldi konungsboðskap. Ritaði hann að móti
eftir tekið ráð af þeim mönnum sem hjá honum voru, að honum
líkar vel að þeir talist við í náðum að fráskildum þeim
mönnum er líklegt má þykja að ógreiði standi af og að
þeir hétu honum og hans mönnum í griðum að fara á þingið
og af þinginu. Skoraði því biskup þessa hluti, að honum kom leynilega sú frétt að gert mundi við hann sem við erkibiskup var
gert og haldið mundi biskupstíundum og að öngvu hlýtt biskupi
ef hann játaði ei að halda konungsboðskap (SS II, ÁSB cap. 63, pàgs. 829-830): el dia de Sant Pere, el senyor Hrafn Oddsson se n'anà al þing i amb ell, el senyor Erlendur i el senyor Ásgrímur i el senyor Jón, el lögmaður i un gran nombre d'altres homes. Un cop hi foren arribats, anaren a la lögrétta on fou llegida la carta del rei i de la reina i s'hi tractà, com a punt de l'ordre del dia, de la mà dels llecs, com els preveres havien abandonat els staðir. Els llecs consideraven que els bisbes o preveres no havien mantingut la paraula que els havien donada. Alguns herramenn i també mants múgamenn varen instigar en Hrafn i els lögmenn a establir com a llei tot el que hi posava a la carta reial i amb aquesta petició es va llegir [amb veu forta] l'acord o pacte que s'havia fet a Brautarholt així com també la carta del rei i [l'adopció com a llei del text de l'acord i de la carta] se sotmeté a votació a la lögrétta i tot això s'hi va ratificar aixecant el braç. I en aquest þing s'hi van debatre moltes de coses més. La notícia d'aquest fet va arribar ràpidament a Skálaholt. El bisbe se'n va dur una mala sorpresa tan bon punt la va sentir i cridà que havien introduït noves disposicions contra la llibertat de l'església. I quan la notícia [de la reacció del bisbe] va arribar al þing i hi fou debatuda, el senyor Hrafn i els lögmenn i els altres millors homes escrigueren al bisbe demanant-li que vingués al þing acompanyat dels abats i dels prebostos que pogués aconseguir per tal de renovar llur pacte i dissipar el que hi pogués ésser un obstacle. Ells [= els sotasignants de les lletres] hi proposaven (oferien) que, durant les converses, no deixarien que l'Ásgrimur i l'Erlendur hi fossin presents, a fi que totes dues parts resolguessin més que més íntegrament (sincerament. Volenters?) totes les qüestions en litigi. I quan aquestes lletres arribaren al bisbe, aquest va veure que els herramenn consideraven que els clergues no havien mantingut el que havien acordat amb ells, bo i reconeguent que li semblava que no s'era mantingut [per part dels llecs] el que ells havien acordat amb ell si ell acceptava de complir l'ordre del rei. El bisbe els va contestar, després d'haver escoltat el consell dels homes que eren amb ell, que estaria complagut a parlar en pau amb ells sense els homes, la presència dels quals es podia pensar que versemblantment retardarien [l'arribada d'un acord] i [amb la condició que] li prometessin, tant a ell com als seus homes, que tindria salconduit tant per anar al þing com per anar-se'n del þing. El bisbe va exigir aquestes condicions perquè li havia arribat secretament la notícia que farien amb ell el mateix que li havien fet a l'arquebisbe i que retindrien [el pagament d]els delmes episcopals i que no obeirien en res el bisbe llevat que ell es declarés disposat a observar l'ordre reial (vocabulari: #1. akta: En Baetke 19874, pàg. 13, no dóna pas entrada a aquest tecnicisme legal. Significa tractar un tema com a punt de l'ordre del dia en el þing; #2. hǫnd: En Baetke 19874, pàgs. 298-300, no dóna pas entrada a una accepció del mot hǫnd com a mà, o sigui, estament. Jo entenc el mot d'aquesta manera, emperò; #3. halda við e-n: Cal entendre: halda orð við e-n; #4. herramaður: Cf. Baetke 19874, pàg. 251: herra-maðr m. hochgestellter, dem Herrenstand angehöriger Mann. Es tracta, doncs, de persones a les quals el rei ha concedit el títol de herra; #5. lófatak: Cf. en Baetke 19874, pàg. 391: <...> 2. Handaufheben (als Zeichen der Zustimmung); la traducció llatina del 1778, sub uoce lófatak: his postulatis, coram recitati sunt articuli conuentionis Brautarholtii factae, in comitiis senatu frequente elatis dextris, ceu χειροτονία approbati; #6. e-m bregður í brún: Cf. en Baetke 19874, pàg. 72: <...> bregðr e-m í brún jmd. ist erstaunt, betroffen, (bös) überrascht;
#7. upptekja: Cf. en Baetke 19874, pàg. 684, no dóna pas entrada a cap accepció d'aquest mot que escaigui al nostre context. En canvi en Fritzner III (1896²), pàg. 799a, porta: Maade hvorpaa man udtaler sig i en Anledning (jfv. upptekt 3) <...>;
#8. endursemja: Cf. en Baetke 19874, pàg. 112, no dóna pas entrada a aquest mot, altrament transparent;
#9. þreskjöldur, þröskuldur: En Baetke 19874, pàg. 781, no dóna pas entrada a cap accepció d'aquest mot que escaigui al context. En Baetke 19874, pàg. 793, tampoc no dóna pas entrada al mot þverúðarþreskjǫldr. En esguard del context, el significat sembla haver estat objecte de disputa, punt litigiós, qüestió litigiosa. Tradueixo en conseqüència
;
)
-
heil·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
1. (sem virðist vera heill, óskertur) aparentment intacte -a (pràcticament intacte, poc danyat, malmès o damnificat)
-
2. (nokkurn veginn heill) d'alguna manera enter -a (força sencer o complet, pràcticament sencer)
-
◊ pabbi sagði síðan einu heillegu setninguna: mon pare després va dir una única frase d'alguna manera sencera
-
3. (hreinskilinn, einlægur) sincer -a (franc, íntegre)
-
4. (ráðvandur, vandaður) honest -a (repectable, decorós)
-
◊ tók þá Sturla Sighvatsson til orða: „Þér var kunnigt nafni um sætt vora í Dýrafirði. En nú kom faðir minn ekki til. En svo var mælt að Órækja skyldi hafa Stafaholt og búa þar en eg hér og þykir það eigi heillegt að hann sitji svo nær við lítið efni en eg svima í fé Snorra. Er þar nú hnefað um annað ráð að eg ætla að hann skuli fara norður í Skagafjörð og þar utan og mun nú skilja yðart föruneyti“ (SS I, cap. 265, pàg. 381): l'Sturla Sighvatsson llavors va prendre la paraula i digué: “Homònim meu, estàs ennovat dels nostres acords del fiord de Dýrafjörður. Però mon pare no hi va venir. I així es va dir que l'Órækja tindria Stafaholt i hi viuria i que jo ho faria aquí. I no em sembla ben fet (honest) que ell visqui tan a prop en condicions modestes mentre que jo nedo en l'abundància dels béns de l'Snorri. Cal adoptar una altra solució: jo crec que se n'hauria d'anar al nord, al fiord d'Skagafjörður, i allà embarcar-se cap a l'estranger i que llavors la vostra societat de viatgers (föruneyti) cessi d'existir”
-
◊ VI. — — — — 12. en enir tignu menn, þeir er fyrir urðu
ámælinu, reidduz mjǫk ok leituðu sér fulltings við frændr
sína ok vini ok Rómaborgarriddara, ok þá er þeir mætti
frá spenja alþýðunni, veittu þá svá berliga mótgǫngu,
at þeir drápu Tiberium fyrst en fám vetrum síðar Marcum
Fulvium Flaccum ok Gáium Gracchum. Þeira ættir, er Grachii
eru kallaðar, hefndu þessa með manndrápum á tignum
mǫnnum. Ok hvárir á ǫðrum gjǫrðu stórverk: vóru sumir
drepnir en sumir brott reknir. En heilligra hefði verið at
þola meingjǫrðina, en at hefna illa ills. 13. En meirr jókz tiginna manna sveitinni af þessu ótti [p. 15] en frami ríkisins, því at
sjá úfriðr týndi mǫrgum stórborgum fyrir oss, þá er vér
keppðumz um, at láta aðra sigra, en ena sigruðu hefna
sín. En ef ek vilda segja frá ǫllum bardǫgum þeim, þá
mundi mik fyrr stundin þrjóta en efni — — — XLII. [1] Nam postquam Tiberius et Gaius Grachhus quorum maiores Punico atque aliis bellis multum rei publicae addiderant, uindicare plebem in libertatem et paucorum scelera patefacere coepere, nobilitas noxia atque eo perculsa modo per socios ac nomen Latinum, interdum per equites Romanos, quos spes societas a plebe dimouerat, Gracchorum actionibus obuiam ierat, et primo Tiberium, dein paucos post annos eadem ingredientem Gaium, tribunum alterum, alterum triumuirum coloniis deducendis cum M. Fuluio Flacco ferro necauerat. [2] Et sane Gracchis cupidine uictoriae haud satis moderatus animus fuit. [3] Sed bono uinci satius est quam malo more iniuriam uincere. [4] Igitur ea uictoria nobilitas ex lubidine sua usa multos mortalis ferro aut fuga exstinxit plusque in relicum sibi timoris quam potentiae addidit. Quae res plerumque magnas ciuitatis pessum dedit, dum alteri alteros uincere quouis modo et uictos acerbius ulcisci uolunt. [5] Sed de studiis partium et omnis ciuitatis moribus si singillatim aut pro magnitudine parem disserere, tempus quam res maturius me deseret. Quam ob rem ad inceptum redeo. El text islandès ha de tenir per força un altre origen que el text sal·lustià. Part de l'inici del capítol llatí no té correspondència en el text islandès ("Nam postquam Tiberius et Gaius Grachhus quorum maiores Punico atque aliis bellis multum rei publicae addiderant, uindicare plebem in libertatem et paucorum scelera patefacere coepere") i també manca la frase final del capítol ("Quam ob rem ad inceptum redeo"). No es tracta pas d'una llacuna sinó d'una omissió intencionada, ja sigui per motius polítics, ja sigui -cosa menys versemblant, almenys pel que fa a l'omissió de les frases inicials- per escurçar el text. (Meissner 1910, pp. 14-15 i Konráð Gíslason 1860, pp. 263-264): però els nobles que patiren llurs blasmes, s'encoleritzaren molt i cercaren l'ajut dels parents i amics i dels cavallers de Roma, i quan els pogueren separar del poble, oferiren una resistència tan oberta [als Gracs] que primer mataren en Tiberi i pocs anys després en Marc Fulvi Flac i en Gai Grac. Llurs famílies, que es deien els Gracs, els venjaren amb [gran] carnatge de nobles i tots dos bàndols s'infligiren grans revessos l'un a l'altre: [del bàndol dels Gracs] alguns foren morts i d'altres bandejats [de Roma]. I[, pelque fa al bàndol dels nobles,] hauria estat més honrós d'endurar l'ofensa que no pas de venjar el mal amb mal. Però aquests fets féren acréixer més el temor envers el partit dels nobles que no pas el prestigi de l'imperi, car una guerra d'aquesta mena ens ha perdut moltes de grans ciutats quan hem lluitat per deixar que els altres vencin i que els vençuts es vengin. Però si volgués contar totes aquestes batalles, abans se m'acabaria el temps que no pas el material (vocabulari: #1. heilligr: en Meissner 292 comenta, a dret, 14,29. Umbildung der Satzglieder; man beachte die christliche Färbung der Sentenz; #2. keppaz: el traductor islandès no va entendre el sentit de la frase Quae res plerumque magnas ciuitatis pessum dedit, dum alteri alteros uincere quouis modo et uictos acerbius ulcisci uolunt aquesta cosa habitualment ha causat la ruïna de grans ciutats, volent els uns vèncer els altres de qualsevol manera (costi el que costi) i venjar-se dels vençuts de la manera més despietada)
-
heil·næmur, -næm, -næmt <adj.>:
-
1. (næring, matvæli, drykkur) sa sana, saludable (alimentació, beguda, aliments que donen bona salut, beneficiosos per a la salut)
-
◊ heilnæm matvæli: aliments sans
-
◊ heilnæmur drykkur: una beguda sana
-
◊ heilnæmur og náttúrulegur matur: un menjar sa i natural
-
2. (loftslag, svæði) salubre (clima, indret)
-
◊ heilnæmt loftslag: un clima salubre
-
heil·ræði <n. -ræðis, -ræði>:
-
bon consell, consell assenyat
-
◊ “Heilræði Catos”: “Disticha Catonis”
-
heilsa <f. heilsu, no comptable>:
-
salut f
-
♦ endurheimta heilsuna: recuperar la salut
-
♦ góð heilsa: bona salut
-
♦ vera við góða heilsu: estar bo -on, trobar-se bé, tenir bona salut
-
♦ lin (o: veik) heilsa: una salut feble
-
heilsa <heilsa ~ heilsum | heilsaði ~ heilsuðum | heilsað ║ e-m>:
-
saludar algú
-
♦ heilsa e-m með handabandi ~ kossi ~ tveimur kossum: saludar algú donant-li la mà, saludar algú amb una encaixada de mans ~ amb un petó ~ amb dos petons
-
♦ heilsa upp á e-m: passar a saludar algú
-
♦ ég bið að heilsa honum: saluda'l de part meva
-
♦ hann biður ~ bað að heilsa þér: t'envia records
-
♦ en því er ~ var ekki að heilsa: <loc. impers.> però malauradament, no és ~ fou així (o: però malauradament aquest no és ~ fou el cas)
-
heilsast <heilsast ~ heilsumst | heilsaðist ~ heilsuðumst | heilsast>:
-
saludar-se
-
♦ heilsast með handabandi ~ kossi ~ tveimur kossum: saludar-se amb una encaixada de mans ~ amb un petó ~ amb dos petons
-
♦ henni ~ honum heilsast illa: <loc. impers.> [ella ~ ell] es troba malament de salut
-
♦ henni ~ honum heilsast vel: <loc. impers.> [ella ~ ell] es troba bé de salut
-
heilsu·bót <f. -bótar, -bætur>:
-
millora f de l'estat de salut
-
◊ glatt hjarta veitir góða heilsubót (lēβ ɕāˈmēaħ ʝēi̯ˈtˤiβ gēˈhāh, לֵב שָׂמֵחַ, יֵיטִיב גֵּהָה)
en dapurt geð tærir beinin: un cor alegre dóna bona salut (és un bon remei per a la salut), però un esperit abatut consumeix els ossos (en comparació: la traducció vella tradueix el verb תְּיַבֶּשׁ-גָּרֶם) יָבֵשׁ) com a skrælir beinin ‘desseca els ossos’;la nova traducció, doncs, coincideix amb l'alemany ein frohes Herz tut dem Körper wohl, aber niedergeschlagnes Gemüt verzehrt das Gebein)
-
♦ ganga sér til heilsubótar: caminar (o: passejar) per [tenir cura de] la seva salut
-
heilsu·far <n. -fars, no comptable>:
-
estat m de salut
-
heilsu·fæði <n. -fæðis, no comptable>:
-
aliment m saludable
-
heilsu·fæða <f. -fæðu, no comptable>:
-
aliment m saludable
-
heilsu·gæsla <f. -gæslu, no comptable>:
-
1. <GEN> atenció sanitària, cura f de la salut
-
◊ afurðir og þjónusta fyrir heilsugæslu um allan heim: productes i serveis per a l'atenció sanitària de tot el món
-
2. (heilsugæslustöð) C.A.P. m, centre m d'atenció [mèdica] primària (centre de salut & unitat bàsica de salut)
-
◊ Heilsugæslan Miðbæ (= Heilsugæslan í miðbæ Reykjavíkur): C.A.P. de Reykjavík centre
-
◊ Heilsugæslan á Akureyri: C.A.P. d'Akureyri
-
3. (á sjúkrahúsi) ambulatori m, consultes externes (a hospital)
-
4. (skólaheilsugæsla) infermeria f (atenció sanitària a centre escolar. Sol incloure vaccinacions i revisions regulars)
-
heilsugæslu·stöð <f. -stöðvar, -stöðvar>:
-
C.A.P. m, centre m d'atenció [mèdica] primària
-
◊ Heilsugæslustöðin á Akureyri: C.A.P. d'Akureyri
-
heilsu·samlegur, -samleg, -samlegt <adj.>:
-
sa sana, saludable
-
♦ heilsusamlegt líferni: una vida saludable (o: sana) (un mode de vida saludable)
-
♦ heilsusamlegt mataræði: una dieta sana (o: saludable)
-
heil·tala <f. -tölu, -tölur>:
-
<MAT> nombre enter, nombre sencer (Bal.)
-
<†>
heilyndi <n. heilyndis, no comptable>:
-
(góð heilsa) bona salut
-
◊ eldr er beztr ǀ með ýta sonom ǁ ok sólar sýn, ǁ heilyndi sitt ǀ ef maðr hafa náir ǁ án við lǫst at lifa: entre els fills dels homes, vet ací que el foc [de la llar] és la millor de les coses i [amb ell,] la vista del sol i [gaudir d']una bona salut, si hom ho pot aconseguir (entenc aquesta frase com hen dia dyoin, i d'aquí la meva traducció), i viure una vida sense blasme (quatre són les coses millors que un hom pugui tenir: poder tenir un bon foc a la llar, poder sortir a fora, gaudir de bona salut i viure una vida irreprotxable, sense passar vergonya)
-
heim <adv.>:
-
cap a casa, cap a ca meva (Bal.) (i: cap a ca teva, seva, nostra, vostra)
-
♦ bjóða e-n heim: convidar algú a casa, convidar algú a ca seva (Bal.)
-
♦ fara heim: anar a casa, anar a ca seva (Bal.)
-
♦ fara heim til e-s: anar a casa algú, anar a ca algú (Bal.)
-
♦ heim á leið: de camí [cap] a casa, de camí cap a ca seva (Bal.)
-
♦ kalla e-n heim: <LOC FIG> fer tornar a casa (p.e., cridar un funcionari destinat a l'estranger, un treballador que treballa en una sucursal allunyada etc.)
-
♦ koma heim til e-s: anar a veure algú a casa seva, anar a ca algú (Bal.)
-
♦ komdu heim til mín: vine a casa [meva], vine a ca meva (Bal.)
-
♦ koma [illa ~ vel ~ mætavel] heim við e-ð: <LOC FIG> quadrar (o: encaixar) [malament ~ bé ~ perfectament bé] amb una cosa (casar, correspondre's)
-
♦ það kemur því mætavel heim, að <+ subj.>: això quadra perfectament amb el fet que <+ subj.>
-
♦ koma heim og saman við e-ð: <LOC FIG> quadrar [malament ~ bé ~ perfectament bé] amb una cosa (casar, correspondre's)
-
♦ það kemur ekki heim og saman: això no quadra pas
-
♦ koma e-u heim og saman: <LOC FIG> fer quadrar una cosa
-
♦ skutla e-m heim: portar algú en cotxe a casa, acompanyar algú amb cotxe a ca seva (Bal.)
-
♦ sneypast heim: anar-se'n a casa, tocar el dós cap a casa, anar-se'n a ca seva (Bal.)
-
♦ sækja e-n heim: visitar algú a casa seva, visitar algú a ca seva (Bal.)
-
heima <adv.>:
-
a casa, a ca meva (Mall.) (i: a ca nostra)
-
◊ heima mun ég vera við skip mitt [og bíða svo þess er að höndum kemur]: em quedaré al meu vaixell que és casa meva [i esperaré a veure què passa]
-
♦ ef eigi kemur ~ koma tröll milli húss og heima: <LOC FIG> si no passa cap imprevist
-
♦ eiga heima: viure (habitar)
-
◊ hvar áttu heima?: on vius?
-
◊ ég á heima í Lækjasmára 22 í Kópavogi á neðri hæð: visc al carrer Lækjasmári 22 de Kópavogur, al pis de baix
-
◊ hvar áttu heima, í hvaða land?: on vius, a quin país?
-
◊ ég á heima í Kanada núna: ara visc al Canadà
-
♦ eins og við segjum heima í Katalóníu: <LOC> com diem a Catalunya
-
♦ halda sig heima (o: innandyra): quedar-se a casa
-
♦ heima hjá sér: a casa seva, a ca seva (Mall.)
-
♦ segja [vera] heima: <LOC FIG> dir que s'és a casa seva
-
♦ vera ekki heima: no ésser a casa
-
heima·bakaður, -bökuð, -bakað <adj.>:
-
fet -a a casa (pa, coca, pastís, galetes etc.)
-
♦ heimabakaðar kökur: pastissos fets a casa
-
heima·hús <n. -húss, -hús>:
-
llar f
-
♦ í heimahúsum: a casa
-
◊ notkun þessa stafræna mynddisks er einungis heimilað í heimahúsum: només es permet l'ús d'aquest DVD a casa
-
heima·koma <f. -komu, pl. no hab.>:
-
<MED> erisipela f
-
heima·maður <m. -manns, -menn>:
-
1. (heimilismaður) membre m de la casa (persona de la casa o del mas, persona que conviu a una casa o un mas amb la resta dels seus habitants, tant si són parents com sinó. Emprant una expressió del català antic, membre de la casada)
-
♦ heima·menn <-manna>: <GEN> els de la casa, els homes i dones d’una casa (en oposició als externs i als hostes)
-
◊ þá tók Abraham son sinn Ísmael og alla, sem fæddir voru í hans húsi, og alla, sem hann hafði verði keypta, allt karlkyn meðal heimamanna (ʔanˈʃēi̯ bēi̯θ ~ אַנְשֵׁי בֵּית: kɔ̆l־zāˈχār bə-ʔanˈʃēi̯ bēi̯θ ʔaβrāˈhām , כָּל-זָכָר, בְּאַנְשֵׁי בֵּית אַבְרָהָם) Abrahams, og umskar hold yfirhúðar þeirra á þessum sama degi, eins og Guð hafði boðið honum: aleshores l'Abraham prengué el seu fill Ismael i tots els qui havien nascut a casa seva i tots els qui havia comprat per un preu, tots els barons d'entre la gent de la casa de l'Abraham, i va circumcidar la carn de llur prepuci aquell mateix dia, tal com Déu li havia manat
-
◊ á þessum sama degi voru þeir umskornir Abraham og Ísmael sonur hans, og allir hans heimamenn (ʔanˈʃēi̯ bēi̯θ ~ אַנְשֵׁי בֵּית: wə-χɔ̆l־ʔanˈʃēi̯ bēi̯ˈθ-ō, וְכָל-אַנְשֵׁי בֵיתוֹ). Bæði þeir, er heima voru fæddir, og eins þeir, sem verði voru keyptir af útlendingum, voru umskornir með honum: aquell mateix dia foren circumcidats l'Abraham i el seu fill Ismael, i tots els homes de casa seva, tant els nascuts a casa com els comprats per un preu a estrangers, foren circumcidats amb ell
-
◊ voru ungbörnin hengd um háls þeirra. Einnig voru heimamenn (ὁ οἶκος οἴκου: καὶ ἐκρέμασαν τὰ βρέφη ἐκ τῶν τραχήλων αὐτῶν, καὶ τοὺς οἴκους αὐτῶν καὶ τοὺς περιτετμηκότας αὐτούς) þeirra og þeir sem önnuðust umskurnina deyddir: llurs nadons foren penjats pel coll. També foren morts els de la casa llur i els qui s'havien ocupat de [fer] la circumcisió
-
◊ nægja má lærisveini að vera sem meistari hans og þjóni sem herra hans. Fyrst þeir kölluðu húsföðurinn Beelsebúl, hvað kalla þeir þá heimamenn (οἱ οἰκιακοί -ῶν: πόσῳ μᾶλλον τοὺς οἰκιακοὺς αὐτοῦ) hans?: el deixeble en té prou de ser com el seu mestre, i el criat, com el seu amo. Atès que han tractat el cap de casa de Beelzebul, de què tractaran llavors els de casa seva?
-
◊ og þeir hneyksluðust á honum. En Jesús sagði við þá: „Hvergi er spámaður minna metinn en í landi sínu og með heimamönnum (ἡ οἰκία -ίας: καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ)“: i s'escandalitzaven d'ell. Però Jesús els digué: «Enlloc no és menys apreciat un profeta que a la seva terra i entre els de casa seva»
-
◊ jú, ég skírði líka Stefanas og heimamenn (ὁ οἶκος οἴκου: ἐβάπτισα δὲ καὶ τὸν Στεφανᾶ οἶκον) hans. Annars veit ég ekki til, að ég hafi skírt neinn annan: sí, també vaig batejar l'Estefanàs i els de casa seva. Altrament, no tinc coneixement que n'hagi batejat cap altre
-
◊ þess vegna eruð þér ekki framar gestir og útlendingar, heldur eruð þér samþegnar hinna heilögu og heimamenn (οἱ οἰϰεῖοι -ίων: ϰαὶ οἰϰεῖοι τοῦ ϑεοῦ) Guðs: per això ja no sou més hostes ni estrangers, sinó que sou conciutadans dels sants i membres de la casa de Déu
-
♦ heimamenn og gestir: els de la casa i els hostes
-
♦ heima·menn <-manna>: <ESPORT> els de casa, l'equip de casa, l’equip local (en una competició esportiva)
-
2. <HIST> persona f que viu i treballa al mas d'un altre
-
<HIST> (vinnumaður) servent m, criat m (treballador a mas d'altri)
-
◊ þegar engillinn, sem talaði við hann, var farinn, kallaði hann á tvo heimamenn (ὁ οἰκέτης -έτου: φωνήσας δύο τῶν οἰκετῶν) sína og guðrækinn hermann, einn þeirra, er honum voru handgengnir, sagði þeim frá öllu og sendi þá til Joppe: quan l'àngel que parlava amb se n'hagué anat, cridà dos criats i un soldat piadós, un dels que li eren de més confiança, els ho va explicar tot i els envià a Jafa
-
♦ heimamenn e-s: els homes de l'XY, els homes (o: treballadors) [del mas] de l'XY
-
3. (maður sem býr á staðnum) veí m [del lloc], vesí m (Bal.) (persona que té fixat el domicili a una població determinada, en oposició als forasters o externs del poble)
-
◊ og hvarvetna, þar sem einhver er enn aðkomumaður, eiga heimamenn (ʔanˈʃēi̯ māˈqōm ~ אַנְשֵׁי מָקוֹם: ʝənaɕɕəˈʔūhū ʔanˈʃēi̯ məqɔˈm-ō, יְנַשְּׂאוּהוּ אַנְשֵׁי מְקֹמוֹ) að sjá honum fyrir silfri, gulli, lausafé og kvikfénaði og auk þess sjálfviljagjöfum til húss Guðs í Jerúsalem: i onsevulla que encara hi hagi algun nou arribat, que la població del lloc procuri per ell amb argent, or, béns mobles i bestiar, a més a més de les ofrenes voluntàries per al temple de Déu de Jerusalem
-
◊ þegar vér heyrðum þetta, lögðum vér og heimamenn (οἱ ἐντόπιοι -ίων: παρεκαλοῦμεν ἡμεῖς τε καὶ οἱ ἐντόπιοι τοῦ) að Páli að fara ekki upp til Jerúsalem: en sentir això, nosaltres i els del lloc instàvem en Pau a no pujar a Jerusalem
-
♦ hann er ekki heimamaður: <LOC> no és d'aquí
heima·markaður <m. -markaðar (o: -markaðs), -markaðir>: mercat m interior
-
heiman <adv.>:
-
de casa, de ca meva (Mall.) (i: de ca nostra etc.)
-
♦ fara að heiman ~ fara heim: anar-se'n de casa ~ anar-se'n a casa
-
◊ ég fór að heiman, þegar ég var 14 ára og fór alveg á mis við lífið: me'n vaig anar de casa quan tenia 14 anys i les coses no m'han anat mai bé a la vida
-
heiman·fylgja <f. -fylgju, -fylgjur. Gen. pl.: -fylgna>:
-
<HIST> Amb el terme heimanfylgja es designava una mena de dot, propietat exclusiva de la núvia, que ella aportava al matrimoni. En cas de divorci, ella se l'emportava ja que era possessió exclusiva d'ella.
-
heiman·gengt <adv.>:
-
Mot emprat en la locució:
-
♦ eiga ekki heimangengt: <LOC FIG> haver-se de quedar a casa
-
heima·slóðir <f.pl -slóða>:
-
terrer m, regió f d'origen
-
♦ flytja á heimaslóðir í Katalóníu: mudar-se a Catalunya, el seu terrer
-
heima·stjórn <f. -stjórnar, -stjórnir>:
-
govern autònom
-
♦ heimastjórnin í Katalóníu: el govern autònom de Catalunya
-
heimastjórnar·kosningar <f.pl -kosninga>:
-
eleccions autonòmiques
-
heimastjórnar·lög <n.pl -laga>:
-
estatut m d'autonomia
-
heimastjórnar·lögregla <f. -lögreglu, -lögreglur. Gen. pl.: -lögreglna o: -lögregla>:
-
policia autonòmica
-
heima·tilbúinn, -tilbúin, -tilbúið <adj.>:
-
fet -a a casa, casolà -ana
-
heima·við <adv.>:
-
a casa
-
♦ halda sig heimavið: romandre a casa, no sortir a fora
-
heima·þing <n. -þings, -þing>:
-
parlament autonòmic
-
heimila <heimila ~ heimilum | heimilaði ~ heimiluðum | heimilað ║ e-m e-ð>:
-
permetre una cosa a algú
-
heimilaður, heimiluð, heimilað <adj.>:
-
permès -esa
heimild¹ <f. heimildar, heimildir>: 1. font f (origen d'un coneixement, d'una informació etc.)
2. heimildir <f.pl heimilda>: bibliografia f, fonts f.pl (documentació, escrita o oral, emprada en l'elaboració d'un escrit científic)
-
♦ heimildir eru einnig fyrir því að <+ subj.>: també hi ha documentació que dona fe que <+ ind.>
heimild² <f. heimildar, heimildir>: (leyfi & leyfisskjal) autorització f (vist-i-plau per fer una cosa & escrit oficial d'autorització)
-
heimilda·myndaflokkur <m. -myndaflokks, -myndaflokkar>:
-
sèrie f documental (emissió televisiva en diferents capítols)
-
◊ breskur heimildamyndaflokkur um...: una sèrie documental britànica sobre...
-
heimildar·mynd <f. -myndar, -myndir>:
-
documental m (pel·lícula de tema monogràfic)
-
heimildar·númer <n. -númers, -númer>:
-
<ECON> número m d'autorització de transacció (en pagaments efectuats amb tarja de crèdit)
-
heimildar·þáttur <m. -þáttar, -þættir>:
-
documental m (tipus de programa televisiu)
-
heimilda·safn <n. -safns, -söfn>:
-
recull m de fonts documentals, arxiu m de fonts documentals
-
heimildnr. <abrev. de heimildarnúmer>:
-
n. autor., NAT (= número d'autorització de transacció)
heimili <n. -heimilis, -heimili>: 1. (bústaður) domicili m, llar f (casa on hom té la seva residència)
2. (heimilisfólk) família f, llar f (gent que viuen a una mateixa llar)
stórt heimili: una gran família
þungt heimili: una gran llar
-
heimilis·bókhald <n. -bókhalds, no comptable>:
-
quadern m de despeses domèstiques
-
heimilis·fang <n. -fangs, -föng>:
-
domicili m [postal], adreça f [postal]
heimilis·fang <n. -fangs, -föng>: adreça f [postal]
-
heimilis·iðnaður <m. -iðnaðar, no comptable>:
-
activitat casolana (o: domèstica) de fabricació de productes (activitat d'elaboració de productes casolans, a casa, no a un taller artesà: p.e., teixir teles, fer jerseis etc.)
-
heimilis·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
sense-sostre
-
♦ heimilislaus maður: un sense-sostre
-
♦ verða heimilislaus: perdre la seva llar, quedar-se sense llar
-
heimilis·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
casolà -ana, acollidor -a [que fa sentir com si hom fos a casa seva]
heimilis·læknir <m. -læknis, -læknar>: metge m d'espona
-
heimilis·matur <m. -matar, -matar>:
-
menjar casolà
heimilis·ofbeldi <n. -ofbeldis, no comptable>: violència domèstica
-
heimilis·störf <n.pl -starfa>:
-
feines f.pl de la llar, feines domèstiques
heimill, heimil, heimilt: permès -esa
-
heim·kynni <n.pl -kynna>:
-
<FIG> arrels f.pl, llar f, terrer m
-
♦ missa heimkynni sín: <BIOL> perdre el seu hàbitat
heim·leið <f. -leiðar, no comptable>: camí m de casa
á heimleiðinni: de camí a casa, de tornada a casa
-
heims·borg <f. -borgar, -borgir>:
-
metròpoli f, gran ciutat f de renom mundial
heimsborgara·legur, -leg, -legt: cosmopolita
heims·borgari <m. -borgara, -borgarar>: ciutadà m del món, ciutadana f del món, cosmopolita m,f
-
<LIT>
heims·ból <n. -bóls, no comptable>:
-
casal m del món, estatge m del món (cf. també → heimssalur ‘jord-sal, jorden’ i → heimsbyggð ‘den beboede verden (jord)’ així com → sólar ból, dagból, dagbœr ‘himmel, caelum’)
-
♦ um heimsból allt: per tot el món, arreu del món
-
♦ [allvíða] heims um ból: (um allan heim) per tot el món, arreu del món
-
◊ heims um ból, helg eru jól, ǁ
signuð mær son Guðs ól, ǁ
frelsun mannanna, frelsisins lind, ǁ
frumglæði ljóssins, en gjörvöll mannkind ǁ
:/: meinvill í myrkrunum lá :/: arreu del món és el sant Nadal: la humanitat entera es trobava totalment perduda dins les tenebres, però la verge beneïda va infantar el fill de Déu, liberació dels homes, deu de la llibertat, primer donador de la llum (vocabulari: #1. frumglæðir: cf. Sigfús Blöndal 1920-24, pàg. 224: frum-glæðir <...> förste Tænder, Skaber ‘primer encenedor; creador’. L'epítet recorda els versos ambrosians Splendor paternae gloriae, ǁ de luce lucem proferens, ǁ lux lucis et fons luminis, ǁ dies dierum inluminans, ǁ uerusque sol inlabere, ǁ micans nitore perpeti, ǁ iubarque sancti Spiritus ǁ infunde nostris sensibus. o la fórmula, de la Benedicció del Ciri pasqual Deus qui iacentem mundum in tenebris luce perspicua retexisti
; #2. meinvillur: cf. Sigfús Blöndal 1920-24, pàg. 539: mein-villur <...> a. hildet i en fordærvelig Vildfarelse ‘atrapat en un error perniciós’: ...gjörvöll mannkind | meinvill í myrkrunum lá)
-
heimsenda·fræði <f. -fræði, pl. no hab.>:
-
escatologia f
-
heim·sending <f. -sendingar, -sendingar>:
-
repartiment (o: lliurament) m a domicili, entrega f a domicili (cast. Ekki ritm./no lit.)
-
heimsendingar·þjónusta <f. -þjónustu, no comptable>:
-
servei m de repartiment a domicili
heims·endir <m. -endis, -endar>: fi f del món
-
heims·faraldur <m. -faraldurs, -faraldrar>:
-
pandèmia f
-
♦ í heimsfaraldrinum: durant la pandèmia
-
♦ látast í heimsfaraldrinum: morir durant la pandèmia
-
heims·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
cosmologia f
-
heims·frægur, -fræg, -frægt <adj.>:
-
cèlebre arreu del món, de fama mundial
-
heims·frumsýna <-frumsýni ~ -frumsýnum | -frumsýndi ~ -frumsýndum | -frumsýnt ║ e-ð>:
-
<FILM> fer l'estrena mundial d'una pel·lícula
-
◊ myndin verður að öllum líkindum heimsfrumsýnd 5. desember á þessu ári: la pel·lícula s'estrenarà a tot el món amb tota seguretat el 5 de desembre d'enguany
heims·höfnun <f. -höfnunar, no comptable>: <RELIG> renúncia f del món
-
heimskaður, heimskuð, heimskað <adj.>:
-
tractat -ada de beneit -a
-
♦ vera heimskaður fyrir e-ð: ésser tractat de beneit per una cosa
-
heim·skaut <n. -skauts, -skaut>:
-
<GEOG> pol m
-
heimskauta- <en compostos>:
-
polar
-
heimskauta·loft <n. -lofts, -loft>:
-
aire m polar
-
heimskauta·loftslag <n. -loftslags, -loftslög>:
-
clima m polar
-
heimskauta·nótt <f. -nætur, -nætur>:
-
nit f polar
-
◊ á norðurpólnum ríkir heimskautanóttin hálft árið: al pol nord, la nit àrtica dura mig any
-
heimskauts- <en compostos>:
-
polar
-
heimskauts·baugur <n. -baugs, -baugar>:
-
cercle m polar
-
♦ heimskautsbaugurinn nyrðri: el cercle polar àrtic
-
♦ heimskautsbaugurinn syðri: el cercle polar antàrtic
-
♦ meginskil við heimskautsbaug: front m polar
-
heimskauts·hetta <f. -hettu, -hettur. Gen. pl.: -hetta>:
-
casquet m polar
-
heimskauts·svæði <n. -svæðis, -svæði>:
-
regió f polar
-
heims·kringla <f. -kringlu, -kringlur. Gen. pl.: -kringla o: -kringlna>:
-
orbe m terrestre, calc del llatí orbis terrae o orbis terrarum. Designa el món no pas com una esfera, sinó com un disc circular enrevoltat d'un oceà exterior
-
◊ kringla heimsins, sú er mannfólkit byggvir, er mjǫk vágskorin; ganga hǫf stór ór útsjánum inn í jǫrðina. Er þat kunnigt, at haf gengr frá Nǫrvasundum ok alt út til Jórsalalands; af hafinu gengr langr hafsbotn til landnorðrs, er heitir Svartahaf. Þá skilir heimsþriðjungana; heitir fyrir austan Ásía, en fyrir vestan kalla sumir Evrópa, en sumir Enea. En norðan at Svartahafi gengr Svíþjóð in mikla eða in kalda; Svíþjóð ina miklu kalla sumir menn eigi minni en Serkland it mikla; sumir jafna henni við Bláland it mikla; inn nørðri hlutr Svíþjóðar liggr óbyggðr af frosti ok kulða, svá sem inn syðri hlutr Blálands er auðr af sólarbruna. Í Svíþjóð eru stórheruð mǫrg; þar eru ok margs konar þjóðir ok margar tungur; þar eru risar ok þar eru dvergar, þar eru blámenn, ok þar eru margs konar undarligar þjóðir; þar eru ok dýr ok drekar furðuliga stórir. Ór norðri frá fjǫllum þeim, er fyrir utan eru byggð alla, fellr á um Svíþjóð, sú er at réttu heitir Tanais, hon var forðum kǫlluð Tanakvísl eða Vanakvísl; hon kømr til sjávar inn í Svartahaf. Í Vanakvíslum var þá kallat Vanaland eða Vanaheimr. Sú á skilr heimsþriðjungana; heitir fyrir austan Ásía, en fyrir vestan Evrópa: [les costes de] l'orbe habitat pels homes presenten nombroses cales i badies. Grans mars entren terra endins des de l'Oceà. Com se sap, una mar s'estén des de Njǫrvasund (Estret de Gibraltar), fins a Jórsalaland (Palestina). D'aquesta mar en surt una gran badia cap al nord-est. Aquesta gran badia es diu la Mar Negra i separa dues parts del món. La part oriental es diu Àsia, i l'occidental, adés s'anomena Europa, adés Enea. Al nord de la Mar Negra s'estén la Gran Suècia, dita també la Suècia Freda. Alguns consideren la Gran Suècia no pas menys gran que la Gran Aràbia (Serkland it mikla) i alguns la tenen per igual de gran que el Gran Magrib (Bláland it mikla; o bé és una simple designació d'Àfrica?). A la part septentrional de Suècia hi ha territoris deshabitats a causa del fred i el gel, d'idèntica manera que el sud del Magrib (interpreto el sud del Bláland com el Desert del Sàhara; la identificació tradicional del topònim Bláland amb Etiòpia personalment no em satisfà pas, si més no en aquest context) ho és a causa de la calor del sol. A Suècia hi ha moltes de regions. També hi ha molts de pobles i moltes de llengües. Hi ha gegants i hi ha nans, hi ha blámenn (negres?; personalment, em decanto per interpretar aquest mot amb el significat de moros? ço és, musulmans?) i hi ha moltes de menes de pobles que causen meravella. També hi ha bèsties i dracs espantosament grans. Del nord, de les muntanyes que s'alcen més enllà de totes les contrades habitades, en surt un riu que travessa Suècia, el qual es diu realment Tànaïs. Antigament l'anomenaven Tanakvísl o Vanakvísl. Desemboca a la Mar Negra. Les terres que banya es deien Vanaland o Vanaheimr. Aquest riu divideix els continents: el de l'est es diu Àsia i el de l'oest, Europa
-
◊ ráðandi kringlu alls heims ok máttugr herra, hinn mikli konungr Alexander, sendir Aristótili, meistara sínum, kveðju ok fullkommliga heilsu: el sobirà de l'orbe del món sencer i senyor poderós, el gran rei Alexandre, envia les seves salutacions i desigs de salut completa a Aristòtil, el seu mestre
-
◊ í upphafi þessa litla annálabœklings skulu vér skrifa nokkut lítit af heimskringlunni ok af þeim lǫndum, er í henni standa, ok eigi síðr <af> hǫfuðborgum, <ok> hversu þær hafa í fyrstu smíðaz (segons quin manuscrit, hafa myndaz ‘es van formar’; els supins myndaz i smíðaz poden contemplar-se, per tant, com a quasi-sinònims): a l'inici d'aquests petits annals escriurem unes breus pinzellades sobre l'orbe habitat i les terres que que hi ha i, en darrer lloc, sobre les ciutats capitals i sobre com foren creades al principi
-
◊ með því þú hefir varðveitt orð minnar þolinmæði, man eg einninn varðveita þig frá freistingartíma sem koma mun yfir alla heimsins kringlu (ἐπὶ τῆς οἰκουμένης; el mot οἰκουμένη, que vol dir part habitada del món és traduït per heimur a Mateu 24:14: Og þetta evangelium ríkisins mun predikað verða um allan heim til vitnisburðar yfir allar þjóðir. Og þá mun endirinn koma, i a Lluc 2:1: En það bar til á þeim dögum að það boð gekk út frá keisaranum Ágústo það heimurinn allur skyldi skattskrifast; a l'Edat Mitjana, aquest significat és expressat amb el mot heimsbyggð) til að freista þeirra sem á jörðu byggja: perquè has guardat pacientment la meva paraula, també jo et guardaré de l'hora de la temptació que ha de venir sobre tot el món per provar els habitants de la terra
-
◊ eigi ætla ek, segir meistari Jóhannes, at finniz svá fjarlægr staðr, eyddr eða leyniligr í allri heimsins kringlu, svá vítt sem verǫldin byggiz, at eigi hafi heyrt ok feginsamliga fregit lof ok jarteignagerð gǫfugligs herra Nicholáí (cf. la Óláfs saga helga, cap. 213, amb una formulació molt semblant a aquesta: jafngreiniliga sá ek þá staði, er ek hefi eigi fyrr sét, suma þá, er ek hefi haft spurn af, en jafnvel hina, er ek hefi eigi fyrr heyrt getit, bæði byggða ok úbyggða, svá vítt sem verǫldin er ‘he distingit ben clarament amb la vista indrets que encara no havia vists, indrets d'alguns dels quals n'havia sentit a parlar, però també indrets que mai abans no havia sentit esmentar, tant habitats com deshabitats i tan lluny fins on arriba el món’): no crec, diu mestre Joan, que en tot l'orbe terrestre es trobi un indret, per més allunyat, desèrtic o recòndit que sigui, fins on s'estén el món habitat, on no s'hi hagin sentit a dir o no s'hi hagi tingut notícia amb alegria de les lloances i els miracles fets pel magnànim senyor Nicolau
-
♦ um alla heimsins kringlu: per tot l'orbe habitat
-
heims·skaut <n. -skauts, -skaut>:
-
pol m
heimskur, heimsk, heimskt: beneit -a
heims·meistari <m. -meistara, -meistarar>: campió m del món
heimsmeistari í þungavigt: campió dels pesos pesants
-
heims·minjar <f.pl -minja>:
-
(UNESCO) patrimoni m de la humanitat
-
heim·mynd <f. -myndar, -myndir>:
-
imatge f del món (forma de veure i entendre el món, visió del món)
-
heim·sókn <f. -sóknar, -sóknir>:
-
visita f (estada curta a ca un amic, parent etc.)
-
♦ fyrsta opinbera heimsókn forseta Íslands til Katalóníu: la primera visita oficial de la presidenta d'Islàndia a Catalunya
-
♦ koma í heimsókn: venir de visita
-
♦ koma í heimsókn til e-s: anar de visita a ca algú
heim·speki <f. -speki, no comptable>: filosofia f
heimspeki·deild <f. -deildar, -deildir>: facultat f de filosofia i lletres
-
heim·spekingur <m. -spekings, -spekingar>:
-
filòsof m, filòsofa f, <†> filosop m
-
heims·slit <n.pl -slita>:
-
fi f del món
-
heimsslita·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
escatologia f
-
heimsslita·fræðilegur, -fræðileg, -fræðilegt <adj.>:
-
escatològic -a
-
heimsslita·kenning <f. -kenningar, no comptable>:
-
escatologia f
-
heims·sýn <f. -sýnar, -sýnir>:
-
visió f del món (esp. de filòsofs i científics)
-
heims·sýning <f. -sýningar, -sýningar>:
-
exposició f universal
-
heims·yfirráð <n.pl -yfirráða>:
-
hegemonia f mundial
heimur <m. heims, heimar>: món m
ferðast um heiminn: viatjar pel món
halda út í heim: [abandonar la llar i] endinsar-se en el món
hinn frjálsi heimur: <POLÍT> el món lliure
í heiminn borinn: vingut al món, nat
koma í heiminn: venir al món (néixer)
kveðja heiminn: acomiadar-se del món, dir adéu al món (morir)
um allan heim: per tot el món
hein <f. heinar, heinir>: pedra f d'esmolar
-
heit <n. heits, heit>:
-
promesa f
-
♦ rjúfa heit: trencar (o: rompre) una promesa
-
◊ Brynhildr mælti: "Vitrligra ráð er þat, at leggja eigi trúnað sinn á konu vald þvíat þær rjúfa jafnan sín heit": la Brynhildr li va dir: “un consell prou savi és de no dipositar la seva confiança en el poder (?) d'una dona, car sempre trenquen llurs promeses”
-
♦ strengja heit: fer una promesa
heita <heiti ~ heitum | hét ~ hétum | heitið>: 1. dir-se (anomenar-se una cosa)
hvað heitir þetta á íslensku? Com es diu això en islandès?
2. dir-se, nòmer (Mall., Men.) (haver nom una persona, tenir una persona per nom)
ég heiti Mjallhvít: em dic Blancaneu, em diuen Blancaneu (Val.), me diuen Blancaneu [de nom] (Mall., Men.)
hvað heitirðu?: com et dius?, com et diuen? (Val.), què te diuen? (Mall., Men.), què noms? (Mall., Men.)
hvað heitir þú? (més formal): com et dius?, com et diuen? (Val.), què te diuen? (Mall., Men.), què noms? (Mall., Men.)
3. (lofa) prometre (obligar-se de paraula)
heita e-m gulli og grænum skógum: <LOC FIG>: prometre la lluna a algú, prometre el món i la bolla a algú
hann hét því að <myndi + inf.>: va prometre que <condicional>
ég vil greiða það er ég hefi heitið: compliré el que he promès
|
hann ~ hún ~ það heitur vs. hann ~ hún ~ það heitir |
A. Singular del present d'indicatiu |
|
|
1ª |
ég heiti, <†> ek heit |
2ª |
þú heitir, <†> þú heitr |
3ª |
hann ~ hún ~ það heitir, <†> hann ~ hon ~ þat heitr |
|
B. Pretèrit d'indicatiu |
|
Singular |
1ª |
ég hét, <†> ek heit |
2ª |
þú hést, <†> þú hézt, <†> þú heitt
|
3ª |
hann ~ hún ~ það hét, <†> hann ~ hon ~ þat heit |
|
Plural |
1ª |
vér ~ við hétum, <†> vér ~ vit heitum etc. |
Sobre la conjugació antiga d'aquest verb, remeto a Noreen 1970⁵, pàgs. 338 (§ 502) i 359 (§ 532.1).
Així, les formes de pretèrit amb diftong (heit etc.) apareixen, per exemple, a la Vǫlsunga saga,
v.b. cap. 31(29), en versió no actualitzada: „<...> er þér synir Gjúka konungs kómuð til hans ok heituð (= hétuð) at herja eða brenna, nema þér næðið mér“,
o cap. 33 (31), en versió no actualitzada: „<...> Látið þar á milli okkar brugðit sverð sem fyrr, er vit stigum á einn beð, ok heitum (=hétum) þá hjóna nafni <...>“. |
|
|
-
heitavatns- <en compostos>:
-
d'aigua calenta
-
heitavatns·frárennsli <n. -frárennslis, -frárennsli>:
-
desguàs m d'aigua calenta (eixidiu per a l'aigua calenta geotèmica amb què hom escalfa la casa)
-
heitavatns·geymir <m. -geymis, -geymar>:
-
dipòsit m d'aigua calenta
-
heitavatns·krani <m. -krana, -kranar>:
-
aixeta f d'aigua calenta, grifó m d'aigua calenta (Mall.)
heitinn, heitin, heitið: (látinn) difunt -a (es postposa sempre al nom de persona que acompanya)
afi heitinn...: l'avi al cel sia...
Daníel heitinn Hjaltason: el difunt Daníel Hjaltason
heitur, heit, heitt: calent -a (cald)
mér er heitt: tinc calor
-
hekk <n. hekks, hekk>:
-
bardissa f
-
♦ koma sér upp hekki á milli garða: posar-se una bardissa entre els jardins
-
hekt·ari <m. -ara, -arar>:
-
hectàrea f
-
♦ Vífilsstaðavatn er um 25 hektarar að stærð: l'estany de Vífilsstaðir té una extensió d'unes vint-i-cinc hectàrees
-
Hektor <m. Hektors, pl. no hab.>:
-
Hèctor m (andrònim) ( Ἕκτωρ)
-
♦ Hektor, Andrómakka og Astýanax: Hèctor, Andròmaca i Astíanax
-
hektó·gramm <n. -gramms, -grömm>:
-
hectograma m
-
hektó·lítri <m. -lítra, -lítrar>:
-
hectolitre m
-
hektó·metri <m. -metra, -metrar>:
-
hectòmetre m
-
hel <f. heljar, pl. no hab.>:
-
1. <RELIG LAT & GREC> inferns m.pl
-
♦ stíga niður til heljar: <& RELIG> davallar als inferns
-
2. (dauði) mort f (cessament de la vida)
-
♦ berja e-n grjóti í hel: <LOC FIG> matar algú a pedrades, lapidar algú
-
◊ verra hefir þú gert en menn viti dæmi til og er mikil óviska í slíkum harðræðum og maklegt að þú værir á báli brennd og barin áður grjóti í hel og hefðir þú þá það er þú ferð á leið: el que has fet ha estat pitjor que qualsevol altra cosa que ningú pugui esmentar com a exemple [de crueltat], hi ha gran follia en aqueixes bestialitats i mereixeries que et cremessin en una foguera després d'haver-te lapidada: així tindries el que has estat cercant
-
♦ betra er líf en hel: la vida és millor que no pas la mort
-
◊ hann var mestr fyrir sér, ok betr vápnfœrr en aðrir menn, høggr á tvær hendr, ok þykkir eigi betra líf en hel: era el més gran i millor i més hàbil amb les armes que els altres homes i pegava cops d'espasa a mà dreta i a mà esquerra i semblava com si tant li fos viure com morir
-
◊ ekki þarftu að mælast undan þessu. Mér þykir verra líf en hel ef eg skil við þig: no pots demanar de deslliurar-te'n. Si em separo de tu, la vida em semblarà pitjor que no la mort
-
♦ bíða hel: <LOC FIG> morir
-
♦ bíða [e-s] úr helju: <LOC FIG> esperar [algú] en la mort
-
◊ minnstu nú, Sigurður, þess er við mæltum þá er við stigum á einn beð, að þú mundir mín vitja og úr helju bíða: recorda-te'n, Sigurður, del que ens vam dir quan ens vam colgar en un mateix llit: que em visitaries i que m'estaries esperant en la mort
-
♦ fara til heljar: <LOC FIG> morir
-
◊ enn dreymdi mig að haukar tveir flygju mér af hendi og væru bráðalausir og fóru til heljar: de més he somniat que dos astors s'envolaven del meu braç, però no aconseguien fer cap presa i morien
-
◊ sjá bardagi varð með miklu mannspelli og lýkur svo að fellur allt lið þeirra bræðra svo að þeir standa tveir upp, og fór áður margur maður til heljar fyrir þeirra vopnum: a la batalla hi hagué gran carnatge i va acabar de tal manera que hi van caure totes les tropes dels germans de manera que al final només quedaven drets ells dos, però abans [que això no passés,] mant home va morir sota els cops de llurs armes
-
♦ hafa e-n í helju: <LOC FIG> matar algú
-
◊ líða nú eigi langar stundir, áðr þessi sótt hefir konung í helju: va passar poc temps abans que aquesta malaltia no matés el rei
-
♦ heimta e-n úr helju: rescatar algú d'una mort imminent (o: segura), rescatar algú de les urpes de la mort
-
◊ hann lagði fram kesjunni, og stökk frá allt, það er fyrir stóð, og gafst honum svo rúm fram í gegnum fylkinguna; sótti hann svo ofan til manna sinna; þóttust þeir hafa hann úr helju heimtan: corria colpint cap endavant amb la seva kesja i tothom que li quedava al davant se n'apartava d'un bot, i d'aquesta manera va aconseguir obrir-se una clariana a través de la tropa en formació de combat [dels frisons] fins que va aconseguir baixar fins allà on eren els seus homes i [quan aquests el van veure,] van creure que l'havien recuperat d'una mort segura
-
◊ réð Hjálmþér þegar á hann, ok kómu nú með þeim harðar sviptingar ok löng köf, því at hvárr færði annan til grunna, þar til at Tóka mæddi blóðrás, ok gekk Hjálmþér af honum dauðum, kom síðan aptr til skipa sinna. Fögnuðu hans menn honum vel ok þóttust hann ór helju heimtan hafa: en Hjálmþér el va atacar immediatament i llavors varen començar a lluitar aferrissadament sota l'aigua durant molt de temps perquè cadascun d'ells dos empenyia l'altre cap al fons fins que la [forta] pèrdua de sang d'en Tóki el va cansar i en Hjálmþér se'n va apartar deixant-lo mort; vdesprés d'això, va tornar als seus vaixells i els seus homes el van rebre amb mostres d'alegria i ell creia que realment s'havia escapat de les urpes de la mort
-
♦ heimtur úr helju: rescatat d'una mort imminent, rescatat de les urpes (o: grapes) de la mort
-
♦ leysa höfuð sitt úr helju: <LOC FIG> rescatar el seu cap de la mort, alliberar-se de la mort pagant un rescat
-
◊ hvað er það fiska er rennur flóði í, kannat sér við víti varast? Höfuð þitt leystu helju úr og finn mér lindar loga: quin peix és aquest que neda dins l'aigua i no sap parar esment a evitar l'infortuni? Rescata el teu cap de la mort trobant-me la flama del drac (= l'or)
-
♦ rasa í helina opna: llençar-se als braços de la mort
-
◊ vér hǫfum vafizt í flokkum um hríð; hǫfum vér jafnan látit menn vára fyrir Sverri konungi, vér hǫfum honum ok gert mikinn mannskaða; nú munum vér ok ekki rasa í helina opna, þótt Hreiðarr vill þannig oss ávísa: durant un cert temps ens hem estat movent sense rumb i fragmentats en petits grups; espesses vegades hem perdut homes nostres en les topades contra el rei Sverrir, encara que nosaltres també li hem infligit a ell grans pèrdues d'homes. Ara no correrem a abraçar la mort per més que en Hreiðarr ens commini a fer-ho
-
♦ nema hel skili: si la mort no ens separa
-
◊ þat er upphaf at sætt þessari, at þú, Þorgils, skalt fara héðan með oss at Gizuri þegar með fylgdarmenn þína. Skuldu vér binda saman lag várt ok festa þat með svardǫgum, ok eigi skiljask nema hel skili, áðr lýkr úfriði þessum, en ef vér vinnum nokkut í, skal eiga þriðjung hverr várr, en slíta ei fyrr flokkinum, en vér bíðum annat hvárt bót eðr bana: la primera part d'aquest acord és que tu, Þorgils, sortiràs ara mateix d'aquí amb nosaltres i amb els teus homes per a atacar en Gizurr. Constituïrem una aliança i la segellarem amb juraments i ens hi mantindrem units, tret que la mort no ens separi, fins a la fi d'aquesta guerra, i, si hi guanyem res, cadascun de nosaltres en tindrà un terç i no llicenciarem la nostra tropa fins que no hàgim aconseguit atènyer una d'aquestes dues coses: una compensació o la mort
-
♦ svelta í hel: <LOC FIG> morir de fam
-
♦ svelta e-n í hel: <LOC FIG> fer morir algú de fam, matar algú privant-lo de menjar
-
◊ þú tókst mína frændkonu og sveltir í hel og myrtir og tókst féð, og var það eigi konunglegt: vas agafar la meva parenta i la matares de fam, la vas assassinar i li prengueres el cabal i tot això no va tenir res de reial
-
♦ vera í helju: <LOC FIG> ésser mort -a
-
◊ þeir sögðu báðir, at þeir vildu honum þar til standa, ok sögðu, at þeim þótti þat vel stofnat, ok staðfesta með sér, at þeir skulu þangat fara, þegar sumar kemr, ok eigi fyrr í burtu en Grímr væri í helju, en konungr hefði fengit jungfrúnaþeir sögðu báðir, at þeir vildu honum þar til standa, ok sögðu, at þeim þótti þat vel stofnat, ok staðfesta með sér, at þeir skulu þangat fara, þegar sumar kemr, ok eigi fyrr í burtu en Grímr væri í helju, en konungr hefði fengit jungfrúna: tots dos van declarar que romandrien al seu costat i afegiren que els semblava que era una bona idea i resolgueren que, quan arribaria l'estiu, hi anirien i que no se n'anirien fins que en Grímr fos mort i el rei hagués hagut la donzella
-
♦ vera milli heims og heljar: <LOC FIG> ésser ja més de l'altre món que d'aquest, penjar-li la vida a algú només d'un fil, debatre's entre la vida i la mort
|
L'infern cristià -un lloc de càstig i no pas la simple residència dels morts que eren els inferns en el món germànic-, es designa amb el mot helvíti o, simplement, víti (un baix-alemanyisme dels missioners saxons: el mot es remunta al baix-alemany antic hėlliwîti). Al costat d'aquests mots, hom empra també undirdjúp i eldsvíti, per bé que amb matisos lleugerament diferents. Per al terme purgatori hom hagué de recórrer a dues encunyacions: hreinsunareldr, que encara s'usa, i hreinsanastaðir, un terme que s'ha abandonat. |
|
|
|
|
-
Hel¹ <f. Heljar, pl. no hab.>:
-
<MITOL = dánarheimar> hel f, el regne dels morts de la mitologia norrena
-
♦ halda heljarinnar veislu: <LOC FIG> fer una festa de pinyol vermell
-
◊ hann hélt heljarinnar veislu: va celebrar una festa de pinyol vermell
|
Hom creu que el germànic *xaljō (emparentat amb l'irlandès antic cuile fínda ‘celler de vi’) designava originàriamente la gran cambra funerària del *xlaiwaz o túmul funerari germànic (en norrè aquest mot fou substituït per haugr ‘monticle, tossal’), i que va acabar essent la designació dels inferns germànics a través del seu ús en força locucions. Sigui com sigui, el mot designa els inferns a totes les llengües germàniques. Dins la mitologia norrena, Hel està separada del món dels vius pel riu Gjǫll, travessat per un pont d'or, la Gjallarbrú, pont que és vigilat per la donzella Móðguðr. Després d'aquest pont, Hel és defensat per una alta tanca coneguda amb el nom de Helgrind: qui entra a Hel pel portal de la Helgrind ja no en pot tornar a sortir.
Al poema Baldrs draumar s'hi esmenta l'existència d'un ca infernal:
(Estrofa 2): Upp reis Óðinn, | alda gautr, oc hann á Sleipni | sǫðul um lagði; reið hann niðr þaðan | Niflheljar til, mœtti hann hvelpi, | þeim er ór heljo kom. (Óðinn, el senyor dels llinatges [humans i divins], es va aixecar i va ensellar l'Slèipnir. D'allà va cavalcar per avall cap a Niflhel. Va trobar un gos que sortia de Hel.).
(Estrofa 3): Sá var blóðugr | um brjóst framan, oc galdrs fǫður | gó um lengi; fram reið Óðinn, | foldvegr dunði, hann kom at hávo | Heljar ranni. (Aquella bèstia tenia al davant el pit sangonent; lladrà llarga estona contra el Pare dels Encanteris; Óðinn continuà cavalcant cap envant - el camí de terra retrunyia - fins que va arribar davant l'alt Casal de Hel).
Tot i que el nom d'aquest gos no s'hi esmenta pas i malgrat el fet que tampoc no sigui conegut per cap altra font, hom el sol identificar amb el gos Garmr, encadenat, segons la Vǫlospá davant la cova de Gnipahellir. Snorri, al seu torn, a la seva Edda (Gylfaginning, capítol 51) hi esmenta aquest darrer gos, Garmr, però sense donar-ne més detalls que permetin la seva clara identificació amb el gos infernal que apareix als Baldrs draumar. L'Snorri d'aquest mític gos Garmr es limita a dir-ne que, en els ragna rǫk, “el gos Garmr, que estava fermat davant la cova de Gnipahellir també s'alliberarà. S'enfrontarà al déu Týr i es mataran l'un a l'altre”. Els Grímnismál (estrofa 44) fan constar que el gos Gramr era el més preeminent de tots els gossos (“œztr hunda”), sense dir-ne res més. Que cadascú decideixi per ell mateix si el gos infernal dels Baldrs draumar i el gos Garmr de la Gnipahellir són o no el mateix.
A tall de cloenda cal dir que mentre el constituent -hellir ‘cova’ del mot Gnipahellir hi és clar, el constituent Gnipa-, en canvi, és molt fosc d'interpretar. Al costat de Gnipahellir hom troba, segons els editors, les formes Gnípahellir i Gnúpahellir. |
|
|
|
|
-
Hel² <f. Heljar, no comptable>:
-
<MITOL = gyðja> Hel f, la deessa del món dels morts
-
♦ blár sem Hel: blanc com un mort (lit.: blau -o sigui, negre- com Hel)
-
♦ hafi þig Hel!: <LOC FIG> que Hel et prengui!, mor!
-
◊ en þú, Fáfnir, ligg í fjörbrotum þar er þig Hel hafi: quant a tu, Fáfnir, queda't aquí en la teva agonia fins que Hel vulgui prendre't
|
La deessa Hel és filla d'en Loki Laufeyjarson i la gýgr (islandès modern: gýgur) Angrboða (islandès modern: Angurboða), i, per tant, germana del Fenrisúlfr o Llop Fènrir i del drac còsmic Jǫrmungandr o Miðgarðsormr. Regna sobre els nou móns de Hel, on hi viu a un palau anomenat Éljúðnir, on és atesa per un servent, Ganglati i una serventa, Ganglǫt. El marxapeu del seu palau es diu Fallanda forað ‘perill imminent’. Segons el capítol 34 de la Gylfaginning, “té mig cos de color negre i mig cos del color de la carn, de manera que resulta fàcil de reconèixer; a més a més, el seu posat és ombrívol o llòbrec (gnúpleit) i acerb (grimmlig)”.
Snorri també conta que el seu plat (diskr) es diu Hungr ‘Fam’, la seva ganiveta (knífr) Sultr ‘inanició’, el seu llit (sæng) kǫr ‘llit de malalt o de moribund’ i el cortinatge del llit (ársali) es diu blíkjanda bǫl ‘infortuni espurnejant’ o, si es vol, ‘esclat d'infortuni’. |
|
|
|
|
held: → halda
heldur <adv.>: 1. ans
2. ekki... heldur...: no..., sinó [que]
3. ekki... heldur...: no..., però sí...
Sesan átti enga sonu, heldur dætur einar: A Xeixan no li van néixer fills, però sí filles
ekki erum vér enn að mæla með sjálfum oss við yður, heldur gefum vér yður tilefni til að miklast af oss: No volem tornar a fer la nostra pròpia recomanació, però sí donar-vos l'ocasió de gloriar-vos de nosaltres
4. heldur en ekki <+ subst.>: força <+ subst.>
5. heldur <+ adj.>: força <+ adj.>
-
Helenos <m. Helenosar, no comptable>:
-
Hèlen m (Hĕlĕnus ī, Ἕλενος Ἑλένου)
-
♦ spámaður[inn] Helenos Príamsson: l'endeví Hèlen, fill d'en Príam
-
hel·för <f. -farar, pl. no hab.>:
-
1. <HIST> holocaust m (extermini dels jueus durant la II Guerra Mundial)
-
♦ helför gyðinga: <HIST> xoà f (שׁוֹאָה ‘ šōʔāh ’)
-
♦ dagur helfararinnar: dia m de la xoà, iom haix-xoà (יוֹם הַשׁוֹאָה)
Isaïes 10:3 |
ג וּמַה-תַּעֲשׂוּ לְיוֹם פְּקֻדָּה, וּלְשׁוֹאָה מִמֶּרְחָק תָּבוֹא: עַל-מִי תָּנוּסוּ לְעֶזְרָה, וְאָנָה תַעַזְבוּ כְּבוֹדְכֶם. |
3. ūmah-taʕăśū lə yōm pəquddāh, ū-l-šōʔāh mimmεrħāq tābōʔ: ʕal-mī tānūsū ləʕεzrāh, wəʔānāh taʕazbū kəbōdəkεm |
Hvað ætlið þér að gjöra á degi hegningarinnar og þegar eyðingin kemur úr fjarska? Til hvers viljið þér þá flýja um ásjá? Og hvar viljið þér geyma auðæfi yðar? |
Però, què fareu el dia del càstig, en la devastació que ha de venir de lluny? ¿Cap a qui fugireu perquè us socorri, on deixareu les vostres riqueses? |
-
2. <HIST ARMEN> genocidi armeni [pels turcs]
-
♦ helför armena: <HIST ARMEN> genocidi armeni
helgar·ferð <f. -ferðar, -ferðir>: viatge m per un cap de setmana
vinna helgarferð fyrir tvo til Pálmu: guanyar un viatge per a dos per un cap de setmana a Palma
-
helgast <helgast ~ helgumst | helgaðist ~ helguðumst | helgast ║ af e-u>:
-
1. (réttlætast af) justificar-se per una cosa (estar justificat per)
-
2. (byggjast á ) basar-se en una cosa (estar fonamentat en)
helgi <f. helgi (o: helgar), helgar>: cap m de setmana
eftir helgina: dilluns
löng helgi: pont m
um helgina: [durant] aquest cap de setmana
helgi·dagur <m. -dags, -dagar>: dia m de festa, dia festiu
helgi·dómur <m. -dóms, -dómar>: santuari m
mína hvíldardaga skuluð þér halda og fyrir mínum helgidómi lotningu bera: observareu els meus dissabtes i venerareu el meu santuari
hel·gríma <f. -grímu, -grímur>: màscara f mortuòria
helgi·leikur <m. -leiks, -leikir>: drama litúrgic
-
helgisiðar- <en compostos>:
-
<RELIG> ritual
-
helgisiða·bók <f. -bókar, -bækur>:
-
<RELIG> ritual m (llibre contenint els ritus)
-
helgisiða·kerfi <n. -kerfis, -kerfi>:
-
<RELIG> ritu m (conjunt de ritus definitoris d'una religió)
-
♦ hið býsanska helgisiðakerfi: el ritu bizantí
-
♦ hið gríska helgisiðakerfi: el ritu grec
-
helgi·siður <m. -siðar, -siðir>:
-
1. <RELIG GEN> ritu m (costum religiós & passos de què consta una cerimònia religiosa)
-
2. helgisiðir <m.pl -siða> ritual m, litúrgia f (conjunt de ritus)
-
◊ helgisiðir og myndlist á miðöldum: rituals i arts plàstiques a l'Edat mitjana
-
helgi·spjöll <n.pl -spjalla>:
-
<RELIG & FIG> sacrilegi m
-
heljar·afl <n. -afls, pl. no hab.>:
-
força f descomunal
-
heljar·dýpi <n.pl -dýpa>:
-
profunditats f.pl de l'avern
-
heljar·greip <f. -greipar, -greipar>:
-
<FIG> urpes f.pl mortals, urpes f.pl temibles
-
♦ halda e-m í heljargreip [sinni]: <LOC FIG> tenir agafat algú amb les seves urpes de ferro
-
heljar·menni <n. -mennis, -menni>:
-
persona proveïa d'una força descomunal
-
heljar·mikill, -mikil, -mikið <adj.>:
-
descomunal
-
heljar·stökk <n. -stökks, -stökk>:
-
salt m mortal
-
♦ fara í heljarstökk: fer un salt mortal
-
♦ þrefalt heljarstökk: triple salt mortal
-
heljar·sút <f. -sútar, -sútir>:
-
angoixa f mortal
-
heljar·tak <n. -taks, -tök>:
-
estreta (o: abraçada) f mortal
-
heljar·tól <n. -tóls, -tól>:
-
instrument m homicida
-
heljar·þröm <f. -þramar, pl. no hab.>:
-
vorera f mortal
-
♦ á heljarþröminni: <LOC FIG> a la vorera del precipici (a punt de caure en la ruïna, de morir etc.)
-
heljar·þrömur <m. -þramar, -þremir>:
-
variant de → heljarþröm ‘vorera mortal’
-
♦ á heljarþreminum: <LOC FIG> a la vorera del precipici
-
hel·kaldur, -köld, -kalt <adj.>:
-
gelat -ada, glaçat -ada, fred -a com el gel
-
hel·kuldi <m. -kulda, -kuldar>:
-
fred m mortal
-
hella <f. hellu, hellur. Gen. pl.: hellna o: hella>:
-
1. (flatur steinn) llosa f, llova f (Mall., ekki ritm./no lit.) (pedra plana)
-
♦ e-ð er fyrir neðan allar hellur: <LOC FIG> una cosa no té nom (ésser absolutament dolenta, ésser pèssima i de mal gust, ésser absolutament vergonyosa i llastimosa, dir-ne dolenta és parlar-ne bé)
-
♦ fá hellu fyrir eyrun: <LOC> tapar-se-li a algú les orelles (quedar-se passatgerament sord o amb la capacitat auditiva reduïda, p.e., quan l'avió ha d'aterrar)
-
♦ vera með hellu fyrir eyrum: <LOC> tenir les orelles tapades
-
2. (rafmagnshella) placa elètrica (placa de cuina elèctrica) (haver quedat passatgerament sord o amb la capacitat auditiva reduïda, p.e., a causa d'un constipat fort, una otitis, un cop a les orelles etc.)
-
3. (þakhella) llosarda f (esp. de llicorella, per a teulades de llosat)
hella <helli ~ hellum | hellti ~ helltum | hellt ║ e-u>: 1. abocar una cosa (vessar damunt una cosa o a dins una cosa)
hella á fyrir e-n: servir de beure a algú, servir [la] beguda a algú
hella e-u í e-ð: abocar una cosa [a] dins...
hella e-u niður: vessar una cosa
hella upp á könnuna: fer cafè (a l'antiga, escaldant-lo)
hella út blóði ~ sárum: vessar sang ~ llàgrimes
hella e-u yfir e-m: #1. >GEN< vessar (o: abocar) una cosa sobre algú (substància líquida); #2. <LOC FIG> cobrir algú de... (deshonra, improperis etc.)
hellir <m. hellis, hellar>: cova f
helli·rigna <-rignir | -rigndi | -rignt. verb unipersonal>: ploure a bots i barrals
það hellirignir: plou a bots i barrals, fa una bona barrumbada (Mall.)
helli·rigning <f. -rigningar, -rigningar>: ruixat fort, xàfec fort, barrumbada f (Mall.)
-
hellis·saga <f. -sögu, no comptable>:
-
<LOC> mite m de la caverna
-
♦ hellissaga Platóns: el mite de la caverna d'en Plató
-
♦ hellissagan í Ríkinu: el mite de la caverna contingut a La República
hellis·skúti <m. -skúta, -skútar>: cova [molt] petita, gruta f, balma f
-
hellna:
-
gen. pl. de → hella “llosa”
-
hellu·borð <n. -borðs, -borð>:
-
cuina f de plaques, placa f de cuina
-
♦ rafmagns helluborð: placa de cuina elèctrica, cuina de plaques elèctrica
-
hellu·hnoðri <m. -hnoðra, -hnoðrar>:
-
crespinell groc (o: coent; o: picant), herba coenta, raïms m.pl de llop, curatalls m (Val.), herba f de cremat (Mall.), reim m de moix (Mall.) (planta Sedum acre)
hellu·hraun <n. -hrauns, -hraun>: <GEOL> lava pahoehoe f
-
hellu·roði <m. -roða, -roðar>:
-
<MED> lupus eritematós
-
♦ → rauðir úlfar “lupus eritematós sistèmic”
-
Hellu·sund <n. -sunds, no comptable>:
-
[estret m de] l'Hel·lespont m
|
A l'Edat Mitjana, es coneixia -si la identificació és correcta- amb el nom de Ellipaltar. Modernament hom ha encunyat el terme Hellusund per a designar aquest freu a l'antiga, ço és, com a Hel·lespont. La designació moderna és Dardanellasund Segons això: Dardanellasund = Dardanels Hellusund = Hel·lespont. |
|
|
|
|
-
helmings·hlutur <m. -hlutar, -hlutir>:
-
[part f de la] meitat f (en fer partions, part del repartiment que toca a algú i que correspon a la meitat del total dels béns a repartir)
-
◊ en helmingshlutur þeirra (mɛħɛ̆ˈt͡sāh ˈħēlɛq ~ מֶחֱצָה חֵלֶק: wa-ttəˈhī ˌha-mmɛħɛ̆ˈt͡sāh ˈħēlɛq ha-i̯ʝɔt͡sˈʔīm ba-t͡st͡sāˈβāʔ, וַתְּהִי, הַמֶּחֱצָה--חֵלֶק, הַיֹּצְאִים בַּצָּבָא), er í leiðangurinn fóru, var að tölu 337.500 af sauðfénaði: però la meitat assignada als qui anaren al combat s'elevava a tres-cents trenta-set mil cinc-cents caps de bestiar menut
helmingur <m. helmings, helmingar>: 1. <GEN> meitat f
arfleiða e-n e-ð að hinum helmingnum: deixar la meitat d'una cosa a algú,
deixar en herència a dues persones una cosa a parts iguals
helming[ur]inn af tímanum: la meitat de [les] vegades
til helminga: a mitges, meitat i meitat, fifty-fifty
á fyrri helmingi ársins: a la primera meitat de l'any
2. (vísuhelmingur, hálf vísa) mitja estrofa (de la mètrica tradicional islandesa, aixè és, quatre versos)
-
heloti <m. helota, helotar>:
-
<HIST> ilota m & f (εἱλώτης, εἵλως) (→ helóti)
-
◊ Brasídas, herforingja Spartverja, tókst þó að mynda her sem samanstóð að miklu leyti af bandalagsþjóðum Spörtu og helotum...: el general espartà Bràsides, això no obstant, va reeixir a formar un exèrcit que estava compost, en gran part, pels pobles aliats d'Esparta i per ilotes...
-
◊ þrátt fyrir þetta gekk Spartverjum illa í hernaðinum því hoplítarnir urðu ávallt að snúa heim til að sinna uppskerunni og vakta þræla sína, helotana, svo þeir gripu ekki til uppreisnar: malgrat això, als espartans els anava malament a la guerra perquè els hoplites sempre havien de tornar a casa per a ocupar-se de la collita i vigilar els seus esclaus, els ilotes, de manera que no es revoltessin
-
helóti <m. helóta, helótar>:
-
<HIST> ilota m & f (εἱλώτης, εἵλως)
-
hel·sjúkur, -sjúk, -sjúkt <adj.>:
-
malalt -a de mort, moribund -a [per una malaltia mortal]
-
♦ verða helsjúkur: contreure una malaltia mortal
-
helst <adv. Superlatiu de → gjarnan o: gjarna>:
-
1. (fyrst og fremst) principalment, sobretot (especialment, de manera especial)
-
♦ ég er helst á því að <+ subj.>: <LOC FIG> m'inclino preferentment a pensar que (o: sóc sobretot de l'opinió que) <+ subj.>
-
2. (heldur) preferentment (preferiblement)
-
♦ ég vildi helst að <+ pret. subj.>: m'estimaria més que <+ pret. imperf. de subj.>, preferiria que <+ pret. imperf. de subj.>
-
♦ helst ekki!: millor que no!
-
hel·stríð <n. -stríðs, -stríð>:
-
1. (dauðastríð) agonia f (lluita amb la mort)
-
♦ heyja helstríð sitt: estar agonitzant, lluitar contra la mort
-
2. (hugarangur, þunglyndi, geðlægð) pena f [profunda] (dolor, tristesa o aflicció profunds, potser depressió)
-
♦ deyja af harmi og helstríði: <†> morir de pena i tristesa
-
◊ Gestur Oddleifsson sótti haustboð til Ljóts; þá kom þar Egill Völu-Steinsson og bað Gest, að hann legði ráð til, að föður hans bættist helstríð, er hann bar um Ögmund, son sinn. Gestur orti upphaf að Ögmundardrápu. Ljótur spurði Gest, hvað manna Þorgrímur gagar mundi verða. Gestur kvað Þórarin fóstra hans, frægra mundu verða og bað Þórarin við sjá, að eigi vefðist hár það um höfuð honum, er lá á tungu hans. Óvirðing þótti Ljóti þetta og spurði um morguninn, hvað fyrir Þorgrími lægi. Gestur kvað Úlf systurson hans mundu frægra verða: en Gestur Oddleifssson va anar a cal Ljótur convidat al banquet de tardor. Aleshores hi va anar l'Egill Völu-Steinsson per demanar al Gestur que l'aconsellés perquè son pare millorés de la profunda pena que l'aclaparava per la mort de son fill Ögmundur. En Gestur llavors li va compondre l'inici de l'Ögmundardrápa. En Ljótur va preguntar al Gestur, quina mena d'home seria [son fill,] en Þorgrímur Gos. En Gestur li va respondre que en Þórarinn, el fóstri d'en Ljótur, seria més famós [que en Þorgrímur gos] i va pregar al Þórarinn que tingués cura que el cabell que tenia a la llengua no se li emboliqués al voltant del cap (és a dir, que dominés la seva llengua no fos cas que això acabés essent la seva mort). Al Ljótur aquesta resposta li va semblar un menyspreu i l'endemà li va tornar a preguntar quin futur li esperava a [son fill,] en Þorgrímur [Gos]. En Gestur li va respondre que l'Úlfur, el nebot d'en Ljótur seria més famós
-
◊ en er Þrándur spurði þessi tíðendi, þá féllu honum þau svo nær að hann dó af helstríði: però quan en Þrándur va conèixer aquests fets, el va afectar tant que va morir del disgust (és a dir, a conseqüència de l'estat depressiu que li va provocar la notícia)
-
◊ Jesús sýndi vorkunn við óstyrkja liðu sína, þá er hann ógladdist fyrir písl sína. Því að hann vorkynnir oss, þótt hugur vor hryggvist, þá er vér verðum fyr sóttum eða helstríðum eða sköðum. Rétt er manni að biðja sér huggunar í meinum eða heilsu, því að Dominus bað föður taka af sér píslardrykk. En þess skulum vér minnast, þá er vér biðjum oss líkamlegrar heilsu eða huggunar, að vér leitim vilja Guðs í allri bæn vorri, því að hann veit gjörr en vér sjálfir, hvers vér þurfum og vill oss það gefa, er vér þurfum helst að hafa. "Vakið ér og biðjið fyrir yður," kvað Dominus, mælti við lærisveina sína, "að eigi komi þér í freistni." Af þessum orðum Domini megum vér það skilja, að mikla hlíf veita oss bænir og vökur við allri freistni, því að þá megum vér standast freistni, ef eigi þröngvir oss óræktarsvefn, heldur verum vér vakrir og biðjum Guð fulltings í allar þurftir: Jesús va mostrar indulgència amb els seus membres febles quan es va afligir abans de la seva passió. Car és indulgent amb nosltres encara que el nostre cor s'entristeixi quan sofrim malalties o malenconies o danys. A l'home li està bé de demanar consol per a ell tant en les malalties com en la salut per tal com el Senyor va demanar a son pare que allunyés d'ell el calze de la passió. I nosaltres, quan demanem per a nosaltres conhort o salut física, hem de recordar-nos de cercar la voluntat de Déu en tota la nostra pregària perquè ell sap més bé que nosaltres mateixos el que hem de menester i ens donarà el que ens cal tenir de preferència. “Vetlleu i pregueu”, va dir el Senyor, adreçant-se als seus deixebles, “per no caure en la temptació”. D'aquestes paraules del Senyor podem comprendre que les pregàries i les vetlles ens forneixen de gran protecció contra qualsevol temptació per tal com podrem resistir les temptacions si el son de la negligència no ens venç, així estiguem desperts i demanem ajut a Déu en totes les nostres necessitats
helstur, helst, helst: principal, el més important
hvaða helstu vandamál...? quins són els principals problemes que...?
-
hel·víti <n. -vítis, -víti>:
-
<RELIG CRIST> infern m
-
♦ fara til helvítis: <RELIG> anar a l'infern
-
♦ forgarður [hel]vítis: <RELIG CATOL, limbus, limbó> llimbs m.pl
-
♦ helvítið þitt!: <interj.> fill de puta!, cabronàs! (cast., Cat.), cabronarro! (cast., Mall.) (interjecció d'ofensa)
-
♦ helvítis!: <interj.> diantre!, cagondena!
-
♦ helvítis asni!: [quin] puta tros de carn batiada!, puta tros d'ase!
|
Helvíti designa l'infern cristià.
Hel designa els inferns de la mitologia norrena. És el lloc d'estatge dels morts, no pas un lloc de puniment. El mot, per extensió, també s'usa per traduir l'Hades (ᾅδης) grec, els infĕri o inferna llatins i el xeol (שְׁאוֹל) hebreu a l'islandès.
Eldsvíti s'empra com a equivalent del greco-arameu Gehenna [del foc] -cf. Mt. 18:9 etc.- (γεέννα, גֵיא [בְנֵי־] בֶן־הִנֹּם, גֵּיהִנָּם).
Undirdjúp -cf. 2 Pere 2:4- finalment, s'empra com a equivalent del llatí tartărus i el grec τάρταρος, la part més profunda i fosca de l'infern. |
|
|
|
|
-
helvítis- <en compostos>:
-
<RELIG CRIST> infernal, de l'infern
-
helvítis·hlið <n. -hliðs, -hlið>:
-
<RELIG CRIST> portal m de l'infern, portes f.pl de l'infern
-
helvítis·kvalir <f.pl -kvala>:
-
<RELIG CRIST> turments m.pl de l'infern
hemill <m.hemlar>: fre
stilla hemlana: ajustar els frens
prófa hemlana: revisar els frens
-
<†>
hemingur <m. hemings, hemingar>:
-
(afturfótarskinn af hestum & nautgripum) cuiro m de la pell de les potes de darrere de cavalls i bous
-
Hemingur <m. Hemings, pl. no hab.>:
-
Héming m, Hemingur (andrònim)
hemla: frenar
-
henda <hendi ~ hendum | henti ~ hentum | hent>:
-
I. <personal>
-
A.
-
1. <e-ð>: (grípa) agafar una cosa [amb la mà]
-
♦ henda e-ð á lofti: agafar una cosa al vol
-
♦ henda gaman að e-u ~ e-m: <LOC FIG> fotre-se'n de quelcom ~ d'algú, riure-se'n de quelcom ~ d'algú
-
♦ henda reiður á e-u: <LOC FIG> copsar [el significat d']una cosa, captar [una cosa]
-
B.
-
1. <e-u>: (kasta) llançar una cosa, tirar una cosa (Mall.) (gitar)
-
♦ henda boltanum: llançar la pilota
-
♦ henda steini: llançar una pedra
-
♦ henda sér í vatn: llançar-se a l'aigua
-
♦ henda e-u út í loftið: llançar una cosa enlaire
-
2. <e-u ~ e-m>: (fleygja & setja í rúslaílát) llençar una cosa (desempallegar-se'n, treure's de sobre)
-
♦ henda ruslinu: llençar les escombraries
-
♦ henda e-m út: fotre algú fora de casa, treure (o: plantar) algú al carrer, despatxar algú
-
♦ henda e-m út um glugga: llençar algú per la finestra, defenestrar algú
-
3. <e-u>: (um spil) tirar una cosa ( = cartes)
-
♦ henda spilum af sér: tirar les cartes
-
C.
-
1. <e-n e-ð>: (verða fyrir) passar una cosa a algú (esdevenir-li)
-
♦ það henti mig: això em va passar a mi
-
♦ mig hefur hent mikil skömm: he passat una gran vergonya
-
♦ eitt það pínlegasta sem mig hefur hent: el més vergonyant que m'hagi passat mai
-
◊ þið tvö eruð það besta sem mig hefur hent: vosaltres dos sou el millor que m'ha passat
-
D.
-
1. <FIG>: (fara hratt) volar (desplaçar-se amb molta rapidesa, moure's llambrinerament)
-
♦ henda úr einum stað í annan: volar d'un lloc a un altre
-
III. <impersonal>
-
1. <[sig]>: (koma fyrir, bera við, gerast) esdevenir-se una cosa
-
♦ það hendir [sig] oft að...: Sovint s'esdevé que...
-
2. <e-n>: (koma fyrir e-n) esdevenir-li una cosa a algú, passar-li a algú una cosa
-
♦ það getur hent flesta að <+ inf.>: a molts els pot passar que... <+ subj.>
-
hendast <hendist ~ hendumst | hentist ~ hentumst | henst>:
-
precipitar-se (llançar-se a tota pastilla)
-
♦ hendast af stað: sortir llançat -ada, sortir a tota pastilla
hengil·mæna <f. -mænu, -mænur>: inútil m, bo-per-res m
-
hengi·rúm <n. -rúms, -rúm>:
-
hamaca f
hengi·skraut <n. -skrauts, -skraut>: penjoll m (tipus de joia)
-
hengja <hengi ~ hengjum | hengdi ~ hengdum | hengt ║ e-ð>:
-
penjar una cosa
-
♦ hengja [upp] þvott: estendre la bugada
-
♦ hengja föt [upp] til þerris: estendre la roba perquè s'eixugui
-
♦ hengja e-ð á e-ð: penjar una cosa a una cosa
-
♦ hengja hattinn [sinn] á snaga: penjar el capell a un ganxo
-
♦ hengja myndina á vegginn: penjar el quadre a la paret
-
♦ hafa e-ð til að hengja hattinn sinn á: <LOC FIG> tenir munició per a disparar contra algú, tenir un bon pretext per a criticar algú
-
♦ hengja frakkann inn í skáp: penjar la gavardina dins l'armari
-
♦ hengja upp myndina: penjar el quadre a la paret
-
♦ hengja e-n: <JUR> penjar algú
-
◊ þegar maður drýgir synd (ˈħēŧə, חֵטְא), sem varðar lífláti, og hann er líflátinn og þú hengir (wə-θāˈlīθā, וְתָלִיתָ) hann á tré (ʔɔˈθ-ō ʕal־ˈʕēt͡s, אֹתוֹ] עַל-עֵץ]), þá skal líkami hans ekki vera náttlangt á trénu, heldur skalt þú jarða hann samdægurs. Því að sá er bölvaður af Guði, sem hengdur er (tāˈlūi̯, תָּלוּי), og þú skalt ekki saurga land þitt, það er Drottinn Guð þinn gefur þér til eignar (naħăˈlāh, נַחֲלָה): quan un home comet un pecat que sigui castigat amb la mort, i és executat i el penges a un arbre, que el seu cadàver no hi quedi penjat durant la nit, ans enterra'l el mateix dia, perquè un penjat és un maleït de Déu, i no has de profanar el teu país, el que Jahvè, el teu Déu, et dóna en possessió
-
♦ hengja sig [í fangaklefanum sínum með belti] ~ [í fíkjutré]: penjar-se [a la seva cel·la amb un cinturó] ~ [d'una figuera]
-
♦ þú getur hengt þig upp á það: <LOC FIG> t'hi pots jugar el coll
-
♦ hengja sig í smáatriði: <FIG> entretenir-se en bagatel·les, quedar penjat -ada en minúcies
hennar: el seu, la seva (d’ella)
-
henta <hentar | hentaði ~ | hentað. Verb impersonal unipersonal amb subjecte lògic en datiu i la cosa o la persona que escau en acusatiu>:
-
escaure' a, ésser adequat -ada a, venir a tomb per a
-
♦ henta til e-s: ésser (o: resultar) adient per a una cosa
-
♦ henta vel til e-s: ésser (o: resultar) idoni -ònia per a una cosa
-
♦ henta vel fyrir e-ð ~ e-n: ésser (o: resultar) idoni -ònia per a una cosa ~ algú
-
◊ hótelið hentar vel fyrir allskonar móttökur: l’hotel és ideal per a celebrar-hi tota mena de recepcions o refrescs
-
♦ henta vel til að <inf.>: ésser (o: resultar) idoni -ònia per a <inf.>
-
♦ þegar þér hentar: <LOC FIG> quan et vagi bé a tu
-
♦ þetta hentar þér ekki: <LOC FIG> això no t'escau, això no et va bé
-
heppi·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
1. (hagkvæmur) adequat -ada, favorable, escaient (apropiat, convenient)
-
♦ heppilegt svar: una resposta adequada (o: idònia; o: justa)
-
♦ heppilegur tími: un temps idoni, un bon moment
-
2. (heppinn) feliç (encertat, afortunat, bo)
-
♦ það er [ekki] heppilegt: [no] és una bona idea, això [ens ~ em] va de primera
-
♦ það var heppilegt að þú komst: va anar de primera que vinguessis
-
heppnast <heppnast ~ heppnumst | heppnaðist ~ heppnuðumst | heppnast ║ [vel]>:
-
reeixir, sortir bé ésser un èxit
-
♦ þetta heppnaðist: ha sortit bé
-
♦ e-m heppnast e-ð [vel]: a algú una cosa li surt bé, a algú li reïx una cosa
-
◊ honum heppnast allt: tot li surt bé, tot li reïx
-
◊ honum heppnaðist tilraunin: l'experiment li ha reeixit
-
◊ mér heppnaðist þetta vel: m'ha anat bé, m'ha sortit bé
-
♦ honum heppnaðist þetta í fyrstu tilraun: li ha sortit bé al primer intent
heppni <f. heppni, no comptable>: èxit m
her <m. hers, herir. Gen. pl.: herja; dat. pl.: herjum>: exèrcit m
ganga í her: enrolar-se [a l'exèrcit]
kveðja upp her: mobilitzar un exèrcit
allt er í hers höndum: <LOC FIG> sembla que hagi passat la marabunta, això és la marabunta
Rauði herinn: l'Exèrcit Roig
-
her- <en compostos>:
-
militar
-
Hera <f. Heru, pl. no hab.>:
-
Hera f (ginecònim)
herbergi <n. herbergis, herbergi>: cambra f, habitació f
deila herbergi með e-m: compartir habitació amb algú
eins manns herbergi: habitació individual
get ég leigt herbergi? Podríem donar-me una habitació?
hafið þér herbergi með baði og svölum? Tindria una cambra amb bany i balcó?
hafið þér laust herbergi? Tenen habitacions lliures?
hafið þér ekki of dýrt herbergi? Tenen habitacions no gaire cares?
herbergi til leigu: es lloga habitació
laga til í herberginu: endreçar la cambra
leigja einhverjum herbergi: llogar habitació(ns)
tveggja manna herbergi: habitació doble, habitació de matrimoni
við höfum aðeins eitt herbergi eftir á sex þúsund peseta: només ens queda una habitació de sis mil pessetes (la nit)
-
herbergis·lykill <m. -lykils, -lyklar>:
-
clau f d'habitació
-
herbergis·númer <n. -númers, -númer>:
-
número m d'habitació
-
herbergis·þerna <f. -þernu, -þernur>:
-
cambrera f (noia que, a un hotel, hi neteja les cambres i hi fa els llits)
-
herbergis·þjónusta <f. -þjónustu, pl. no hab.>:
-
servei m d'habitacions
-
her·deild <f. -deildar, -deildir>:
-
<MIL> divisió f
-
♦ Bláa herdeildin: <MIL HIST> la Divisió Blava
-
herða <herði ~ herðum | herti ~ hertum | hert ║ e-n>:
-
1. <GEN> endurir una cosa
-
♦ herða járn: trempar [el] ferro
-
♦ herða stál: trempar l'acer
-
♦ herða upp hugann: <LOC FIG> prendre (o: agafar; o: reunir; o: fer-se) coratge, encoratjar-se
-
2. (fiskur) assecar una cosa (peix)
-
♦ herða fisk: assecar peix
-
♦ hertur fiskur: peix sec <= assecat>
-
3. (reyra) estrènyer una cosa (fer que quedi més estreta)
-
♦ herða á e-u: fermar una cosa lligant més estret el fil, lligar més forta una cosa
-
♦ herða ólina: estrènyer la corretja
-
♦ herða sultarólina: <LOC FIG> estrènyer-se el cinturó
-
♦ herða hendurnar (o: hnúana) að e-u: estrènyer una cosa amb força amb les seves mans
-
♦ herða ró: estrènyer un cargol
-
4. (gera strangara) intensificar una cosa (fer més estricta o dura, reforçar)
-
♦ herða aðgerðir gegn hryðjuverkum: endurir les mesures antiterroristes
-
♦ <†> herða atgöngu (o: atgöngu): redoblar un atac
-
♦ herða eftirlit: augmentar el control, intensificar la vigilància
-
♦ herða refsinguna: augmentar la pena [imposada], endurir la pena [imposada]
-
♦ herða sóknina: fer l'atac més virulent, intensificar l'atac
-
♦ herða á kröfum: redoblar (o: endurir; o: augmentar) les demandes
-
♦ herða á lögum: endurir les lleis
-
5. (ganga, róður) refermar una cosa (apressar, acuitar o accelerar el pas, el batre de rems)
-
♦ herða gönguna: refermar el pas
-
♦ herða róðurinn: refermar el batre de rems, remar amb més empenta
-
♦ herða sig: afanyar-se
-
◊ hertu þig!: afanya't!
-
6. <impersonal>: (aukast, vaxa, harðna) refermar (recruar, intensificar-se, fer-se més intens o fort el fred, una tempesta, el vent etc.)
-
♦ frostið er að herða: gela més fort
-
♦ veðrið <= Ac.> ~ vindinn herti: la tempesta (el vendaval) ~ el vent va refermar
-
♦ það herðir á frostinu: gela més fort, el fred recrua
-
herða·blað <n. -blaðs, -blöð>:
-
omòplat m
-
herða·púði <m. -púða, -púðar>:
-
musclera f
-
herðar <f.pl herða>:
-
espatlles f.pl, espatles f.pl (Val., Bal.)
-
♦ hokinn í herðum: d'espatlles caigudes
-
herða·tré <n. -trés, -tré. Gen. pl.: -trjáa; Dat. pl.: -trjám>:
-
penja-robes m, penjador m (Bal.), rasteller m (Men.)
-
her·fang <n. -fangs, -föng>:
-
botí m de guerra
-
♦ skipta herfangi: repartir el botí, dividir el botí
-
herfi·lega <adv.>:
-
abominablement
-
♦ herfilega ljótur: horriblement lleig, monstruosament lleig
-
herfi·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
abominable
-
◊ herfilegur staður: un indret abominable
-
her·flugvél <f. -flugvélar, -flugvélar>:
-
avió m militar
-
herforingja·ráð <n. -ráðs, -ráð>:
-
<MIL> Alt Comandament, Quarter General
-
herforingja·stjórn <f. -stjórnar, -stjórnir>:
-
<MIL> junta f militar, govern mmilitar
her·fugl <m. -fugls, -fuglar>: puput m,f (ocell Upupa epops)
-
her·för <f. -farar, -farir>:
-
1. <MIL GEN> campanya f
-
2. (innrás) ràtzia f, incursió f (expedició militar de càstig o per aconseguir botí)
-
◊ Sýrlendingar (wa-ʔăˈrām, וַאֲרָם) höfðu farið herför (ʝāt͡səˈʔū, יָצְאוּ) í smáflokkum (ɣəδūˈδīm, גְדוּדִים) og haft burt af Ísraelslandi unga stúlku. Þjónaði hún konu Naamans: Els siris havien fet una ràtzia amb petites companyies d'homes i s'havien endut captiva del territori d'Israel una noieta. Estava al servei de la dona de Naaman
her·gögn <n.pl -gagna>: pertrets m.pl militars
-
herja <herja ~ herjum | herjaði ~ herjuðum | herjað>:
-
1. (heyja stríð) guerrejar (fer la guerra & expedicions militars de saqueig)
-
◊ hann herjaði mjög í Austurvegu: guerrejava sovint a[les costes de]ls països bàltics
-
◊ fyrst var þó sá heimr í suðrhálfu, er Múspell heitir. Hann er ljóss ok heitr, sú átt er logandi ok brennandi. Er hann ok ófœrr þeim, er þar eru útlendir ok eigi eigu þar óðul. Sá er Surtr nefndr, er þar sitr á landsenda til landvarnar. Hann hefir loganda sverð ok í enda veraldar mun hann fara ok herja ok sigra ǫll goðin ok brenna allan heim með eldi: primer de tot, tanmateix, hi hagué el món, a migjorn, que es diu Múspell. És lluminós i molt calent; aquesta part de l'univers ablama i crema i també és inaccessible als que hi són forasters i no hi tenen pas terres pairals. Surtr es diu el que hi resideix en els seus confins per a defensar aquesta terra, té una espasa de flames i a la fi del món partirà i guerrejarà i vencerà tots els déus i cremarà tot el món amb foc
-
♦ þá er Múspells synir herja: <MITOL> quan els fills d'en Múspell surtin a guerrejar, és a dir, en el ragnaroc
-
◊ eigi eru goðin hallmælis verð fyrir þessa smíð. Góð brú er Bifrǫst, en engi hlutr er sá í þessum heimi er sér megi treystaz, þá er Múspells synir herja: els déus no mereixen pas aquest retret per aquesta obra. Bifrǫst és un bon pont i, tanmateix, no hi ha res en aquest món en què es pugui confiar quan els fills de Múspell surtin a guerrejar
-
2. <e-ð>: <GEN> devastar una cosa, assolar una cosa
-
♦ herja landið: assolar el país, devastar el país
-
3. <á e-ð>: infestar una cosa
-
◊ ...herjuðu ræningjar á ríki hennar: els bandits infestaven el seu país
-
4. <e-ð út úr e-m>: #1. <GEN> arrencar una cosa [de les mans] d'algú, arrabassar-li una cosa a algú [per la força]; #2. <FIG = ná með herkjum> aconseguir d'algú una cosa amb penes i afanys
-
her·lið <n. -liðs, no comptable>:
-
tropes f.pl
-
her·lúður <m. -lúðurs, -lúðrar>:
-
1. <HIST> trompeta f
-
◊ þar fylkti liðið sér til bardaga og þeytti herlúðra: les tropes van formar en ordre de batalla i tocaren les trompetes
-
2. <MIL> clarí m
herma <hermi ~ hermum | hermdi ~ hermdum | hermt>: 1. (segja frá) contar, dir (enumerar fets, narrar)
spegill, spegill, herm þú hver hér á landi fríðust er!: mirallet, mirallet, tu que penges de la paret, digues-me qui és la més bella de l'indret!
sagnir herma að <+ subj.>: es diu que <+ ind.>
2. eftir e-m: (líkja eftir) escarnir algú, estrafer algú (imitar la veu, els gestos etc. d'algú esp. com a burla)
-
her·maður <m. -manns, -menn>:
-
1. <GEN> soldat m & f
-
♦ hinn óþekkti hermaður: el soldat desconegut
-
♦ leiði hins óþekkta hermanns (o: leiði óþekkta hermannsins): la tomba del soldat desconegut
-
2. (hernaðarmaður, bardagamaður, stríðsmaður) guerrer m (militar, home d'armes)
-
◊ faðir hans hét Úlfr, hann var jarl í Danmǫrk; hann var hermaðr mikill. Hann fór í vestrvíking, ok vann Galizuland ok eyddi, ok gjǫrði þar mikinn hernað, ok því var hann kallaðr Galizu-Úlfr. Hann átti Bóthildi, dóttur Hákonar jarls Eiríkssonar, ok var hon móðir Þorgauts fǫgrumskinna: son pare es deia Úlfr i era jarl de Dinamarca i un gran guerrer; va partir de vestrvíking (expedició de saqueig a les Illes Britàniques; per alguna raó no precisada, va anar, però, a raure a les costes gallegues), va conquerir Galícia, la va devastar i hi va fer un gran botí, i per això li deien Úlfr de Galícia (que, literalment, també es pot entendre com Llop de Galícia); estava casat amb la Bóthildr, la filla del jarl Hákon Eiríksson, i ella era la mare d'en Þorgautr pell-bella
-
hermi·tónlist <f. -tónlistar, no comptable>:
-
<MÚS> música programàtica
hernaðar·árás <f. -árásar, -árásir>: atac m militar, atac bèl·lic
hernaðar·átök <n.pl -átaka>: conflicte m militar, conflicte bèl·lic
-
hernaður <m. hernaðar, pl. no hab.>:
-
1. (ófriður, það að herja) guerra f (activitats bèl·liques, accions bèl·liques)
-
♦ fara með hernaði á hendur e-m: atacar algú amb accions de guerra
-
2. (rán) raid m, ràzzia f (incursió o expedició de saqueig i rapinya)
-
◊ faðir hans hét Úlfr, hann var jarl í Danmǫrk; hann var hermaðr mikill. Hann fór í vestrvíking, ok vann Galizuland ok eyddi, ok gjǫrði þar mikinn hernað, ok því var hann kallaðr Galizu-Úlfr. Hann átti Bóthildi, dóttur Hákonar jarls Eiríkssonar, ok var hon móðir Þorgauts fǫgrumskinna: son pare es deia Úlfr i era jarl de Dinamarca i un gran guerrer; va partir de vestrvíking (expedició de saqueig a les Illes Britàniques; per alguna raó no precisada, va anar, però, a raure a les costes gallegues), va conquerir Galícia, la va devastar i hi va fer un gran botí, i per això li deien Úlfr de Galícia (que, literalment, també es pot entendre com Llop de Galícia); estava casat amb la Bóthildr, la filla del jarl Hákon Eiríksson, i ella era la mare d'en Þorgautr pell-bella
-
♦ ráðast í hernað: emprendre un raid de rapinya, prendre part a un raid de saqueig
-
Heródótos <m. Heródótosar, no comptable>:
-
Heròdot m (Ἡρόδοτος Ἁλικαρνασσεύς)
-
♦ Heródótos frá Halikarnassos (o: Halíkarnassos): Heròdot d'Halicarnàs
-
her·óp <n. -óps, -óp>:
-
crit m de guerra
herpandi, herpandi, herpandi <adj.>: <MED> astringent
-
herpes·exem <n. -exems, no comptable>:
-
<MED> èczema herpètic (→ áblástursexem)
-
herpes·veira <f. -veiru, -veirur. Gen. pl.: -veira>:
-
virus m de l'herpes, herpesvirus m
-
herpesveiru·sýking <f. -sýkingar, -sýkingar>:
-
infecció f per herpesvirus
-
♦ taugaverkur eftir herpesveirusýkingu: <MED> neuràlgia postherpètica
-
herr <m. herjar, herir. Gen. pl.: herja; dat.pl.: herjum>:
-
<†> variant arcaica de → her “host; exèrcit”
herra <m. herra, herrar>: 1. <GEN> senyor m (especialment en la interpel·lació i davant el nom propi o el títol d'algú)
2. Herrann: <RELIG> el Senyor
-
herra·klipping <f. -klippingar, -klippingar>:
-
<COL·LO> vasectomia f (→ ófrjósemisaðgerð)
herra·legur, -leg, -legt: senyorial
herra·maður <m. -manns, -menn>: senyor m
-
her·saga <f. -sögu, -sögur. Gen. pl.: -sagna>:
-
relat m de les activitats bè·liques, informe m sobre el curs de la guerra
-
◊ þatta! <...> að eg kann að segja yður hersögu að mikill her er kominn í landið austur í Víkina og með hinum mesta ófriði og styrjöld, og það sama ætla eg þeim í skapi búa að halda slíku fram: doncs això mateix! <...> que us puc fer una exposició dels fets de la guerra: ha arribat al país un gran exèrcit que avança cap a l'est Víkin endins i que causa greus estralls i desvastació al seu pas i tinc per mi que duen de cap continuar fent-ho
-
her·skip <n. -skips, -skip>:
-
vaixell m militar
-
her·skóli <m. -skóla, -skólar>:
-
acadèmia f militar
-
her·skylda <f. -skyldu, pl. no hab.>:
-
servei m militar [obligatori]
-
♦ uppfylla herskyldu sína: fer el servei militar
-
herslis·blettur <m. -bletts, -blettir>:
-
morfea f, esclerodèrmia localitzada
-
herslis·húð <f. -húðar, pl. no hab.>:
-
esclerodèrmia f
-
♦ línuleg herslishúð: esclerodèrmia f lineal
-
herslis·mein <n. -meins, no comptable>:
-
esclerosi f [sistèmica]
-
♦ útbreitt herslismein: esclerosi sistèmica
-
♦ ágengt útbreitt herslismein: esclerosi sistèmica progressiva
-
♦ ótilgreint útbreitt herslismein: esclerosi sistèmica no especificada
-
♦ útbreitt herslismein af völdum lyfja og efnavarnings: esclerosi sistèmica induïda per fàrmacs i substàncies químiques
-
her·stöð <f. -stöðvar, -stöðvar>:
-
base f militar
-
her·taka <f. -töku, -tökur>:
-
presa f, conquesta f militar, conquesta f per les armes
-
♦ hertaka Rómar þann 20. September 1870: la conquesta de Roma el 20 de setembre del 1870
-
hertogaynja <f. hertogaynju, hertogaynjur. Gen. pl.: hertogaynja>:
-
duquessa f
-
♦ hertogaynjan af...: la duquessa de...
hertogi <m. hertoga, hertogar>: duc m (títol nobiliari)
-
hertz·bylgja <f. -bylgju, -bylgjur. Emprat hab. en pl.>:
-
ona hertziana (→ rafsegulbylgja)
-
her·þota <f. -þotu, -þotur. Gen. pl.: -þota o: -þotna>:
-
reactor m militar, avió m a reacció militar
hesli <n. heslis, hesli>: avellaner m (arbre Corylus avellana)
hesli·hneta <f. -hnetu, -hnetur. Gen. pl.: -hneta>: avellana f
heslihnetu·olía <f. -olíu, no comptable>: oli m d'avellana (o: d'avellanes)
(†) hesli·hnot <f. -hnotar, -hnetur>: avellana f
hesli·viður <m. -viðar, -viðir>: avellaner m (arbre Corylus avellana)
-
Hesperídarnar <f.pl Hesperídanna>:
-
<MITOL> les Hespèrides f.pl (→ Vesturdísir; → Vesturmeyjar)
-
♦ epli Hesperídanna: <MITOL> les pomes de les Hespèrides
-
hesta·bóla <f. -bólu, no comptable>:
-
<MED> verola f equina, pigota equina (Val., Bal.)
-
hesta·fólk <n. -fólks, no comptable>:
-
persones f.pl que es dediquen a criar cavalls o a l'equitació, cavallistes m.pl
hesta·fræði <f. -fræði, no comptable>: hippologia f
-
hesta·heilsa <f. -heilsu, no comptable>:
-
salut f de ferro
-
♦ vera við hestaheilsu: tenir una salut de ferro
hesta·mennska <f. -mennsku, no comptable>: equitació f, hípica f (art de cavalcar)
hest·hús <n. -húss, -hús>: estable m, establa f, establia f, pallissa f (Bal.)
hestur <m. hests, hestar>: 1. haca f (a Islàndia)
hestarnir kljást: els cavalls es freguen entre si
knýja hestinn sporum: esperonar el cavall
leiða hesta sína saman: <LOC FIG> provar-se, provar forces, contendre
spretta af hesti: desensellar un cavall, llevar la sella a un cavall
2. cavall m (de fora d'Islàndia)
http://www.racesautoctones.com/index.php?id=1
-
♦ graður hestur: cavall pare (Bal.), cavall m de llavor, cavall llavorer, cavall sementer, cavall gorà, cavall entir (Ross.), <LIT> estaló m (→ graðhestur)
-
hesvan <m. hesvans, hesvanar>:
-
[mes m de] ħeixvan (o: mar-ħeixvan) m (מַרְחֶשְׁוָן ,חֶשְׁוָן)
hetja <f. hetju, hetjur. Gen. pl.: hetja>: heroi m, (kvenhetja) heroïna f
-
hetju·kvæði <n. -kvæðis, -kvæði>:
-
<LITER> poema heroic (o: èpic), cançó f de gesta, epopeia f
-
hetju·saga <f. -sögu, -sögur. Gen. pl.: -sagna>:
-
història heroica, història f d'herois, relat heroic, relat m d'herois
hetta <f. hettu, hettur. Gen. pl.: hetta>: caputxa f, caperó m, caperutxa f
-
hettu·máfur <m. -máfs, -máfar>:
-
gavina f [riallera], gavina f d'hivern (Bal.) (ocell Larus ridibundus)
-
hettu·skrofa <f. -skrofu, -skrofur. Gen. pl.: -skrofa o: -skrofna>:
-
baldriga capnegra, virot capnegre (Mall.) (ocell Puffinus gravis)
-
hettu·sótt <f. -sóttar, no comptable>:
-
<MED> galteres f.pl, tacó m (Ross.), paperes f.pl (Mall., Men.)
-
hettu·söngvari <m. -söngvara, -söngvarar>:
-
tallarol m de casquet, busquereta f de casquet (Val.), rectoret m, busqueret m de capell (Bal.) (ocell Sylvia atricapilla)
-
hey <n. heys, hey. Gen. pl.: heyja; dat.pl.: heyjum>:
-
fenc m, fenàs m
-
hey·annir <f.pl -anna>:
-
1. <GEN> temporada f de la sega del fenàs
-
♦ meðan heyannir stóðu yfir: durant el temps de la sega del fenàs
-
2. (heyskapur, heyvinna) sega f del fenàs (herba acabada de brostar)
-
3. (heyannamánuður) heyannir f.pl (mes del calendari de pagès islandès: anava de finals de juliol -començava entre el 23 i el 29 del juliol nostre- fins a finals d'agost)
-
hey·fló <f. -flóar, -flær>:
-
capa f de fenc
-
hey·mæði <f. -mæði, no comptable>:
-
<MED> febre f del fenc
-
heyra <heyri ~ heyrum | heyrði ~ heyrðum | heyrt>:
-
I. <Absolut>:
-
1. (hafa hæfileikann til að skynja hljóð með eyrunum) sentir-hi (tenir la capacitat de percebre sons amb les orelles)
-
♦ heyra illa: sentir-hi malament
-
♦ heyra vel: sentir-hi bé
-
2. (hlusta á) escoltar una cosa (sentir una cosa i prestar-hi atenció)
-
◊ heyrðu!: escolta!
-
◊ heyr, Ísrael: Drottinn er vor Guð, Drottinn er einn: escolta, Israel: el Senyor és el nostre Déu, el Senyor és l'Únic
-
II. <Amb complement nominal>:
-
1. <e-ð ~ e-n>: sentir una cosa ~ algú
-
◊ heyrðu mig!: que em sents?!
-
♦ fá að heyra e-ð frá e-m: sentir a dir una cosa d'algú
-
♦ heyra bæn e-s: escoltar el prec d'algú, <LIT> eixoir el prec d'algú
-
♦ ég vil ekki heyra neitt um það!: no en vull sentir ni a parlar [d'això]!
-
♦ hafa heyrt sagt e-ð: haver sentit a dir una cosa
-
◊ ég hef alltaf heyrt sagt að rigningin væri tár Guðs: sempre he sentit a dir que la pluja són les llàgrimes de Déu
-
♦ þykjast ekki heyra e-ð: fer com si no hagués sentit una cosa
-
♦ heyra e-ð undir væng: <LOC FIG> assabentar-se veladament (o: indirectament) d'una cosa, arribar [indirectament] una cosa a les orelles d'algú
-
2. <e-u ~ e-m>: correspondre a una cosa ~ a algú
-
♦ heiður þeim, er heiður heyrir: <LOC FIG> l'honor a qui li correspongui
-
III. <Amb complement preposicional>:
-
1. <á e-ð>: escoltar una cosa
-
2. <frá e-m>: tenir notícies d'algú
-
◊ gaman að heyra frá ykkur!: gràcies per fer-nos arribar notícies vostres!
-
◊ látið [nú] heyra frá ykkur: feu-nos arribar notícies vostres!
-
◊ við viljum heyra frá ykkur!: volem tenir notícies vostres!
-
◊ þú heyrir frá mér!: <FIG> tindrà notícies meves! (les coses no acabaran així)
-
3. <í e-m>: escoltar a algú, fer cas d'algú
-
♦ láta í sér heyra: fer-se escoltar
-
4. <til e-s>: #1. (vera hluti af e-u) formar part d'una cosa; #2. (geta greint orð e-s, heyrast [vel] til e-s) poder sentir algú; ◊ ég heyrði ekki vel til hans: no el podia sentir bé, no podia sentir bé el que deia
-
5. <um e-ð ~ e-n>: sentir a parlar d'una cosa ~ d'algú
-
◊ ég hef aldrei heyrt um hann: mai no n'he sentit a parlar [d'ell]
-
6. <undir e-n>: ésser cosa d'algú (ésser responsabilitat d'algú & entrar dins l'àmbit d'actuació o els deures d'algú)
-
7. <heyra e-ð ~ e-n út undan sér>: sentir una cosa ~ algú per casualitat, sense voler (p.e., perquè hom parla massa fort)
-
IV. <Amb adverbi>:
-
1. <e-m til>: pertànyer a algú (ésser d'algú) (→ tilheyra)
-
heyrandi <m. heyranda, heyrendur>:
-
oïdor m, oïdora f
-
♦ oft er í holti heyrandi nær: <LOC FIG> les parets hi senten
-
heyrandi, heyrandi, heyrandi (o: <†> heyranda ) <adj.>:
-
sentint[-hi]
-
♦ í heyranda hljóði: <LOC FIG> en veu forta [i que tothom ho pugui / pogués sentir], ben en públic
heyran·legur, -leg, -legt: audible, oïble, sentible
-
heyrast <heyrist ~ heyrumst | heyrðist ~ heyrðumst | heyrst>:
-
1. <GEN> sentir-se (percebre's amb l'orella & sentir-se com a rumor & parlar-se'n)
-
♦ ekkert hefur heyrst af e-u: no s'ha sentit a dir res de...
-
♦ heyrumst!: <LOC FIG> a reveure! (fórmula de comiat)
-
♦ mikið hefur heyrst af e-u: s'ha sentit a parlar molt de...
-
♦ það heyrðist vel: se sent bé
-
♦ það heyrðist vel til hans (o: í honum): se'l sentia bé
-
2. <e-m e-ð>: (halda að hafa heyrt e-ð) semblar-li a algú haver sentit una cosa (creure haver sentit [a dir] una cosa)
-
♦ mér heyrist hann koma: em sembla sentir-lo venir
-
♦ mér heyrðist þetta: això és el que em va semblar sentir, em va semblar sentir-ho
-
heyrin·kunnugur, -kunnug, -kunnugt <adj.>:
-
sentit -ida de tothom, de tothom notori -òria, conegut -uda de tothom
-
♦ gera e-ð heyrinkunnugt: <LOC FIG> proclamar una cosa en públic, donar a conèixer a tothom una cosa
-
heyrn <f. heyrnar, heyrnir>:
-
oïda f
-
♦ hafa góða heyrn: <GEN & MÚS> tenir bona oïda, tenir bona orella
-
♦ missa heyrnina: tornar sord -a
-
heyrnar·daufur, -dauf, -dauft <adj.>:
-
dur -a d'orella, força sord -a
-
heyrnar·deyfð <f. -deyfðar, pl. no hab.>:
-
sordesa f [parcial], duresa f d'orella
heyrnar·laus, -laus, -laust: sord -a
-
heyrnar·leysi <n. -leysis, pl. no hab.>:
-
sordesa f
-
heyrnar·lítill, -lítil, -lítið <adj.>:
-
dur -a d'orella, força sord -a
heyrnar·skerður, -skerð, -skert: → heyrnarskertur, -skert, -skert
heyrnar·skertur, -skert, -skert: amb discapacitat auditiva
heyrnarskert fólk: la gent amb discapacitat auditiva
heyrnarlausir og heyrnarskertir: els sords i les persones amb la capacitat auditiva disminuïda
-
heyrnar·taug <f. -taugar, -taugar>:
-
<MED> nervi auditiu
-
heyrnar·tól <n. -tóls, -tól>:
-
auricular m
-
♦ hlusta á lög í símanum með heyrnartólin í eyrunum: escoltar cançons amb el mòbil amb els auriculars a les orelles
-
heyrnar·vottur <m. -votts, -vottar>:
-
<JUR> testimoni m & f auricular, testimoni m & f d'oïda, testimoni m & f de referència
-
♦ verða heyrnarvottur að e-u: ésser testimoni auricular d'una cosa
-
héðan <adv.>:
-
d'aquí, d'ací (Val. & LIT)
-
♦ héðan og þaðan: d'aquí i d'allà, d'ací d'allà, d'una i l'altra banda
-
♦ héðan í frá: d'ara endavant, a partir d'ara
-
hégóma·girnd <f. -girndar, no comptable>:
-
[desig m de] vanaglòria f (κενοδοξία)
-
hégóma·gjarn, -gjörn, -gjarnt <adj.>:
-
que cerca la vanaglòria (κενόδοξος)
-
hégóma·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
planer -a, senzill -a, natural
-
hégóma·mál <n. -máls, -mál>:
-
raons buides
-
♦ fara með hégómamál: parlar sense solta ni volta, ésser xerraire, parlar sense saber saber què diu
-
Því að margir eru þverbrotnir og fara með hégómamál og leiða í villu, allra helst eru það þeir sem halda fram umskurn, og verður að þagga niður í þeim
-
hégóma·orð <n. -orðs, -orð>:
-
paraula vana
-
♦ tala hógómaorð: parlar paraules vanes, parlar en va
-
hégóma·ræða <f. -ræðu, -ræður. Gen. pl.: -ræðna o: -ræða>:
-
discurs buit (ἡ βέβηλος κενοφωνία)
-
hégóma·skapur <m. -skapar, no comptable>:
-
vanitat f, petulància f
-
hégóma·villa <f. -villu, -villur. Gen. pl.: -villna>:
-
sofisma buit, vanes fal·làcies (κενὴ ἀπάτη)
-
hégómi <m. hégóma, hégómar>:
-
1. <GEN> vanitat f
-
♦ aumasti hégómi, aumasti hégómi, allt er hégómi: <LOC FIG> vanitat de vanitats, tot és vanitat
-
◊ aumasti hégómi, segir prédikarinn, aumasti hégómi, allt er hégómi (hăˈβēl hăβāˈlīm | ʔāˈmar qɔˈhɛlɛθ | hăˈβēl hăβāˈlīm ‖ ha-kˈkɔl ˈhāβɛl, הֲבֵל הֲבָלִים אָמַר קֹהֶלֶת, הֲבֵל הֲבָלִים הַכֹּל הָבֶל): vanitat de vanitats diu l'Eclesiastès, vanitat de vanitats. Tot és vanitat!
-
◊ sá sem yrkir land sitt mettast af brauði
en sá sem sækist eftir hégóma (rēi̯ˈqīm, רֵיקִים. → lausingi) er heimskur: el qui conrea les seves terres, s'atipa de pa, però el qui persegueix la vanitat és un beneit
-
♦ leggja nafn Guðs við hégóma: <RELIG> prendre el nom de Déu en va
-
Þú skalt ekki leggja nafn Drottins Guðs þíns við hégóma, því að Drottinn mun ekki láta þeim óhegnt, sem leggur nafn hans við hégóma
-
2. (þvaður) xerrameca f (xerradissa, dois)
-
♦ fara með hégóma: parlar perquí sí, parlar sense volta ni solta, parlar sense saber saber què diu
-
Ef einhver, sem færi með hégóma og lygar, hræsnaði fyrir þér og segði: "Ég skal spá þér víni og áfengum drykk," það væri spámaður fyrir þessa þjóð!
-
Eða haldið þér að ritningin fari með hégóma, sem segir: "Þráir Guð ekki með afbrýði andann, sem hann gaf bústað í oss?"
-
♦ mæla ~ tala hégóma: dir foteses, parlar sense saber saber què diu, parlar en va
-
En Job opnar munninn til að mæla hégóma, heldur langar ræður í vanhyggju sinni
-
Með því að þér talið hégóma og sjáið lygar, þá skal ég láta yður kenna á því
-
3. (blekkingarorð) fal·làcia f (falsedats, paraules falses)
-
♦ blekkja e-n með hégóma: <RELIG> ensarronar algú amb [vanes] fal·làcies (o: falsedats)
-
þeir er sakfella menn fyrir rétti og leggja snörur fyrir þá, er vanda um á þingum, og blekkja hina saklausu með hégóma
-
♦ hugga e-n með hégóma: <RELIG> consolar algú amb [vanes] fal·làcies (o: falsedats)
-
♦ reiða sig á hégóma: <RELIG> confiar en fal·làcies
hégóm·legur, -leg, -legt: vanitós -osa
-
♦ hégómlegir hlutir: coses vanes
-
◊ sá sem yrkir land sitt, mettast af brauði,
en sá sem sækist eftir hégómlegum hlutum (rēi̯ˈqīm, רֵיקִים. → lausingi), er óvitur: el qui conrea les seves terres, s'atipa de pa, però el qui persegueix coses vanes és un ximple
-
hégóm·leiki <m. -leika, no comptable>:
-
vanitat f, envaniment m
héla <f. hélu, no comptable>: (hrím) gebre m
-
◊ þegar döggin þornaði lá eitthvað fínkornótt yfir eyðimörkinni (עַל-פְּנֵי הַמִּדְבָּר) líkt og héla (kəˈφōr ~ כְּפוֹר: daq ka-kkəˈφɔr ʕal־hā-ˈʔārɛt͡s, דַּק כַּכְּפֹר, עַל-הָאָרֶץ) [á jörðu] (עַל-הָאָרֶץ): quan la rosada es va assecar, sobre [la faç d]el desert hi hagué una cosa fina i rodona semblant al gebre [sobre la terra]
-
hé·gilja <f. -gilju, -giljur. Gen. pl.: -gilja>:
-
1. (hindurvitni) superxeria f (superstició)
-
2. (óvera, smáræði) bagatel·la f (fotesa, beneiteria de no-res)
-
3. (hégómleg og einföld manneskja) cregudeta f (nena vanitosa i ximpleta)
hér <adv.>: aquí, <LIT & Val.> ací
hér á landi: en el nostre país
hér og hvar [á landi]: d'ací d'allà [del país]
við hér við land: davant les nostres costes
hérað <n. héraðs, héruð>: regió f. Se sol emprar per designar les nostres “autonomies”
-
héraða·nefndin <f. -nefndarinnar, no comptable>:
-
<POLÍT> Comitè m de les Regions (aquesta designació, tot i poder-se trobar emprada amb una certa regularitat, no és pas l'oficial. → svæðinefnd)
-
héraðs·dómur <m. -dóms, -dómar>:
-
<JUR> jutjat m de primera instància, jutjat m de districte
-
♦ héraðsdómur Reykjavíkur: <JUR> jutjat m de primera instància de Reykjavík
-
héraðs·stjórn <f. -stjórnar, -stjórnir>:
-
govern f regional
héri <m. héra, hérar>: llebre f
-
hér·vist <f. -vistar, no comptable>:
-
1. <GEN> estada f aquí
-
2. <FIG> vida f d'aquí baix, vida f en aquest món, existència f terrenal
-
hérvistar- <en compostos>:
-
<FIG> [de la vida] d'aquí baix, de la vida terrenal
hið: → hinn
-
hika <hika ~ hikum | hikaði ~ hikuðum | hikað>:
-
dubtar, hesitar, vacil·lar
-
♦ hika við að gera e-ð: dubtar a fer una cosa
-
♦ hún var hikandi: estava indecisa
-
hiksta <hiksta ~ hikstum | hikstaði ~ hikstuðum | hikstað>:
-
tenir singlot (o: xinglot)
-
hiksti <m. hiksta, hikstar>:
-
singlot m, xinglot m
-
hilla <f. hillu, hillur>:
-
prestatge m, lleixa f
-
♦ leggja e-ð á hilluna: <LOC FIG> aparcar una cosa, donar carpetada a una cosa, deixar una cosa, abandonar una cosa
-
♦ vera á réttri hillu: <LOC FIG> ésser la persona indicada en el lloc indicat
-
♦ vera á rangri hillu: <LOC FIG> no ésser la persona adequada (o: indicada) per al lloc
-
hillu·samstæða <f. -samstæðu, -samstæður>:
-
prestatgeria f
-
Hilmar <m. Hilmars, pl. no hab.>:
-
Hilmar m (andrònim)
-
himbrimi <m. himbrima, himbrimar>:
-
calàbria grossa, agullat gros (Val.) (ocell Gavia immer)
-
himin·blár, -blá, -blátt <adj.>:
-
[blau] cel (inv.), de color [blau] cel (color)
-
himin·borinn, -borin, -borið <adj.>:
-
(himneskur, fæddur af himni) nascut -uda (o: nat nada) del cel (celestial, diví)
-
himin·hvelfing <f. -hvelfingar, -hvelfingar>:
-
volta f del cel (o: volta f celeste), firmament m
-
himin·hvolf <n. -hvolfs, -hvolf>:
-
volta f del cel (o: volta f celeste), firmament m
-
♦ fara út fyrir himinhvolf jarðarinnar: sortir fora de l'atmosfera terrestre
himinn <m. himins, himnar>: 1. <GEN & RELIG> cel m
haf, himinn og jörð: mar, cel i terra
sjöundi himinn: <TEOL & FIG> el setè cel
vera í sjöunda himni: <LOC FIG> estar al setè cel
undir berum himni: a l'aire lliure
2. himnar <m.pl himna> <RELIG> cel m
-
himin·sendur, -send, -sent <adj.>:
-
enviat -ada pel (o: del) cel
himna·för <f. -farar, -farir> 1. <RELIG = uppstigning> ascensi&ó f
himnaför Jesú Krists: l'ascensió de Jesucrist [al cel]
2. <RELIG = uppnumning> assumpció f
himnaför Maríu: l'assumpció de Maria [al cel]
himna·ríki <n. -ríkis, no comptable>: <RELIG> regne m dels cels
komast í himnaríki: <RELIG> anar al cel (en morir)
það væri himnaríki að snerta þig: tocar-te seria com esser en el cel
himneskur, himnesk, himneskt: celestial
-
himnu··völundarhús <n. -völundarhúss, -völundarhús>:
-
<MED> laberint m membranós (o: endolimfàtic)
hin: → hinn
-
hind¹ <f. hindar, hindir>:
-
cérvola f, cerva f (femella del mamífer Cervus elaphus)
-
hind² <f. hindar, no comptable>:
-
(leikni) perícia f (habilitat, destresa)
-
♦ af (o: með) mikilli ~ meiri ~ mestri hind: <LOC FIG> amb gran perícia ~ amb major perícia ~ amb la més gran perícia
-
hindar·kálfur <m. -kálfs, -kálfar>:
-
cervatell m, cervató m (cria del mamífer Cervus elaphus)
hind·ber <n. -bers, -ber>: gerd m, jordó m
-
hindberja·runni <m. -runna, -runnar>:
-
gerdera f, jordonera f (Ll.) (planta Rubus idaeus)
-
hindrun <f. hindrunar, hindranir>:
-
1. (tálmun) impediment m, trava f (restricció, entrebanc, destorb)
-
2. (fyrirstaða & ESPORT) obstacle m (entrebanc físic & ESPORT)
-
♦ → hindrunarhlaup “cursa d'obstacles”
-
3. (vegatálmi) control m de policia (a la carretera, amb obstacles)
-
♦ setja upp hindranir á þjóðvegum 57 og 24: posar controls de policia a les carreteres nacionals 57 i 24
-
hindur·vitni¹ <f. -vitni, no comptable>:
-
superstició f (en sentit concret: creença concreta irracional i parareligiosa. L'islandès coneix diferents menes de supersticions: bábilja, hégilja, hjátrú, hindurvitni)
-
◊ síðan stóð upp Dala-Guðbrandur og mælti: "Hvar er nú guð þinn konungur? Það ætla eg nú að hann beri heldur lágt hökuskeggið og svo sýnist mér sem minna sé karp þitt nú og þess hyrnings er þér kallið biskup og þar situr í hjá þér heldur en fyrra dag fyrir því að nú er guð vor kominn er öllu ræður og sér á yður með hvössum augum og sé eg að þér eruð nú felmsfullir og þorið varla augum upp að sjá. Nú fellið niður hindurvitni yðra og trúið á goð vort er allt hefir ráð yðart í hendi," og lauk sinni ræðu: després, en Dala-Guðbrandur es posà dret i digué: “On és ara el teu déu, rei? Crec que avui porta la seva barbeta força baixa i tinc la impressió que la teva fanfarroneria i la del banyut que vosaltres anomeneu bisbe i que seu aquí al teu costat avui serà menor que la que féreu anar ahir ja que ara ha arribat el nostre déu que ho governa tot i que us mira amb els seus ulls penetrants i veig que [tots] vosaltres ara sou plens d'espant i a penes goseu aixecar la vista. Renuncieu ara doncs a la vostra superstició i creieu en el nostre déu que té a les mans tot el poder sobre vosaltres”, i [així] va acabar el seu discurs
-
◊ hann svarar: "Marga hindurvitni hafið þér þá er eg sé til einskis koma. Veit eg eigi að mönnum fari nú betur að heldur en þá er menn fóru ekki með slíkt. Þótti mér þá betri siður er menn voru heiðnir kallaðir og vil eg mat minn en öngvar refjar": ell li va replicar: “Teniu manta superstició per aquí que, pel que veig, no duen a res. No sé que a la gent ara els vagi millor que no abans, quan encara no anaven amb aquestes coses. Trobava que els costums d'aleshores, quan la gent es deien pagans, eren millors. I ara vull el meu menjar i pus tracamanyes (és a dir, no em vinguis amb més excuses)” (vocabulari: #1. til einskis koma: Cf. R. C. Boer 1900, pàg. 124: 15.16. til enskis koma, „zu nichts taugen“, „keinen zweck haben“; #2. að heldur: Cf. R. C. Boer 1900, pàg. 124: 16.17. at heldr, „aus dem grunde mehr”, „desto“; #3. fara með slíkt: Cf. R. C. Boer 1900, pàg. 124: 17. fara með slíkt (d.h. með slíka hindrvitni), vgl. fara með dáruskap, með óspekð c. 30,2; 5,2; #4. refjur: R. C. Boer 1900, pàg. 124: 19. refjur, f.pl., „ungerechte behandlung“,
però en Baetke 19874, pàg. 691: refjur f.pl Kniffe, Betrügereien)
|
L'ús del pronom possessiu yð[v]arr, yður, yð[v]art i de l'indefinit margr, mǫrg, margt demostra clarament que el mot, en la llengua antiga, era de gènere femení. |
|
|
|
|
|
El mot hindurvitni apareix aplicat, en aquestes dues cites medievals, al cristianisme vist des de l'òptica dels pagans, que consideren llur fe l'autèntica religió. |
|
|
|
|
-
hindur·vitni² <n. -vitnis, -vitni>:
-
superstició f (en sentit concret: creença concreta irracional i parareligiosa. L'islandès coneix diferents menes de supersticions: bábilja, hégilja, hjátrú, hindurvitni)
-
♦ útrýma hindurvitnum úr e-u: extirpar (o: eliminar) les supersticions de...
hingað <adv.> [cap] aquí (expressa desplaçament cap al lloc on es troba el parlant)
komdu hingað!: vine aquí!
komið öll hingað!: veniu tots aquí!
hingað til <adv. temp.>: fins ara, fins al moment
hinn, hin, hið <art. det.>: el m, la f, els m.pl, les f.pl
Aquesta forma de l’article determinat només s’empra en la llengua escrita
i en concret, quan va davant el substantiu perquè aquest
va determinat per un adjectiu. Altrament, quan l’article és postposat,
es perd la <h-> inicial:
A. nominatiu sg: hinn hin hið pl. hinir hinar hin
acusatiu sg: hinn hina hið hina hinar hin
genitiu sg: hins hinnar hins hinna hinna hinna
datiu sg: hinum hinni hinu hinum hinum hinum
B. nominatiu sg: -inn -in -ið pl. -inir -inar -in
acusatiu sg: -inn -ina -ið -ina -inar -in
genitiu sg: -ins -innar -ins -inna -inna -inna
datiu sg: -inum -inni -inu -inum -inum -inum
-
hinn, hin, hitt <pr. dem.>:
-
aquell -a, l'altre -a de dos dues
-
♦ annar... hinn...: un... l'altre...
-
◊ einhvern tíma voru tveir kunningjar, annar ungur en hinn aldurhniginn: hi havia una vegada dos coneguts, un de jove i l'altre ja entrat en anys
-
♦ þessi... hinn...: aquest... aquell...
-
♦ hitt og þetta: això i allò
-
♦ hinir og þessir: aquests i aquells
-
♦ hinn <+ subst.> <+ art.>: l'altre [de dos], l'altra [de dues]
-
♦ á hinn bóginn: d'altra banda
-
♦ hin bókin: l'altre llibre
-
♦ hinn daginn: passat demà
-
♦ á morgun eða hinn daginn: demà o passat demà
-
♦ hinn maðurinn: l'altre home
-
♦ hitt barnið: l'altre infant
-
♦ hin börnin: els altres infants (en referència als infants d'un grup en relació amb els d'un altre grup)
-
♦ hitt kynið: l'altre sexe
hinsegin <adv.>: 1. (öðruvísi) d'una altra manera, d'una manera diferent
2. (undarlegur) rar -a (estrany)
hann er eitthvað hinsegin: és una mica rar
3. (samkynhneigður) gay (homosexual)
hann er hinsegin: és gay
Hinsegin Dagar í Reykjavík: dies de l'orgull gay a Reykjavík
4. (ófrisk) embarassada (prenys)
hún er hinsegin: està embarassada
5. (óviðeigandi) inadequat -a (inapropiat, no escaient)
eitthvað er hinsegin: no és pas apropiat
-
hins·vegar <adv.>:
-
al contrari, en canvi; de totes maneres, d'altra banda
-
hinumegin <adv.>:
-
a l'altra banda, a l'altre costat
-
♦ hinumegin við götuna: a l'altra banda del carrer
-
Hippókrates <m. Hippókratesar, no comptable>:
-
Hipòcrates m (ὁ Ἱπποκράτης -άτους)
-
♦ Hippókrates frá Kos: Hipòcrates de Cos
-
Hippókratesar- <en compostos>:
-
hipocràtic -a
-
Hippókratesar-eiður <m. -eiðs, no comptable>:
-
jurament hipocràtic
-
Hippókratesar-læknisfræði <f. -læknisfræði, no comptable>:
-
medicina hipocràtica
-
Hippókratesar-skóli <m. -skóla, no comptable>:
-
escola hipocràtica
-
hirð <f. hirðar, hirðir>:
-
cort f (de rei, noble, papa, bisbe etc.)
-
♦ við hirðina: a la cort
-
♦ [ágæt] hirð dýrðar himna, himna dýrðar ágæt hirð: l'excel·lent (o: seguici) cort de la glòria celestial = els àngels. En aquesta estrofa, l'autor fa un joc de paraules amb el significat de pastor del nostre mot
-
◊ 45. Guð sté upp af grýttu láði ǁ
gœzkufimr á bjarta himna; ǁ
lofaðr sitr um aldr og æfi ǁ
eilífr at (ɔ: á) veg skepnu deilir. ǁ
Ítarligr kom mér á móti ǁ
minn son guð með allri sinni ǁ
hirð ágætri himna dýrðar; ǁ
hóf mik upp á sínum lófa — 45. Gud steg op fra den stenede jord til den klare himmel, fuld af godhed; lovprist sidder i tid og evighed skabningens evige styrer i sin hæder; min herlige sön, gud, kom mig imøde med hele sin himmelske herligheds udmærkede hird, og løftede mig op med sin hånd (FJ B2, pàgs. 517-518): 45. Déu, curull de bondat, se'n pujà al cel lluminós des de la pedregosa terra. L'etern, lloat sobirà de tota cosa creada seu pels segles dels segles en la glòria. Mon fill gloriós, Déu, ha sortit al meu encontre amb tota la seva magnífica cort de la glòria celestial. Ell m'ha aixecat en el seu palmell
-
hirða <hirði ~ hirðum | hirti ~ hirtum | hirt ║ <+ Ac.> >:
-
1. (gæta) guardar una cosa (vetllar, custodiar)
-
♦ hirða fé: guardar les ovelles
-
2. (annast um) tenir cura d'algú (tenir esment de, cuidar, atendre)
-
3. (halda hreinu) cuidar una cosa (arreglar-se, mantenir-se net i polit etc.)
-
♦ hirða sig: cuidar-se
-
♦ hirða hár sitt: cuidar els cabells
-
4. (koma ávöxtum í hlöðu) recollir la collita (entrar-la al graner)
-
◊ þat er ok stundum at jǫrð gefr yfrinn ávǫxt ok góðan, ok megu menn þó eigi at njóta, þvíat óáran er í lopti, ok spilla veðr ǫllum ávǫxtum í þann tíma, er hirða skyldi; en stundum spillir skjaðak, þóat ýrnir sé ávextir ok góð veðrátta: de vegades s'esdevé que la terra dóna un bon i abundant esplet, i tanmateix la gent no en poden fruir perquè l'óáran (mala anyada) és en el cel: les tempestes ho fan malbé, tot just quan hauria de fer-se la collita; de vegades és el jull allò que ho fa tot malbé, encara que la collita sigui abundosa i el temps, bo
-
♦ hirða hey: entrar el fenàs collit al fenasser
-
5. (geyma, taka í vörslur sínar) guardar una cosa (agafar-la i estotjar-la)
-
◊ þetta hirti ég af götu minni: he recollit (o: arreplegat) això del terra del meu carrer
-
♦ hirða dót sitt: agafar les seves [quatre] coses, recollir les seves pertinences
-
6. (skeyta um, fást um) febre f (temperatura)
-
♦ hirða ekki um e-ð: no preocupar-se pas per una cosa, no perdre la son per una cosa
-
◊ en þú Bergur hefir mjög dregist til óvísu við oss bræður. Þú gerðir mér og lítið óspektarbragð fyrst er þú komst í hérað. Þá áðir þú hestum þínum í engjum mínum og ætlaðir mig það lítilmenni að eg mundi hirða hvar hestar þínir bitu gras: pel que fa a tu, Bergur, sempre t'has mostrat molt hostil envers mi i els meus germans; em vares fer una jugada no gaire intel·ligent de seguida que vas haver arribat a la comarca; vas fer descansar els teus cavalls deixant que pasturessin als meus prats en la creença que seria un home tan mesquí que realment em preocuparia d'on havien estat menjant una mica d'herba els teus cavalls
-
hirðandi <m. hirðanda, hirðendur>:
-
bufó m de la cort
-
♦ hirðandi alls lífs á hauðri: <POET> protector de tota vida sobre la terra, el qui té cura o esment de tota vida sobre la terra, kenning per al Crist
-
◊ píndr reis upp með anda ǁ
angrleystu herfangi; ǁ
hlýrna gramr til himna ǁ
heim sótti guð dróttin; ǁ
sendi ástar-anda ǁ
alls hirðandi virðum, ǁ
sá kemr drótt at dœma ǁ
dauða, lífs á hauðri — Cruciatus caelorum rex ad caelos ǁ
unacum captiuitate spirituum, ǁ
cruciatibus liberata, adscendit; ǁ
Deum Dominum uisum iuit. ǁ
Misit amoris spiritum ǁ
uniuersi custos hominibus. ǁ
Idem uiuus ueniet in terram ǁ
ad mortuos homines iudicandos — pint stod han op med åndernes fra synden løste bytte; himmellegemernes konge besøgte gud herren i himlen; alt livs bevogter på jorden sendte menneskene sin kærligheds ånd; han vil komme at dömme de døde: cruciat, va ressuscitar amb el botí de les ànimes deslliurades d'angoixa (=redimides del pecat). El príncep (o rei) del cel i la lluna (= dels cossos celestes = dels cels) va visitar Déu el Senyor en els cels. El protector (o curador) de tota la vida sobre la terra va enviar als homes el seu esperit d'amor. Ell vindrà a jutjar l'esquera dels morts (=els morts) (vocabulari: #1. angrleystr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 13: angrleystr, adj, løst fra synden el. (helvedes)pine, SNE II 234; #2. hlýrn, hlýrnir: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 267: hlýrn, n, himmellegeme (især sol eller måne, i pl. bægge), dette må være den egl. betydning, til trods for at ordet anføres blandt dœgra heiti Þul IV mm (på grund af forhold til nat og dag) <...> hlýrna gramr, gud, SnE II 234 <...> hlýrnir, m, himmel (egl. ‘den med hlýrn, sol og måne, udstyrede’), gudernes navn på himlen <...> buðlungr hlýrnis elds, Kristus Has 21; #3. hirðandi: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 252: <...> part. i kenninger, for mænd <...>... — for gud: hirðandi alls lífs SNE II 234. En Finnur Jónsson, Den Norsk-Islandske Skjaldedigtning B-II, pàg. 182, desfà així els hipèrbatons: 11. Píndr reis upp með angrleystu herfangi anda; hlýrna gramr sótti guð dróttin heim til himna; hirðandi alls lífs á hauðri sendi virðum ástaranda; sá kemr at dœma dauða drótt. L'Sveinbjörn Egilsson -el traductor llatí-, Edda Snorronis Sturlaei II (1852), pàg. 235, en canvi, va desfer els hipèrbatons d'una altra manera: allshirðandi sendi virðum ástaranda. Sá kemr lífs á hauðri at dœma drótt dauða. Al meu entendre, la interpretació de l'Sveinbjörn només és possible forçant la sintaxi, ja que, en la seva interpretació, per comptes del datiu hauðri, hom hauria d'esperar l'acusatiu hauðr. Per aquesta raó em decanto per la solució dels hipèrbatons que proposa en Finnur Jónsson; #4. virðar: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 620: virðar, m, mænd <...>; #5. drótt: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 88: <...> 3) om en klasse af folk, drótt hersa, herser <...> dróttir dverga dværgene, dværgefolket <...>; )
-
hirð·fífl <n. -fífls, -fífl>:
-
bufó m de la cort
-
hirð·gæðingur <m. -gæðings, -gæðingar>:
-
favorit m de la cort
-
hirðingi <m. hirðingja, hirðingjar>:
-
1. <GEN> [pastor m] nòmada m, [pastora f] nòmada f
-
◊ akuryrkjumenn og hirðingjar (nāsəˈʕū ba-ˈʕēδɛr ~ נָסְעוּ בַּעֵדֶר: ʔikkāˈrīm wə-nāsəˈʕū ba-ˈʕēδɛr, אִכָּרִים, וְנָסְעוּ בַּעֵדֶר) munu búa saman í landinu, í Júda og borgum þess: els agricultors i els pastors nòmades cohabitaran en el país, a Judà i les seves ciutats
-
◊ tókst með þeim snörp orrusta en með hjálp Guðs veitti Júdasi og mönnum hans betur og sigruðu þeir hirðingjana (οἱ νομάδες Ἄραβες) sem báðu Júdas um frið. Hétu þeir því að gefa þeim bæði búfé og liðsinna þeim á annan hátt: esclatà entre ells un aferrissat combat, però amb l'ajut de Déu en Judes i els seus homes s'imposaren i venceren els nòmades [àrabs] que demanaren la pau al Judes. Prometeren de donar-los bestiar i d'auxiliar-los d'una altra manera
-
◊ hvort sem það var bóndi eða hirðingi (ὁ ποιμήν -ένος: εἴ τε γὰρ γεωργὸς ἦν τις ἢ ποιμὴν ἢ τῶν κατ’ ἐρημίαν ἐργάτης μόχθων) eða einyrki og erfiðismaður, þá skall þetta yfir hann, enginn gat vikist undan: tant si era pagès com pastor, qualsevol que treballés totsol a despoblat o treballador a escarada, tot això es va abatre sobre ell, ningú no va poder eludir-ho
-
2. (á Spáni) pastor m transhumant, pastora f transhumant (a Espanya)
-
3. <†> (hirðir) pastor m, pastora f (persona que mena animals a pasturar i els vetlla)
-
4. <†> (nautahirðir) bover (o: vaquer) m, bovera (o: vaquera) f (pastor de bous i vaques)
-
37. [...] Nú ferr allt saman hjǫrð ok hirðir, þá skal hirðingi vita, hvat af hjǫrðu verðr, ok bera um bókarvitni, ef hann er vitnisbærr um þat mál. En ef uxi stangar uxa, þat er hálfgildi, en ef uxi stangar kú, þat er algildi, ok ǫll þau naut, er yngri eru en þrjá vetr, þá er [p. 401] algildi á þeim, ok ǫllum kollóttum nautum. Nú ef naut er stangat, þá skal menn til beiða at láta sjá, ok ef þeim sýnist, at naut hafi stangat verit, þá skal hyggja at nautum þeim er með hjǫrð hafa gengit; en ef eitthvert naut hefir ben á hornum, gor eða blóð eða hár, þá er þat líkast til, ok bœti er þann fénað á, eptir því sem áðr segir. En ef hundr bítr fénað manna, eða eltir fyrir forað, bœti sá er hund á hálft fyrsta sinni, en allt jafnan síðan, ef vitni eru til. En ef eigi eru lǫglig vitni til, haldi fyrir einseiði at sinni vitund fyrir hverja grein þessa — Gregem pastor curet, oportet, unde quicquid gregi acciderit, probe nosse pastoris interest, et testimonio suo, si ei par fuerit ferendo causam casumque illustrare. Si taurus cornutus taurum laeserit, pro damno dimidium praestetur mulctae; si taurus vaccam cornu ferierit, damnum resarciatur integrum, omnibusque bubulis trimulis iunioribus damnum illatum [p. 401] plenaria reparetur mulcta, idemque de bubus incornibus ualet. si bos cornu alterius infestatus fuerit, adducti inspectores testentur de boue laeso, inuisantur nempe boues armentorum in uicinia pascentium, horum si quis boum cornua gerat e uibice maculata uel sanguine tincta, uel si pili cornibus eorum adhaereant, hunc bouem, cui tale est cornu inuentum, alteri pauperiem intulisse uero uidetur simillimum, cuius ergo bouis dominus damnum resarciat, iuxta id, quod antea memoratum est. Si uero canis dente pecora infesto laeserit, aut in loca persequendo abegerit periculosa, qui canis est dominus, prima uice dimidium soluat damni pretium, at iteratis integrum semper uicibus, si testes sufficiant: qui si defuerint, iuramento solitario pro quacunque uice probet se factum nescire — Følger Hyrde Hiorden, da skal Hyrden vide hvad Qvæget vederfares, og bære derom Bogvidne, om han er vidnesfør. Nu om Oxe stanger Oxe, da betales ikkun halv Skade; men naar Oxe stanger Koe, da betales den fulde Skade, ligeledes for alle de Nød, som ere yngre end tre Aar, og for alle horn[p. 401]løse Nød betales den fulde Skade. Nu om Nød er stanget, da skal man kalde Vidner til at syne det, og om dem tykkes, at Nød har taget Skade, da skal man besee de Nød, som findes i Hiorden, hvoriblandt det beskadigede Nød haver gaaet, findes da Tegn paa noget Nøds Horn, nemlig Gor eller Blod eller Haar, da er det ligest til at have giort Skaden, og bøde da dets Eiermand, som forbemældt er. Men bide Hunde nogen Mands Qvæg, eller jager det udi Morads, da bøde den, som Hunden eier, første Gang halv Skade, men siden altid den fulde Skade, om dertil ere Vidner. Men ere dertil ingen lovlige Vidner, da værge sig med sin Eed efter sit Vidende udi enhver af disse Poster (Leges Gula-Thingenses. Landsleigubálkr. Kap. XXXVII. Pàgs. 400-401): Atès que el bover i el ramat de bous van plegats, el bover ha de saber què li passa al ramat i donar testimoni sobre casos d'aquesta natura, si està capacitat per a fer de testimoni, jurant [que diu la veritat] per un llibre sagrat.
I si un bou fereix amb les banyes un [altre] bou, [l'amo del bou banyegat] rebrà mitja compensació, però si un bou banyega una vaca, [l'amo de la vaca ferida] rebrà una compenació íntegra. I també rebrà la compensació íntegra per tot el bestiar boví [ferit o mort d'un cop o cops de banya] que tingui menys de tres anys, i el mateix amb tots els caps de bestiar sense banyes (que encara no tinguin banyes). Si un cap de bestiar és ferit o mort d'una banyada o banyades, s'aniran a cercar homes perquè ho vegin i, si consideren que el cap de bestiar [realment] ha estat ferit o mort a cops de banya, llavors examinaran els caps de bestiar [que hi hagi allà] i les banyes dels caps de bestiar que hagin estat pasturant amb la guarda [de l'animal ferit o mort]. I si un toro té marques a les banyes [d'haver-n'hi ferit un altre], com ara quim o sang o pèls, llavors [es considerarà que] el més probable és que[, efectivament,] sigui aquest animal el qui ho hagi fet i que el seu propietari rescabali el propietari del bestiar ferit o mort a cops de banyes segons l'establert per la llei com s'ha dit abans. I si un gos mossega el bestiar d'un home o l'empaita i el fa entrar en un forað (aiguamoll) o el fa caure per un penya-segat o el fa ficar-se dins la mar, que l'amo del gos pagui [al propietari del bestiar] mitja compensació la primera vegada, però a partir de llavors pagui sempre la compensació íntegra, si hi ha testimonis del fet. I, si no hi ha testimonis legals del fet, que, en tots els casos d'aquesta mena, [el propietari del gos] es defensi fent una declaració jurada del que sap amb un jurament d'un
-
◊ 40. Ef naut banar nauti: Nú ferr allt saman hjǫrð ok hirðir, þá skal hirðir (ɔ: hirðingi) vita, hvat af hjǫrð verðr, ok bera þar um bókarvitni, ef hann er váttbærr um þat mál. Ef uxi stangar uxa, þat er hálfgildi. Ef uxi stangar kú, þat er algildi, ok ǫllum þeim nautum, sem yngri eru en þrévetr utan graðungr, þá er algildi á þeim, ok svá á ǫllum kollóttum nautum. Nú ef naut er stangat, þá skal sá er á menn til leiða at sjá, ok ef þeim sýnist, at naut hafi stangat, þá skal hyggja af nautum ok hornum nauta þeirra, er með hafa gengit, ok ef eitthvert naut hefr ben á hornum, blóð eðr gor eðr hár, þá er þat líkast til, ok bœti sá, er þann fénað á aptr þeim, sem þat þat naut átti, eptir lǫgum sem áðr segir. Ef hundr bítr fénað manns, eðr eltir á forað, fyri bjǫrg eðr á sjó, bœti sá er hund á hálft fyrsta sinni, en allt jafnan síðan, ef vitni eru til. En ef eigi eru lǫglig vitni til, haldi fyri einseiði fyri sérhverja grein þessa at sinni vitund — Cap. XL. Om et Nød dræber et andet. Nu er Hyrde med Hiorden, da skal han vide hvad Hiorden vederfares, og bære derom Bog-Vidne, (aflegge Eed derom) hvis han er Vidnes før. Om en Oxe stanger den anden, da betales den halve Skade, men stanger en Oxe en Koe, derfor betales den hele Skade, og for alle de Nød som ere yngre end 3 Aar, undtagen Tyr, betales den fulde Skade, ligeledes for alle kullede Nød. Bliver Nød stanget, da skal Eyermanden kalde Mænd til at besee de, og om dem synes at et Nød har stanget det, da skal man besee de Nød og deres Horn, som have gaaet tilsammen, og om Tegn findes paa noget Nøds Horn, Blod, Fæ-Skarn eller Haar, da er det nærmest til at have giort det, og bør den som det eyer, bøde for det dræbte Fæ, til dets Eyermand efter Loven, som før bemeldt er. Om Hund bider nogen Mands Fæ eller jager udi Uføre, frem af Bierg, eller udi Søe, da betale den som Hunden eyer første Gang den halve, men altid siden den fulde Skade, om Vidner vide det, men er det ikke beviisligt, da værge sig med Eed, efter sit Vidende udi enhver af disse Poster (1) (1) confr. Christ. IV. N. L. Landsleye-B. Cap. Chr. V. R. L. 6 B. 10 Cap. 5 og 6 Art. (Codi Johanneu. Landsleigubálkr. Capítol 40. Pàg. 150): 40. Si un cap de bestiar boví en mata un altre. Atès que el ramat i el seu pastor van [sempre] plegats, el pastor ha de saber qualsevol cosa que li passi al ramat i[, en conseqüència,] si està facultat per a fer de testimoni, ha de donar testimoni amb un jurament, jurat sobre un llibre sagrat (la Bíblia o un evangeliari), sobre qualsevol incident que es produeixi en aquest sentit. Si un bou fereix amb les banyes un [altre] bou, [l'amo del bou banyegat] rebrà mitja compensació. Si un bou banyega una vaca, [l'amo de la vaca ferida] rebrà una compenació íntegra. I també rebrà la compensació íntegra per tot el bestiar boví [ferit o mort d'un cop o cops de banya] que tingui menys de tres anys, tret si és un toro, i el mateix amb tots els caps de bestiar sense banyes (que encara no tinguin banyes). Si un cap de bestiar és ferit o mort d'una banyada o banyades, el seu propietari anirà a cercar homes perquè ho vegin i, si consideren que el cap de bestiar [ferit o mort realment] ha estat ferit o mort a cops de banya, llavors examinaran els caps de bestiar [que hi hagi allà] i les banyes dels caps de bestiar que hagin estat pasturant amb l'animal ferit o mort, i si un toro té marques a les banyes [d'haver-n'hi ferit un altre], com ara sang o quim o pèls, llavors [es considerarà que] el més probable és que[, efectivament,] sigui aquest animal el qui ho hagi fet i que el seu propietari rescabali el propietari del bestiar ferit o mort a cops de banyes segons l'establert per la llei com s'ha dit abans. Si un gos mossega el bestiar d'un home o l'empaita i el fa entrar en un forað (aiguamoll) o el fa caure per un penya-segat o el fa ficar-se dins la mar, que l'amo del gos pagui [al propietari del bestiar] mitja compensació la primera vegada, però a partir de llavors pagui sempre la compensació íntegra, si hi ha testimonis del fet. I, si no hi ha testimonis legals del fet, que, en tots els casos d'aquesta mena, [el propietari del gos] es defensi fent una declaració jurada del que sap amb un jurament d'un (vocabulari: #1. algildi, hálfgildi: En Baetke 19874, pàgs. 14 i 227, no dóna pas entrada a aquests tecnicismes legals, altrament transparents: compensació íntegra, mitja compensació. No es tracta pas de pagar el valor de l'animal, sinó de pagar la indemnització previta per la llei per la mort de l'animal en qüestió. En Rudolf Meißner 1941, pàg. 283, tradueix aquests mots amb els termes alemanys halbe Buße i ganze Buße. Tradueixo d'acord amb ell. El traductor al llatí de les Lleis Gula-Thingenses va traduir hálfgildi com a dimidium mulctae i algildi com a plenaria mulcta; #2. stanga: mufar, sucar, banyegar, ferir a cops de banya; #3. ben á hornum: El mot no sembla tenir aquí els significats habituals (cf. Baetke 19874, pàg. 45: ben (gen. -jar) f. 1. gefährliche, tödliche Wunde 2. nicht lebensgefährliche, blutende Wunde) sinó més aviat el de senyal o marca que pugui haver quedat a la banya de l'atac de l'animal contra un altre, com tradueixen els traductors danesos del text; #4. forað: En Baetke 19874, pàg. 150: forað (pl. foruð) n. 1. gefährliche Stelle (z.B. Abgrund oder Sumpf) <...>)
-
hirðingja- <en compostos>:
-
nòmada
-
hirðingja·hættir <m.pl -hátta>:
-
nomadisme m
-
hirðingja·líf <n. -lífs, no comptable>:
-
nomadisme m
-
hirðingja·ljóð <n. -ljóðs, -ljóð>:
-
bucòlica f, poema m pastoral (→ hjarðljóð)
-
hirðingja·sinfónía <f. -sinfóníu, -sinfóníur>:
-
simfonia f pastoral (→ sveitasinfónía)
-
hirðingja·þjóð <f. -þjóðar, -þjóðir>:
-
poble m nòmada
-
hirðingja·þjóðflokkur <m. -þjóðflokks, -þjóðflokkar>:
-
tribu f nòmada
-
hirðir <m. hirðis, hirðar>:
-
1. (hjarðmaður & RELIG = sáluhirðir) pastor m, pastora f (persona que mena animals a pasturar i els vetlla & RELIG) (→ hjarðmaður; → fjármaður; → hirðingi; → hjarðreki; → sauðreki; → sauðamaður; → hjarð[ar]sveinn; → smali)
-
◊ hirðir (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: rɔˈʕēh ʝiɕrāˈʔēl haʔăˈzīn-āh, רֹעֵה יִשְׂרָאֵל, הַאֲזִינָה) Ísraels, hlýð á,
þú, sem leiðir Jósef eins og hjörð (כַּצֹּאן).
þú, sem ríkir yfir kerúbunum,
birst þú í geisladýrð (הוֹפִיעָה)
fyrir Efraím, Benjamín og Manasse: pastor d'Israel, escolta, tu que guies [els d']en Josep com un ramat, tu que regnes sobre el querubins, revela't en l'esclat radiant de la teva glòria davant l'Efraïm (Efràïm), en Benjamí (Biniamín) i en Manassès (Menaixxè)
-
◊ Drottinn er minn hirðir (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: ʝəˈhwāh rɔˈʕ-ī lɔʔ ʔɛħˈsār, יְהוָה רֹעִי, לֹא אֶחְסָר),
mig mun ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann mig hvílast,
leiðir mig að vötnum þar sem ég má næðis njóta [ª Orðrétt: að vötnum hvíldar] (ʕal־ˈmēi̯ mənuˈħōθ ʝənahăˈlē-nī, עַל-מֵי מְנֻחוֹת יְנַהֲלֵנִי): el Senyor és el meu pastor: no em mancarà res. Em fa descansar en verds prats, em mena a la vora d'aigües on puc gaudir de pau
-
◊ vitir þú það ekki,
þú fegurst meðal kvenna,
rektu þá slóð hjarðarinnar (בְּעִקְבֵי הַצֹּאן)
og haltu kiðlingum þínum til beitar
hjá tjöldum hirðanna (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: ū-rəˈʕī ʔɛθ־gəδīʝɔˈθaʝi-χ ʕal miʃkəˈnōθ hā-rɔˈʕīm, וּרְעִי אֶת-גְּדִיֹּתַיִךְ, עַל, מִשְׁכְּנוֹת הָרֹעִים): i no ho saps, tu, la més bella de les dones, segueix la camada dels ramats, i pastura els teus cabrits vora les tendes dels pastors
-
◊ en í sömu byggð voru hirðar (ὁ ποιμήν -ένος: ποιμένες) úti í haga og gættu um nóttina hjarðar (ἡ ποίμνη -ίμνης: ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν) sinnar: en aquella mateixa contrada hi havia pastors que passaven la nit al ras vetllant llurs ramats
-
◊ þegar hinn æðsti hirðir (ὁ ἀρχιποίμην -οίμενος: καὶ φανερωθέντος τοῦ ἀρχιποίμενος) birtist munuð þið öðlast þann dýrðarsveig sem aldrei fölnar: quan apareixerà el pastor suprem rebreu la corona de la glòria que mai no es marceix
-
◊ bar ok þar raunir á skjótlega að forráðsmenn ríkissins þeir sem ráð konungsins voru kallaðir vildu að litlu hafa þær skipanir, sem nýnefndur Magnús konungur og Jón erkibiskup höfðu skipað með sönnum röksemdum, brjótandi þær niður með sínum kappsemdum. En hirðirinn sá sem er eigi var veikur heldur staðlegur stólpi sannleiksins vildi heldur sitja fyrir reiði þeirra og harðindum en þegja yfir sannindum en þeir samneyttu þeim er hann bannsetti, vanvirðandi vald heilagrar kirkju og lyklanna Péturs en gáfu honum sakir á svo búið ofan svo sem hann væri niðurbrotsmaður kónglegs valds og neyddi almúgann úr hófi en héldi lærdóminum ranglega upp á leikmennina. Laust þessi hvass hvirfilvindur fyrst hjörtu þeirra manna sem Noreg byggðu og knúði þar kappsamlega kirkjunnar formenn en dreifðist síðan til vors útskaga
(SS II, ÁSB, cap. 49, pàg. 818): es va veure realment que els intendents del regne, els qui eren anomenats consell del rei, volien menystenir el compliment de les disposicions que el rei Magnús i l'arquebisbe Jón havien dictat amb vera autoritat, infringint-les amb llurs porfídies, però [l'arquebisbe Jón el Roig,] llur pastor, que no era pas feble, sinó un ferm pilar de la veritat, es va estimar més incórrer en llur ira i vexacions abans que no callar la veritat. I tanmateix, ells continuaren tenint tracte amb aquells sobre els quals l'arquebisbe havia imposat l'entredit, menyspreant així el poder de la santa església i de les claus de sant Pere i, per si amb això no n'hi hagués ja prou, acusaren a més a més l'arquebisbe d'estar infringint el poder reial i forçar el poble comú excessivament i d'imposar la doctrina en els llecs de manera il·legítima. Aquest terbolí tallant de primer va colpir els cors dels habitants de Noruega on[, de manera especial,] ferí fortament els prohoms de l'església, i després es va escampar fins a la nostra península [de Reykjanes]
-
◊ sá hlutur féll enn á landið í maklegu hamingjuleysi að þeir sem hirðmenn höfðu útlæga gerva misstu langan tíma hirðisins, kostar fyrir tilfelli en sums kostar fyrir vanrækt og sjálfvilja því að Narfi Björgvinjarbiskup er fyrst var til erkibiskups kosinn, sýndist ei maður til að setjast í svo háleitt sæti. Gerði prófan hans mála langa dvöl á kosningunum sem síðar mun segjast (SS II, ÁSB, cap. 71, pàg. 837): sobre el país es va abatre a més a més, en un merescut infortuni, el destí que aquells que havien bandejat els hirðmenn [del reialme], varen estar mancats de pastor durant molt de temps, en part a causa de la casualitat, en part a causa de la incúria i l'entestament en la imposició de la pròpia voluntat (?, és a dir, entenent el mot amb el significat de l'alemany Eigenwilligkeit, Starrsinn ‘tossuderia, caparrudesa’?) perquè el bisbe Narfi de Bergen que hom havia elegit primerament per arquebisbe, no es va pas mostrar com a la persona adequada per a ocupar un càrrec tan alt. L'examinació de la seva causa va retardar molt de temps l'elecció [d'un nou arquebisbe] com es relatarà més endavant
-
♦ allsvirðr góðr hirðir: el molt estimat bon pastor
-
◊ 50. Héródes bað báru ǁ
brattstíganda rígu ǁ
lykja flærða fíkinn ǁ
fúss í myrku húsi. ǁ
Samnaði saman til himna ǁ
sauðum guðs af dauða ǁ
andar áðr með hendi ǁ
alls virðr góður hirðir — 50. Herodes bød, begærlig efter falskheds gærninger, villig til strænghed, at lukke manden inde i et mörkt hus; den udmærkede, gode hyrde [p. 557] samlede førstsammen guds får til himlen med sin hånd fra (og befride dem fra) sjælens død (FJ 1973², B2, pàgs. 556-557): 50. L'Herodes, delerós d'arteries, disposat a la severitat, va manar tancar el trepitjador de l'ona encrespada [=l'home = sant Pere] en una casa fosca [=una tàvega]; El molt apreciat bon pastor, abans[, emperò,] va reunir les ovelles de Déu [rescatant-les] amb la mà per al cel de [les urpes de] la mort de l'ànima (vocabulari: #1. ríga: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 468a: ríga, f, stivhed, strænghed, fúss rígu, om Herodes, Pét 50 (jfr masc. rígr ‘stivhed’ i lemmer); #2. brattstígandi: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 60b: brattstígandi, m, kun i brattstígandi bǫ́ru = stígandi brattrar bǫ́ru, som betræder en stejl bølge (om St Peder), Pét 50; #3. virðr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 620b: virðr, adj (eller part?), hædret, æret, es virðan mik létu Ht 67, alls virðr Pét 50; virðr vellstœrir Svtjúg.)
-
♦ góði hirðirinn: <RELIG> el bon pastor
-
ég er góði hirðirinn. Góði hirðirinn leggur líf sitt í sölurnar fyrir sauðina. [...] Ég er góði hirðirinn og þekki mína og mínir þekkja mig
-
♦ mikli hirðirinn: <RELIG> el gran pastor
-
Guð friðarins, sem leiddi Drottin vorn, Jesú, hinn mikla hirði sauðanna,[ upp frá dauðum með blóði eilífs sáttmála, styrki yður í öllu góðu í hlýðni við vilja sinn
-
♦ → búfjárhirðir “pastor del bestiar d'un mas”
-
♦ → dýrahirðir “pastor; guardiàde zoològic”
-
♦ → fjárhirðir “pastor d'ovelles”
-
♦ → geitahirðir “cabrer”
-
♦ → kúahirðir “vaquer”
-
♦ → nautahirðir “bover”
-
♦ → sauðahirðir “pastor d'ovelles”
-
♦ → svínahirðir “porquer”
-
♦ → yfirhirðir “pastor major”
-
2. (sá sem geymir e-ð eða hirðir [um] e-ð, geymir, gætir) guardià m, custodi m (persona que guarda i vigila). En aquest sentit, em pregunto si la kenning manna hirtir (cf. Meissner 1921, pàg. 354, que remet al Finnur Jónsson BII 522, 11:5-7) no respon a la presa d'una kenning anglosaxona *manna hyrde ‘protector dels homes’ o saxona *manno hirdi ‘íd.’, on l'anglosaxó hyrde o el saxó hirdi, hauria estat erròniament interpretat com a hirtir ‘punidor’, i no pas com a hirðir ‘guardià, protector’. Fixem-nos que en Finnur Jónsson BII pàg. 522, estr. 11, tradueix la kenning en aquest sentit, o sigui, com a mænds styrer. També sóc del parer que, si es volen traduir correctament molts de passatges en els quals aquest mot hirðir apareix, cal fer-ho atribuint a aquest mot el significat de senyor, en una evolució semàntica del mot que recorda fortament la del grec antic ποιμήν
-
♦ dýrligra greina hirðir: el guardià d'exímia (o gloriosa) prudència = el senyor d'exímia prudència = el prevere, uir [ecclesiasticus] eximiae prudentiae
-
◊ móð fékk hreytir hríðar ǁ
hjǫrteins i brásteinum, ǁ
Ófeigr hlaut augum ǁ
undrlaust í stað blunda; ǁ
varð af handlaug hirðis ǁ
hreins dýrligra greina ǁ
hlátrar hellis Gauta ǁ
heil brúna rǫf deilis: al llançador del ruixat d'espases se li havia posat un mal als ulls. Com és natural, l'Ófeigr hagué d'aclucar els ulls a l'instant. Els ambres de les celles del repartidor de rialles del gauta de cova recobraren la salut amb [l'aigua d]e la ribella del pur senyor d'exímia prudència = a un home que nomia Ófeigr se li va posar mal als ulls. Com no és d'estranyar, a partir del mateix moment que això li passava, va haver de mantenir els ulls clucs. Els ulls d'aquest home recobraren la salut quan va mullar-los amb l'aigua amb la qual el prevere, mossèn Guðmundr, s'havia rentat les mans (vocabulari: #1. móðr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 412a: <...> fá móð (í augu), blive syg (i öjnene), EGils 1,14, hvis der ikke her foreligger et ntr. móð (dunkelhed) <...>; #2. hríðar hjǫrteinn: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 259b: hjǫrteinn, m, ‘sværd-tén’, hjǫrteinn hríðar = hjǫr-hríðar, sværdbygens, kampens, tén, sværd EGils 1,14. Dissenteixo d'aquesta interpretació d'en Finnur Jónsson. Per a mi, el mot és una kènning de llança (o potser de fletxa) , i, en conseqüència, hjǫrteins hríð s'ha d'entendre -sempre segons el meu parer- com a el ruixat de les llances, spydregn, encara que la interpretació final de la kènning sigui la mateixa que la que en fa en Finnur Jónsson: batalla. En Finnur Jónsson, a l'entrada hreytir sembla proposar -sense dir-ho explícitament- d'esmenar aquest hjǫrteins en hræteins ‘lig-tén’, spyd <...> (eller pile?), encara que la interpretació final de la kènning sigui la mateixa que la que en fa en Finnur Jónsson: batalla; #3. hreytir: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 281a: hreytir, m, kaster, spreder, uddeler, <...> — hreytir hræteins hríðar, som sætter kampen i bevægelse, EGils 1,14 <...>; #4. brásteinn: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 61b: brásteinn, m, ‘öjenvippernes sten’, öje, EGils 1,14 <...> ; #5. hljóta: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 264b: <...> overgangen herfra til betydn. 2) ‘at måtte, blive nødt til’ er, som man ser, let <...> — 2) blive tvungen til, nødes, (jfr ovf.; denne betydn. er vist temlig ung), segja hlýtr þrautir, man må fortælle om, <...>;
#6. í stað: Cf. Baetke 19874, pàg. 595: (þegar) í stað auf der Stelle, unverzüglich, sofort;
#7. blunda: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 55b: blunda, <...>, lukke öjnene, sove <...> EGils 1,14 <...>;
#8. brún: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 68a: <...>, brúna sǫkk, öjnene (egl. öjenhulhederne), Arbj 8,, brúna rǫf, d.s., EGils 1,14 <...>;
#9. deilir: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 80b: deilir, m, 1) deler, uddeler, <...>, deilir hellis Gauta (jætternes) hlátrar (s.d.), EGils 1,14 <...>. Per tant, les rialles del gauta de la cova = les rialles de l'ètun = l'or. El repartidor d'or = el senyor
;
)
-
-
◊ Skírnir kvað:
11 ‘Segðu þat, hirðir, ǀ er þú á haugi sitr ǁ
ok varðar alla vega: ǁ
hvé ek at annspilli ǀ komomk ins unga mans ǁ
fyr greyiom Gymis?’
Hirðir kvað:
12 ‘Hvárt ertu feigr, ǀ eða ertu framgenginn? ǁ
†...† ǁ
annspillis vanr ǀ þú skalt æ vera ǁ
góðrar meyiar Gymis’: L'Skírnir digué: “Digues-me això, pastor, tu que seus a dalt del túmul i vetlles tots els camins: com arribaré a parlar amb la jove malgrat les cusses d'en Gymir?”
El pastor li va dir: “Que estàs cansat de viure o és que per ventura ja ets mort? †...† Sempre et serà vedat de parlar amb la filla d'en Gymir” (vocabulari: #1. andspilli, annspilli: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 16: and-spilli (ann-spilli) n. 1. gespräch <...> ; #2. man: En Kuhn 1968³, pàg. 135: man n. 1. mädchen <...>; #3. †...†: En Kuhn 19835, pàg. 72: 12 nach 2 lücke angesetzt ausgg. <...>; #4. vanr: En Kuhn 1968³, pàg. 215: <...> vera vanr e-s etwas entbehren müssen <...>. Segons això, una traducció més literal fóra: sempre et veuràs mancat d'una conversa amb la filla d'en Gymir; #5. framgenginn: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 61: fram-genginn part. prt. ‘weiter gegangen’: gestorben (Vsp. 39, Skm. 12))
-
-
♦ gýgjar hirðir: el guardià de la gýgr, el senyor de la gýgr = el seu marit
-
◊ 42.
Sat þar á haugi ǀ ok sló hǫrpo ǁ
gýgiar hirðir, ǀ glaðr Eggþér; ǁ
gól um hánom ǀ í Gaglviði ǁ
fagrrauðr hani, ǀ sá er Fialarr heitir: l'Eggþér, el senyor [el guardià?, el pastor?] de la gýgr seia, alegre, dalt del túmul, tocant l'arpa. Sobre ell, al bosc de Gaglviðr, va cantar el gall Fjalarr, tot vermell (vocabulari: #1. gýgjar hirðir: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 96: <...> gýgiar hirðir ‘hüter der riesin’: riese (? Vsp. 42). Vgl. *far-/fé-hirðir. En Sigurður Nordal 1980, pàg. 81, creia que aquesta gýgr i la misteriosa in aldna ‘la vella’ de l'estrofa 40 de la seva edició de la Vǫlospá són el mateix personatge. Ara bé, com escriuen en Detter i en Heinzel 1903, pàg. 58Anmerkungen: Dass die hier erwähnte gýgr mit der aldna von Str. 39 identisch sei, wird durch nichts angedeutet oder wahrscheinlich. En contra de l'opinió d'en Detter/Heinzel (Sæmundar Edda mit einem Anhang. 1903, pp. 6Text i 58Anmerkungen) -que en realitat adopten explícitament l'opinió d'en Müllenhoff, que es detalla tot seguit- i d'en Karl Müllenhoff 1908² (Erstes Buch der DA: Über die Vǫluspá), pàgs. 128-137 (Eggþêr oder Egðir), que entenia gýgiar hirðir com a el senyor de la gýgr, o sigui, el seu marit, en Sigurður Nordal interpreta la kènning literalment com a el pastor de la gýgr. La traducció de l'estrofa pel Müllenhoff, op.cit., pàgs. 80-81, fa: Es saß da auf dem hügel und schlug die harfe der riesin [p. 81] hüter, der frohe Eggþer. über ihm sang im vogelholze ein schön roter hahn, der Fialarr heißt. Diu en Müllenhoff: ... dass dies kein ‘fêhirðir’ war, wie die prosa meint, der seiner herde zu warten hatte, versteht sich von selbst und ebenso wenig kann der ‘gŷgjar hirðir’ der vǫlva ein opilio gigantidis sein, der beim hüten ihres viehes fröhlich (glaðr) die harfe schlägt, ein instrument das auch könige und helden spielten und das hirten in eigentlichem sinne kaum ansteht. der zug weist wie das ‘sitja â haugi’ darauf, dass wir es bei ihm mit einem andern zu tun haben. der ausdruck ‘gŷgjar hirðir’ lässt ihn selbst zunächst als riesen und zwar dem vorhergehenden gemäß als fürstlichen gemahl einer riesin erkennen, der ihrer und ihres [p. 133] gemeinsamen heimwesens hütet. es wird dann weiter berichtet, dass über ihm ‘î gaglviði’ oder nach B ‘î galgviði’ ein schön roter hahn sitzt, der Fialarr heißt. die doppellesart stellt zwei zum zweiten male gleich unbelegbare wörter zur wahl, die jedoch nicht schwierig scheint. wäre ‘î galgviði’ richtig, so müsste das Wort entweder nach der art, wie Gelgja in α SnE. 2, 431 oder ahd. galgraha, galgruota (Graff 2, 383, Schmeller 1², 902), ein querholz auf das sich vögel setzen, wie ndd. hanebalken, wîme oder auch ein ‘galgenholz’, ein gehölz mit vielen ästigen, zum hängen und zum sitz der vögel gleich geeigneten bäumen (vgl. Dwb. 4, 1, 1167) bedeuten. die deutung auf den galgen Oðins, den Yggdrasil ist möglichst ungereimt; was soll der weltbaum hier und was hat Viðofnir (s. 104) anderes mit Fialar gemein, als dass beide ein par hähne sind, die auf bäumen sitzen? nicht glücklicher ist die neuste, von Vigfusson 187ª vorgeschlagene erklärung der andern lesart, wonach ‘î gaglviði’ das im norden, wie es scheint, sonst unbekannte ags. gagol, deutsche gagel ‘pors, myrtenheide, wilder rosmarin’ (Dwb. 4, 1, 1141) steckte, so dass Fialarr in einem duftigen heidestrauch über dem Eggþêr auf dem hügel gesessen hätte. gagl und galg sind auch anderswo von Schreibern vertauscht (Egilsson 6ª). gagl ist nach Aasen in Norwegen die wild- und graugans, auf Island nach Biörn Haldorson und Egilsson ein gänseküchlein*, in der poetischen spräche ziemlich jeder vogel, so namentlich auch HH. 2, 7, und diese bedeutung oder eigentlich vielleicht ‘junger vogel’, mag das wort auch früh eine einschränkung auf eine bestimmte gattung und art erfahren haben, war gewis die ursprüngliche, sei es dass es bloß den laut gewisser vögel nachahmt oder ihre unruhige beweglichkeit malt (Dwb. 4, 1, 1142f. 4, 2, 2194). gaglviðr ‘vogelholz oder -baum’, wie A, die älteste hs. überliefert, hätte auf jeden fall s. 11 unter den ἅπαξ λεγομένοις der vǫlva nicht fehlen sollen; mit dem harfe schlagenden Eggþêr und dem hahn Fialar oben in seinem wipfel zusammen stellt er ein gar lustiges bild vor auge und ohr. Fialar steht zweimal (Hâvam. 14. Harb. 26) — und ein ähnlicher fall wiederholt sich kaum in den alten liedern — appellativisch für ‘iǫtun’, da wo man die beiden riesen nicht geradezu mit ihren wahren namen [p. 134] nennen will; zweimal heißt so ein zwerg, in Vsp. A 15 neben Frosti und bedeutsamer SnE. 1, 216 neben Galar, als einer von denen, die zuerst aus dem blute des Kvasir den dichtermet bereiten, der name muss darnach lange wohl verstanden sein, und das norwegische fjela ‘suchen, spähen nach etwas, auch durch zauberei aufsuchet’ (Aasen 159b) würde vortrefflich den hahn Fialar, aber auch passend die übrigen erklären, wenn es sich schon aus der älteren sprache oder sonst irgendwo belegen ließe; das ags. felgan, feolan, auch fylgja ‘folgen’ könnten den Zusammenhang mit fela got filhan schon vermitteln. der hahn Fialar ist auf jeden fall ein wecker und späher und zwar der riesen, wie Gullinkambi bei den asen und der rußfarbige in den sälen der Hel nach v. 28. so ist nun auch Eggþêr, der gŷgjar hirðir auf dem hügel, ohne zweifel der wartmann, späher und grenzhüter für sein ganzes geschlecht, wie Surt der landvamarmaðr der Muspellsleute (Gylfag. c. 4; doch s. unten s. 203 f.) und Heimdall der vǫrðr goða. er ist fröhlich und getrost der kommenden dinge, entweder weil er sie nicht kennt, oder aus Übermut und Zuversicht, wie die riesen im biersale v. 22 (s. 119 f.). La realitat és que l'escassesa de documentació impedeix de saber amb certesa què i qui era el gýgjar hirðir i, per tant, tant possible és una opinió -el senyor de la gýgr- com l'altra -el pastor de la gýgr-. El fet, emperò, que aquest hirðir toqui l'arpa, un instrument musical propi de senyors, el nom propi que l'identifica i el tenor del context general en el qual està integrada l'estrofa, fa que, en la meva traducció, em decanti per la interpretació d'en Müllenhoff i no pas per la d'en Sigurður Nordal; #2. Eggþér: cf. en Müllenhoff 1908², pàg. 130: ...und dasselbe sinkt noch mehr, wenn man bedenkt dass eggþêr, gleich ags. Ecgþéov ahd. Eggi- oder Eckideo, auch im nordischen nichts anderes bedeutet haben kann als ‘schwertknecht, schwertdegen, ein schwertmäßiger, das schwert zu tragen fähiger oder berufener junger mann’. En el Béowulf, el pare de l'heroi que dóna nom al poema, es diu, precisament Eċġþéow; #3. fagrrauðr: En Kuhn 1968³, pàg. 50: fagr-rauðr adj. schön rot (Vsp. 42); #4. um: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 208: <...> 3. über, oberhalb, auf (mit dat., selten — um steht hier an der stelle von of) <...> weiter Vsp. 42 u. 43 <...>; #5. Gaglviðr: Cf. Kuhn 1968³, pàg. 68: gagl-viðr m. (Vsp. 42) ein nicht befriedigend erklärtes wort. (Vgl. gálg-viðr). Cf. Kuhn 1968³, pàg. 69: gálg-viðr m. galgenbaum od. holz (Vsp. 42 H). Vulgueu veure les paraules d'en Müllenhoff a dalt. En tot cas, és més honrat deixar clar que, pel que fa al significat d'aquest topònim mític, som davant un enigma que no pas decantar-nos per una o l'altra interpretació. Podem fer conjectures, però versemblantment no sabrem mai què volia dir del cert aquest topònim -si és que ho és- o aquest nom comú -si no es tracta d'un topònim-. Tradicionalment, el mot gaglviðr té dues interpretacions: 1) = fuglatré; fuglaskógur. Gagl = gæsarungi = fugl. 2) = gýgjartré gýgjarskógur. Gagl = gýgr, tröllkona. Al meu entendre, la lliçó gálgviðr de la Hauksbók és un intent de donar sentit a un gagl- que s'hauria deixat d'entendre o que el copista específic del text no hauria pas entès. Lectio difficilior potior)
-
-
♦ himnagarðs hirðir, hirðir himnagarðs: el guardià de la ciutadella dels cels, el senyor de la ciutadella dels cels, custos caelestis aulae = Déu
-
◊ Hákon réð fyr hauðri, ǁ
handsterkr þars guð merkði ǁ
refsiþátt enn rétta ǁ
rangri þjóð at angri; ǁ
laust með elding œstri, ǁ
alvirkr, hǫfuðkirkju, ǁ
himna-garðs, at hjǫrðum, ǁ
hirðir, glœpsku firðum: Traducció 1, seguint la solució dels hipèrbatons proposada pel Finnur Jónson a FJ 1973², B2, p. 232: Hákon réð fyr hauðri, þars handsterkr guð merkði enn rétta refsiþátt at angri rangri þjóð; hirðir himna-garðs, alvirkr at glœpsku firðum hjǫrðum, laust hǫfuðkirkju með æstri elding = Håkon styrede riget, da den armstærke gud viste den rigtige straffelov til bekymring for de syndende mennesker; himlens hyrde, meget omhyggelig for de for synden befriede hjorder, slog hovedkirken med et rasende lyn (FJ 1973², B2, p. 232): en Hákon governava la terra quan el déu manufort va assignar la pena justa al poble esguerrat [=pecador] pel neguit [que li causava]: el senyor de la ciutadella del cel, molt diligent amb els [seus] ramats deslliurats de la falta [=el pecat], va colpir la catedral amb el llamp furient — Traducció 2, seguint la solució dels hipèrbatons proposada pels autors de l'Edda Snorroni Sturlaei 2 (1852), pàgs. 196-197: handsterkr Hákon réð fyr hauðri, þars Guð merkði enn rétta refsiþátt at angri rangri þjóð, at glœpsku hǫrðum firðum; alvirkr hirðir himna-garðs laust hǫfuðkirkju með æstri elding: en Hákon manufort governava la terra quan Déu va assignar la pena justa al poble esguerrat [=pecador] pel neguit [que li causava], als homes empedreïts per llur ofensa: l'omnipotent senyor de la ciutadella del cel va colpir la catedral amb el llamp furient (vocabulari: #1. handsterkr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 226b: handsterkr, adj, som har store håndkræfter SnE II, 196; hi ha, doncs, una discrepància entre el Finnur Jónsson de Den Norsk-Islandske Skjaldedigtning, que atribueix aquest adjectiu a Guð i el Finnur del Lexicon poeticum, que no segueix el text de l'Sveinbjörn Egilsson de la primera edició, però tampoc no diu clar que el mot pugui referir-se a Déu, i, de totes totes, se separa de l'opinió dels curadors i traductors de l'edició, amb traducció llatina, de l'Edda Snorronis Sturlaei, 2 (1852):196-197, ja que aquí, pàg. 197, la traducció sona Eadem figura est, quum poëta narrat, quae res eodem tempore gestae sint, aut qui principes terris imperent, ut hoc loco: „Manu fortis Hakon terrae ǁ
imperauit, quum Deus notauit ǁ
iustam illam scuticam: ǁ
ad puniendam prauam gentem ǁ
et contumaciam sceleratorum hominum, ǁ
omnipotens custos caelestis ǁ
aulae templum principale ǁ
concitato fulmine percussit. En aquesta mateixa edició, volum III (1880-1887), pàg. 155: 3. Handsterkr Hákon réð fyrir hauðri, þar er guð merkti hinn rétta refsiþátt: rangri þjóð ok hjörðum glæpsku firðum at angri, laust allvirkr hirðir himnagarðs höfuðkirkju með æstri elding. L'Sveinbjörn Egilsson 1860, pàg. 295b, també assigna clarament handsterkr a Hákon i no pas a Guð: HANDSTERKR, adj., manu fortis, eximio manuum robore praeditus, lacertosus (hönd, sterkr), epith. regis, SE II 196,4. Paga la pena d'afegir, finalment, els següents mots dels editors de l'Edda Snorroni Sturlaei 2 (1852), pàg. 190: 1) stropha (ed. Raskii p. 337, str. 2) quae significat, templum aliquod principale, regnante Hakone, fulmine deflagrasse; quo haud dubie significatur incendium templi cathedralis Skalholtensis, anno 1309, regnante Hakone Magni filio, dicto Haleggo, de caelo tacti et flammis abumto (Vita episcopi Arnii Thorlacidae, p. 124: Hist. eccl. Isl. Tom 2. p. 57) )
-
-
♦ hirðir bryggju mána, mána bryggju hirðir: el guardià del moll de la lluna = el guardià del cel = el senyor del cel = el Crist (la lluna és entesa com un vaixell que solca el cel. En conseqüència, el moll entre la terra i aquest vaixell és el cel)
-
◊ 46. “Leiða skal ek þik, María móðir ǁ
mín, í dýrð,” kvað skepnu tínir, ǁ
“heiðr ok vald ok í himna prýði ǁ
hæsta, skipa ek þik mér it næsta.” ǁ
‘Meiri dýrð þá ek miklu af hirði ǁ
mána bryggju en nokkurt hyggi ǁ
mannligt brjóst, þótt margt gott kunni.’ ǁ
Mætust talar svá himnesk sœta — 46. Jeg vil føre dig, min moder Maria -sagde skabningens samler- til herlighed, til hæder og m agt og den höjeste himmelfryd; jeg giver dig plads ved siden af mig; jeg fik langt större hæder af himmelkongen, end noget menneskes bryst kan tænke sig, selv om det kender meget godt - således taler den udmærkede, himmelske kvinde (FJ 1973², B2, pàg. 518): 46. L'aplegador de tota cosa creada (o: de tota humanal criatura) va dir: “Maria, mumare, jo us menaré a la glòria, l'honor i el poder i al més alt esplendor dels cels. Allà us posaré al meu costat immediat”. Així va parlar la més preciosa dolçor celestial: “He rebut del senyor del moll de la lluna una glòria molt més gran de la que pugui imaginar qualsevol cor (pit) humà per més que conegui moltes de coses bones” (vocabulari: #1. skepnu tínir: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 569a: <...> tínir friðar, fredsherre, gud, Has 55, skepnu tínir, d.s., Mgr 46 <...>. En Finnur no explica pas el significat d'aquesta kènning per a el Crist, Déu només ve a dir -no ho diu explícitament- que vol dir el senyor de la creació: *skabningens herre. A 1973², B2, pàg. 518 tradueix la kenning per skabningens samler, el recol·lector de la creació; sense explicar què vol dir exactament aquesta metàfora; la meva interpretació fóra que expressa el concepte que totes les criatures humanals conflueixen [amb la mort] en el Crist, omnes creaturae humanae migrant ad Christum. Jo mateix, emperò, em separo d'aquesta interpretació, ja que no interpreto skepna com a creació sinó com a [humanal] criatura, o sigui, com una referència a l'home. Dues interpretacions es fan llavors possibles: el Crist com a uellicator - uellicans rerum creaturae, decerptor creaturae és a dir, el mot skepna faria referència aquí als apòstols i per tant, el deverbatiu tínir s'hauria d'entendre que fa referència a l'acte de seleccionar els apòstols, ‘collint-los’ un a un com si fossin baies. En la tercera interpretació, entenc el deverbatiu tínir com a esplugador: el Crist com a esplugador de la ‘humanal criatura’. El poll o els polls serien el pecat original o el pecat, qualsevol mena de pecat)
-
-
♦ hirðir himna dýrðar: el senyor de la glòria celestial
-
◊ 36. ‘Ǫllum hlutum er œðri ok sælli ǁ
Jésús Kristr, en fé ok listir ǁ
umgeypnandi (ɔ; umgaupnandi) allrar skepnu ǁ
er veitandi manni hverjum. ǁ
Hirðir blezar himna dýrðar ǁ
hljómraddaðr á efsta dómi, ǁ
— sunnudagr er þá — sínum mǫnnum;’
svá greinir það mærin hreina — 36. „Jesus Kristus er ypperligere og saligere end alt andet, og han som holder hele skabningen i sin hånd yder ethvert menneske rigdom og idrætter; den himmelske herligheds hyrde velsigner med lydelig stemme sine mænd på den yderste dag; da er det söndag“, således forklarer den rene mø (Finnur Jónsson 1973², B2, pàg. 578): 36. Jesucrist és més elevat i benaurat que qualsevol [altra] cosa i [ell,] el qui té tota la creació amb la seva mà, atorga a tothom riquesa i destreses. El senyor de la glòria celestial beneirà amb veu estentòria els seus homes el dia del Judici Final. Serà en diumenge”. Així ho explica la donzella pura
-
-
♦ hjǫrva hirðir: el guardià de les espases, el senyor de les espases = el guerrer (o hem d'assumir que ens trobem més aviat davant un pastor d'espases?)
-
◊ veitti, hjǫrva, hættir ǁ
hergarða Þorvarði, ǁ
norðr fór her með hirði ǁ
harðr til Eyjafjarðar. ǁ
Ok valkǫstu vestan, ǁ
veðrbliks, liði miklu ǁ
herði-Baldr að hildi ǁ
hjálmfaldinn þrǫng, aldir (SS II, cap. 449, pàg. 702): [Batalla del riu Þverá. 19-20 juliol 1255] L'arriscador de les palissades de la host (o: el qui posa en perill les palissades de la host) [= en Þorgils skarði Böðvarsson] va auxiliar en Þorvarðr [Þórarinsson]. Una host ardida va marxar amb el pastor d'espases [=en Þorgils] cap al nord, cap al fiord d'Eyjafjǫrðr. I, en la batalla, el Baldr de la ben trempada, tocat d'elm, [= en Þorgils o en Þorvarðr] va curullar, amb una gran munió de guerrers de ponent, els munts dels caiguts en combat, [va forçar a recular] els barons del llampurneig de la batalla [dels fiords de ponent] (vocabulari: #1. hergarðr: la palissada de la host = l'escut. L'arriscador dels escuts = el guerrer = en Þorgils; #2. hjálmfaldinn: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 255a: hjalmfaldinn, adj, hjælmbedækket <...> Sturl 2,2 <...>; #3. herðir: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 244b: herðir, m, sværd <...>. El mot, versemblantment, fa referència al foc com a element amb el qual es forja una espasa o bé a l'espasa com a arma, l'acer de la qual ha estat trempat. Trempar l'acer o el ferro en islandès es diu, precisament herða. el Baldr de la trempada (de l'enfortidor?) = el guerrer = en Þorgils; #4. þryngva at hildi: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 649b: <...> — upersonlig, þryngr at, det trænges, trækker sig sammen til, om noget, der nærmer sig <...> men personlig, mildingr þrǫng at hildi Arn 5,17 <...>; #5. veðr: el temporal = la batalla. El llampurneig de la batalla = l'espasa. Els barons d'espasa = els guerrers; #6. lið vestan: en Þorgils curulla les pires de guerrers morts amb la gran munió de guerrers de ponent que cauen sota la seva espasa; #7. aldir: acusatiu depenent del passat þrǫng; = va vèncer o va forçar a retrocedir els guerrers de ponent)
-
-
♦ hringa hirðir: el guardià dels anells, el senyor dels anells = el príncep (secular i/o eclesiàstic)
-
◊ veitk at gullhrings gætir ǁ
glaðr kveðr betr en aðrir; ǁ
sjá mun hljómr í heimi ǁ
hauklanda Vǫr granda; ǁ
engi er hirðir hringa ǁ
hvítr, svá at ek til líta; ǁ
einum vann ek eiða, ǁ
ann ek vel bjǫrtum manni: sé que l'alegre guardià de l'anell d'or declama [els seus versos] millor que els altres: aquest so [= el so de les seves paraules, demanant la meva mà a mon pare] farà mal a la Vǫr de les terres del falcó [= a la senyora = a mi] en aquest món; no hi ha cap guardià d'anells ros [=en Ketill de Raumaríki] que jo vulgui mirar amb afecte. A un sol home vaig fer la promesa [d'estimar-lo i casar-m'hi]: estimo l'home ros [= en Þorgrímur Eiríksson]
-
◊ Guðmund spurði hringa hirðir, ǁ
hirð gleðjandi Fáfnis beðjum: ǁ
"hví œxlar þú virða vígslur ǁ
vígslu njótr lǫgum í móti?"; ǁ
grœðir svaraði þegna þýðum ǁ
þýðr byskupi rétt af prýði: ǁ
"hætti ek gørð á drottins dýrðir ǁ
dýrðar-snjalls of breytni alla: el guardià dels anells que alegra el seu seguici amb els jaços d'en Fáfnir [=l'arquebisbe Þórir II de Niðarós] va preguntar al Guðmundr: “Per què augmentes, tu, ordenat en ordes sagrats [=sacerdot], les ordenacions [sacerdotals] d'homes en contra de la llei?” L'humil guaridor dels homes va contestar a l'humil [arque]bisbe amb coratge: “Goso deixar la decisió sobre la meva forma de procedir, sobre tota la meva conducta, a la glòria del Senyor de gloriosa eloqüència” (vocabulari: #1. œxla: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 659b: <...> œxla vígslur, foretage (mange) vielser, EGils 2,5; #2. virðar: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 620a: virðar, m.pl mænd <...>; #3. vígsla: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 624a: <...> gejstlig vielse <...>; #4. njótr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 429a: njótr, m, 1) nyder, besidder, benytter <...> njótr vígslu, præst, EGils 2.5.14 <...>; #5. hætta: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 308a: hætta gjǫrð, vove at overlade afgörelsen (i en sag), EGils 1,5 <...>; #6. dýrðarsnjallr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 94a: dýrðar-snjallr, adj. herlig veltalende, EGils 2,5; )
-
◊ spurði hringa hirði ǁ
herra ríkr at slíku; ǁ
sœtu sǫgn í móti ǁ
sór hann eiða stóra; ǁ
Guðs fyr nýtar náðir, ǁ
nefndr byskup stefndi, ǁ
vænn, til vótta sinna, ǁ
virkr, í Máríu kirkju: el poderós senyor va fer preguntes al guardià dels anells [=den rige mand BII 523] sobre tot això. [El ric prohom] va jurar grans juraments negant la versió de la dona. Per la benèfica gràcia de Déu, el bon bisbe dessús-dit, curós del seu deure, el va convocar a l'església de [santa] Maria [perquè respongués] davant els seus testimonis (vocabulari: #1. virkr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 620b: virkr adj, omhyggelig, kærlig, i sin virken (for en) <...> Vitn 14 <...>. Menys versemblantment = virkr [Guði] ‘estimat o apreciat per Déu’)
-
-
♦ jarladóms *hirðir: el guardià del iarlat, el senyor del iarlat = el iarl. Cf. Meissner 1921, pàg. 362: f. In der Bestimmung ist die Würde des Herrschers ausgedrückt: jarladóms *hirðir 212, 11, 3
-
◊ ár stóð eik in dýra ǁ
jarladóms með blómi ǁ
harðla grœn, sem Hǫrðar (emm. Finn. J. hirðar) ǁ
hvert misseri vissu. ǁ
Nú hefr bekkjar tré bliknat ǁ
brátt Mardallar gráti ǁ
(lind hefr) laufi bundit ǁ
(línu jǫrð í Gǫrðum) = in dýra eik jarladóms stóð ár hvert misseri harðla grœn með blómi, sem Hǫrðar vissu. Nú hefr lind, bekkjar tré, bliknat [at] laufi. Línu-Jǫrð í Gǫrðum hefr [þat] bundit brátt Mardallar gráti: en altre temps el preciós roure del iarlat [=l'Ingigerðr Óláfsdóttir], en la flor [de la seva bellesa], fou verdíssim, tant d'estiu com d'hivern, com prou bé saben els habitants del Hǫrðaland. Ara, l'arbre del banc, el tell, ha empal·lidit en el seu fullatge. La Jǫrð de la còfia s'ha afanyat a lligar-lo amb les llàgrimes de la Mardǫll = [rerefons: el rei Olau Haraldsson de Noruega veu, en una visita que fa a Garðaríki, la princesa Ingigerðr Óláfsdóttir de Suècia, amb qui ell s'havia volgut casar. La princesa fou emperò donada en matrimoni al Jarizleifr Valdamarsson, rei de Garðaríki. Aquest fet va enfonsar el rei Olau de Noruega en una greu depressió que va superar, en bona part, casant-se amb l'Ástríðr, la germana -en realitat germanastra- de l'Ingigerðr. En aquesta visita a Nòvgorod, esmentada adés, el rei Olau de Noruega torna, doncs, a veure el seu amor de joventut i compon dos poemes, el segon dels quals és aquest] antany, quan la princesa [=l'Ingigerðr, filla del rei Olau de Suècia,] es trobava en la flor de la seva joventut, mantenia la seva bellesa any rere any, com tots els noruecs saben. Ara, els seus cabells són canosos. La maridada als Garðar ha lligat els seus cabells amb [collars d']or (o ambre?) (En comparació, la traducció al llatí d'en Sveinbjörn Egilsson del 1833, fa: Eximia illa arbor olim ǁ stetit quotannis, tota ǁ frondibus uirens, uti ǁ dynastae norunt principes. ǁ Nunc frons arboris palluit. ǁ Femina, triclinii decus, ǁ Gardis uersans, caput linigerum ǁ Mardallae lacrimis redimiuit. En Finnur Jónsson B I (1973²), pàg. 212, interpreta el poema de manera molt diferent: 11. Ár stóð en dýra eik hvert misseri harðla grœn með blómi, sem hirðar jarladóms vissu: nú hefr tré bliknat brátt laufi í Gǫrðum; bekkjar lind hefr bundit línu-jǫrð Mardallar gráti = För stod det herlige træ hvert år (vinter) friskgrönt med blomster, således som jarledömmets besiddere vidste; nu er træets løv hurtig blegnet i Garderige; kvinden har bundet et guldbånd om sit hoved. Cf., a més a més, Finnur Jónsson 1931², pàg. 252b: <...> hirðar jarladóms indehavere af, Ólhelg 11)
-
-
♦ sá framr (=líknframr?) hirðir Fróns: el molt misericordiós guardià (o: senyor; o: pastor?) de la terra = Déu. En aquesta estrofa, l'autor fa un joc de paraules amb el significat figurat del mot i el seu significat primari de pastor. Interpreto l'adjectiu framr com a líknframr
-
◊ 18. Fróns veiti sá sínum ǁ
sauðum líf ept dauða ǁ
hirðir framr, er himna ǁ
heldr eilífu veldi. ǁ
Greindr skínn orð ok andi! — 18. Sá framr fróns hirðir, er heldr eilífu veldi himna, veiti sínum sauðum líf ept dauða. Greindr andi skínn ok orð (se v. 2) = Den jordens ypperlige hyrde, som styrer himlens evige rige, give sine får liv efter døden (FJ 1973², B2, pàg. 180): que l'excel·lent senyor de la terra, el qual té l'etern reialme del cel, concedeixi a les seves ovelles una vida després de la mort. Lluen l'Esperit de saviesa i la Paraula (vocabulari: #1. ept: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 111b: <...> forholdet mellem ept og eptir som præp. er, at ept bruges som antepositiv, medens eptir bruges som postpositiv <...>; #2. framr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 150b: framr, adj 1) som er, er stillet, foran, forrest, legemlig eller åndelig; den legemlige betydning findes sjælden <...> ellers er betydningen: dygtig, udmærket, fremragende, om fyrster og kriegere <...>; #3. veldi: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 603b: <...> — 2) magtområde, rige <...> veldi himna Heilv 18 <...>; #4. greindr andi: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 202a: <...> — part. perf. greindr, forstandig, greindr andi, om den helligånd, Heilv 2. En Finnur Jónsson tradueix aquí el mot per forstandig i a B2 (1973²), pàgs. 175 i 180, pel seu sinònim indsigtsfuld)
-
-
♦ valserkjar veðrhirðir: el senyor del temporal de les camises del camp de batalla = el senyor del temporal de les cuirasses = el senyor de la batalla = el iarl [Hákon]
-
◊ ok við frost at freista ǁ
fémildr konungr vildi ǁ
myrk- Hlóðynjar -markar ǁ
morðalfs, þess’s kom norðan, ǁ
þás valserkjar virki ǁ
veðrhirði bað stirðan ǁ
fyr hlym-Njǫrðum hurðar ǁ
Hagbarða gramr varða: el generós rei de la Hlǫðyn de la Marca Fosca va voler posar a prova, amb l'arribada del fred, l'alb d'homei que havia vingut del nord quan el rei va manar al ferm senyor del temporal de les camises del camp de batalla [=al príncep = al iarl Hákon] que defensés la muralla [de l'atac] dels niords del tumult de la porta d'en Hagbarði = el generós rei de Dinamarca, en Haraldr Blátǫnn, va voler posar a prova, a entrada d'hivern, el guerrer que havia vingut del nord, en Hákon Sigurðarson Hlaðajarl, manant-li que defensés la muralla (el Danavirki) de l'atac dels guerrers de l'Emperador Otó II (vocabulari: #1. Myrkmǫrk: Marca Fosca, la marca que separa Dinamarca de Saxònia. La Hlǫðyn de la Marca Fosca = Dinamarca. El konungr Hlǫðvinjar myrkmarkar = el rei de la terra de la Marca Fosca = el rei de Dinamarca; #2. morðálfr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 410b: morðalfr, m, ‘kamp-alv’, kriger, om Hakon jarl, Vell 27; Hl 15 a; #3. stirðr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 537b: <...> — om kriger, kraftig, stirðr valserkjar veðrhirðir Vell 27 <...>; #4. Hagbarða hurð: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 220a: Hagbarði, søkonge <...>, Hagbarða hurð skjold (jfr hlym-Njǫrðr) Vell 27. El Hagbarða hurðar hlymr = el tumult de la porta d'en Hagbarði = el tumult de l'escut = la batalla. Els Niords de la batalla = els guerrers = els guerrers saxons de l'emperador)
-
-
♦ víðis veltireiðar hirðir, hirðir veltireiðar víðis: el guardià del carruatge bransolejant del [gran] vast = el guardià del carruatge bransolejant de la mar = el guardià del vaixell = el navegant. Interpreto l'element velti- (cf. Meissner 1921, pàgs. 58 i 318) com a que es balandreja, és a dir, com una referència al moviment alternatiu cap a una banda i l'altra dels vaixells
-
◊ varð of Vinða myrði ǁ
vígskýs, en þat lýsik, ǁ
ramr und randar himni ǁ
rymr; knǫ́ttu spjǫr glymja. ǁ
Hirðir stózk við harðan ǁ
hnitvegg með fjǫl seggja ǁ
víðis veltireiðar ǁ
varghollr þrimu marga: això declaro: el clamor del núvol del carnatge es va fer aferrissat al voltant de l'homeier de vendes sota el cel del cèrcol. Les llances retentien. El guardià, propici als llops, del carruatge balandrejant del [gran] vast va resistir mantes envestides (escomeses) contra la dura paret de les topades amb un gran nombre de barons = això declaro: la batalla es va fer aferrissada al voltant del rei Olau [protegit] sota el seu escut. Les llances retentien. El navegant, matador dels seus enemics, va resistir amb una gran munió d'homes moltes d'escomeses contra la dura parets d'escuts (vocabulari: #1. Vinda myrðir: homeier de vendes, matador de vendes = el rei Olau Tryggvason; #2. randar himinn: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 251a: <...> — for skjold (jfr SnE II 428): randa(r) himinn Hfr 3,7 <...>. Per tant el cel del cèrcol = l'escut; #3. vígský: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 624b: vígský, n, ‘kamp-sky’, skjold, vígskýs rymr, kamp, Hfr 3,7. Per tant: el núvol del carnatge = l'escut. El clamor del núvol del carnatge = el clamor de l'escut = la batalla; #4. varghollr: propici als llops, perquè amb el carnatge que fa entre els vendes, el rei alimenta els llops famolencs; #5. standask: resistir; #6. þrima: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 646a: <...> 3) kamp <...> standask marga þrimu Hfr 3,7 <...>; #7. hnitveggr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 270b: hnitveggr, m, ‘sammenstøds-væg’, skjold, (hnit enten ‘kamp’, eller ordet betyder, ‘væg for, mod, sammenstød’, ɔ: med våben, og til værn mod disse), með harðan hnitvegg Hfr 3,7. Per tant: la paret de la topada = l'escut)
-
-
♦ → farhirðir “barquer”
-
♦ → féhirðir “tresorer”
-
♦ → klæðahirðir “guardià dels vestits (שֹׁמֵר הַבְּגָדִים, ἱματιοφύλαξ, custos vestium)”
|
En Björg Þ. Blöndal, Jón Ófeigsson i en Holger Wiehe 1920-22 (1. Halvbind), pàg. 324, consideren que el mot, en l'accepció pastor d'animals, és un arcaisme emprat en la llengua literària, un arcaisme substituït, en la llengua parlada, per smali: i Nutidssprog anvendes dette Ord mest i litt. Sprog i denne Bet., i det dagl. Sprog er det erstattet af smali; derimod i Litteratursprog og navnlig Kirkesprog i den overf. Bet. |
|
|
|
|
-
hirðis·bréf <n. -bréfs, -bréf>:
-
<RELIG> [carta f] pastoral f
-
hirðis·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
sense pastor
-
hirð·kona <f. -konu, -konur. Gen. pl.: -kvenna>:
-
dama f de la cort
-
hirð·maður <m. -manns, -menn>:
-
1. <GEN> cortesà m
-
2. <HIST MIL> hirðmaður m, membre de la guàrdia personal d'un rei a l'Edat Mitjana. Representa l'equivalent norrè del sătellĕs -ĭtis romà. Els hirðmenn norrens equivalen, per tant, als sătellĭtēs dels prínceps romans
-
hirð·mey <f. -meyjar, -meyjar>:
-
donzella f de la cort, dama f de la cort, menina f
hirsi <n. hirsis, hirsi>: mill m, blat mill m (Bal.) (planta Panicum miliaceum)
hirsi·grjón <n. -grjóns, -grjón>: gra m de mill
hirsi·mjöl <n. -mjöls, no comptable>: farina f de mill
hirta <hirti ~ hirtum | hirti ~ hirtum | hirt ║ e-n>: castigar algú
-
hismi <n. hismis, no comptable>:
-
olva f, [bolló i] pallús m
-
◊ hann er með varpskófluna í hendi sér og mun gjörhreinsa láfa sinn og safna hveiti sínu í hlöðu, en hismið mun hann brenna í óslökkvanda eldi: a la mà hi té la pala de ventar; hi netejarà l'era i aplegarà el seu blat al graner i cremarà la palla (pălĕās, τὸ ἄχυρον) amb un foc que no s'apaga
-
◊ þá molnaði niður allt í senn, járn, leir, eir, silfur og gull og fór sem hismi á þreskivelli um sumar. Vindurinn feykti því burt svo að þess sá ekki framar stað: en un instant, van quedar esmicolats alhora el ferro, l'argila, el bronze, la plata i l'or; van quedar com el pallús (kəˈʕūr, כְּעוּר) de l'era a l'estiu, i el vent se'ls va emportar sense deixar-ne ni rastre
-
♦ skilja hismið frá kjarnanum: <LOC FIG> separar el gra de la palla
-
<†>
Hispánía <n. Hispáníe, Hispáníe>:
-
Hispània f, Península Ibèrica
-
◊ Evrópa hefz upp ok tekr til af einni mikilsháttar á ok frægri Tanaí<s> ok gengr svá meðr no<r>ðanverðu úthafinu vestr til endimarka Hyspáníe, enn hennar austrhálfa ok hinn syðri partr byrjaz af Pontó ok gengr allt meðr hinu mikla hafi ok lyktaz viðr þær eyjar sem Gaðes heita: Europa comença i pren el seu inici en el famós i cabalós riu Tànaïs i d'aquí s'estén cap a ponent tot al llarg de l'oceà i [llavors descendeix] fins als confins d'Hispània; les seves parts oriental i meridional comencen al Pont [Euxí] i ressegueixen la Gran Mar i acaben a les illes que es diuen Cadis
-
◊ var á þessum tímum í Galicía þrettán borgir með Compostella, en sex ok tuttugu í Hispáníís, miðil hverra er var ein borg kallaðist Atennoa: en aquells temps a Galícia hi havia tretze ciutats comptant-hi Compostela, i vint-i-sis a les Espanyes, entre les quals hi havia una ciutat anomenada Atennoa
-
◊ líkami minn liggr í Hispáníís, flestum mǫnnum úkunnigr í hálfum Galicíe, hver ríki nú haldast undir háðuligu valdi Saracenorum ok Moabitorum: el meu cos, desconegut de la major part dels homes, jau a les Espanyes, al mig de Galícia, el qual regne ara està subjecte al poder vergonyós dels Sarraïns i Almoràvits
|
El mot moabites creiem que podria fer referència als almoràvits (*al-mo[r]abit-) i traduesc en conseqüència.
Pel que fa al manteniment de l'ús de la declinació llatina però canviant el gènere del mot, que passa a neutre en norrè, cf. el que hem dit sota la variant → Ispánía. |
|
|
|
|
Capítol IX (“Raons per les quals l'Apòstol Jaume, guardià d'Hispània en absència de Carlemany, hi permeté l'arribada del rei Agoland”) i Capítol X (Carlemany convoca les tropes) de la part“Af Agulando Konungi” de la Karlamagnúss saga |
9. En þegar þessi guðs úvinr kemr in Hispánías með sínum þjónum, gerast skjótt umskipti1, því at Karlamagnús keisari er eigi nærri en heima í Franz2, en landit hǫfðingjalaust, hvar fyrir þessir fjándans limir3 stríða upp4 á guðs hjǫrð ok hins helgasta postula Jacobi meðr miklum herskap5, brjóta niðr alla kristni, drepandi kristna menn eðr brott reka í útlegð, en skipa í staðinn svívirðigliga heiðni með djǫfulligri þjónkan6 bǫlvaðra skurðgoða. En hvat munum vér ætla7 mega fyrir hverja skynsemdargrein8 blezaðr guðs postuli Jacobus rœktar þannig geymslu Hispáníe, hverja hann viðrtók9 þann tíma er Karlamagnús fór heim í Franz, at hann lætr enn sitt land undir gefast10 vald ok yfirboð11 bannsettra12 heiðingja ok leyfir at niðr brjótist kirkjur en hof með hǫrgum upp reisist, því at gǫrla veit Jacobus, at engi sœmd veitist hans ljúfa meistara Jesú, meðan synir Heli13 yfirbjóða14? Nú þá hvat mun honum til ganga15 svá mikillar þolinmœði16, utan þat at honum þykkir Karlamagnús keisari meðr minni mœðu strítt hafa fyrir Hispáníalandi en honum virðist tilheyriligt17 þeirri krúnu, er keisarans bíðr í himinríki; þat annat, at enn hafa miklu færri gefit sitt líf fyrir frelsi Jacobí, af húsi Krists18 ok Karlamagnúss en postulinn hefir ætlat, ok því vill hann at eflist styrkar orrostur ok hann megi alla þá með sér til himinríkis laða19, sem honum líkar ok hans land verja; þat þriðja má honum vel til ganga20, at suðrhálfan21 þrøngvist22 stórliga mjǫk af fjǫld ok forzi23 bǫlvaðra heiðingja, ok því er nauðsyn, at þeir rými nǫkkut verǫldina ok sœki heim24 til helvítis vini sína Makon25 ok aðra fulltrúa26. Fyrir þvílíkar greinir guðligra skipana gerir Jacobus postuli svá ráð fyrir, at Karlamagús konungr verðr víss hins sanna27 hvat Agulandus konungr af Affríka ferr fram móti guði, ok móti þeim tíðindum skipar hann sér á þann hátt er nú skal segja. |
i quan aquest enemic de Déu va arribar a Hipània amb els seus servents, s'hi va fer un canvi immediatament perquè l'emperador Carlemany no s'hi trobava a prop sinó a casa seva a Frància, de manera que el país es trobava sense un cabdill [que dirigís la seva defensa], per la qual cosa els membres de l'Arxienemic guerrejaren contra el ramat de Déu i del santíssim apòstol Jaume amb grans combats, hi esfondraren la cristiandat sencera i mataren els cristians o els empenyeren al bandejament i disposaren en lloc seu un paganisme vergonyant amb el servei diabòlic als ídols maleïts. I què hem de poder-ne pensar i creure per quina motivació Jaume, el beneït apòstol de Déu, va tenir cura d'aquesta manera de la salvaguarda d'Hispània, que ell havia rebut [sota el seu càrrec] en el moment que en Carlemany se n'era anat a casa seva, a França, tot deixant que la seva terra es posés de nou sota el poder i el domini dels condemnats pagans i permetent que les esglésies hi fossin esbucades i que s'hi erigissin temples i altars pagans? Car: en Jaume sabia perfectament que no es feia cap honor al seu estimat mestre Jesús dementre els fills d'Elí hi governessin, i [si és així,] aleshores, què el degué induir a mostrar una tan gran paciència [amb els pagans invasors] llevat que li semblés que l'emperador Carlemany havia lluitat per Hispània amb menys esforç del que a l'Apòstol li semblava propi de la corona que esperava l'emperador al cel? La segona [raó és perquè a l'apòstol li semblava] que eren molts menys els qui havien donat llurs vides per la llibertat d'en Jaume, de la Casa del Crist i d'en Carlemany del que l'apòstol hauria volgut, i que per això ell volia que es lliuressin batalles majors i més acarnissades a fi de poder convidar amb ell al cel tots aquells que defensessin la seva terra i que ell volgués [que morissin fent-ho]. La tercera raó fou ben bé que l'Àfrica havia tornat massa petita i estreta pel gran nombre i ímpetu dels maleïts pagans, i que per això s'havia fet necessari que aquests fessin el món una mica més espaiós tot anant a visitar a l'infern llurs amics: Mahon i d'altres patrons en qui tinguin dipositada llur fe i confiança. És per tals consideracions de les disposicions divines que l'apòstol Jaume determinà que el rei Carlemany tingués certesa absoluta i vera que el rei Agoland d'Àfrica avançava contra Déu i, davant aquestes noves, [el rei Carlemany] es preparà de la manera que ara es dirà. |
10. Þenna tíma er þvílikir hlutir fara fram in Hispáníís, sem nú hafa verit greindir, sitr ágætr herra Karlamagnús í Aguisgranum28 í Franz, ok er hann fréttir þau hǫrmungar tíðendi hryggist hann mjǫk í sínu hjarta ok kveikist meðr miklu kappi guðligs vandlætis29, sendir þegar boð ok bréf hvervetna út í ríkit, bjóðandi at allir hǫfðingjar meðr sínum styrk30 komi til Aquisgranum sem fljótast. En sakir þeirrar miklu elsku ok sannrar hlýðni er keisarans undirmenn31 hǫfðu viðr sinn herra, flýtir32 hverr ok einn sinni ferð eptir hans boði, meiri maðr sem minni, fram í þann stað sem ákveðinn var; koma þeir fljótast er nálægastir váru. Nú sem margir stórhǫfðingjar33 Frankismanna eru samankomnir í nefndan stað, en þó hvergi nær34 þeir allir sem kallaðir váru, ríss sjálfr keisarinn upp ok talar svá: “Guð ǫmbuni35 yðr, góðir hǫfðingjar, þá auðmjúku undirvorpning36, er þeir veitit mér fyrir Guðs skyld, þvíat ek játti, at margir af yðr væri betr til fallnir en37 ek þvílíkrar tignar, sem ek stendr í, er þér gerit yðr liðuga38 nótt með degi mínum vilja ok yfirboði, svá at jafnglaðliga leggi þér fram yðvart líf fyrir Guðs ást ok vára, sem allt annat er þér hafit halda, hvat yðr gjaldi sannr Guð ǫmbunari allra góðra hluta. En fyrir hverja sǫk ek hefi nú kallat yðr saman, skal ek birta. Mikit hryggðarefni39 er at komit mínum eyrum, þvíat senniliga segist þat, at sú kristni40, er land Hispáníe -eign vinar míns, heilags Jacobí- viðr tók [af] Guði samvinnanda meðr várri atgǫngu, sé nú gǫrsamliga eydd ok fóttroðin af hundheiðnum konungi Affríce Agulandó at nafni. Ok meðr því at ek skil at blezaðr Jacobus mun svá til ætla, at ek ok mínir menn skylim enn frammi standa hans jǫrðu til lausnar, sér til sœmdar, en oss til sálubótar, þá heyrit, mínir góðu vinir, at þessum her skal ek halda til Hispáníalands ok ǫðlast, hvárt em guðlig forsjó vill skipan, fagran sigr eða skjótan dauða, þvíat ek trúi, at heilǫgum Jacobó þyki vér allvel lengi hafa haldit kyrrsetuna. Nú, þóat eigi sé allir þeir hér komnir, sem Guð mun oss til liðveizlu senda, skulum vér allt eins41 búa þetta várt lið sem bezt at hestum, vápnum ok klæðum, ok flytja várn her fram í þann stað Hispáníe, sem oss sýnist viðrkœmiligr at bíða þeirra liðsmanna, sem síðar kunna til koma. Vænti ek ok þess, ef heiðingjar frétta, at vér sém þeim nálægir, at þeir muni údjarfligar42 landit yfir ganga”. Allir, er heyrðu þvílík orð keisarans, svǫruðu sem einni rǫddu: “góði herra!”, segja þeir, “gjarna viljum vér yðrum ráðum fram fylgja í þetta sinn ok hvert annat, svá lengi sem Guð lér oss lifa, þvíat langa tíma hefir yður forsjó vel dugat bæði til andar ok líkama, ok svá trúum vér enn verða43 meðr Guðs vilja ok fulltingi heilags Jacobí postula. |
En el mateix temps que aquests fets que s'han exposat adés, tenien lloc a Hispània, el magnífic senyor Carlemany es trobava a Aquisgrà a Frància, i quan li van arribar aquestes noves doloroses, es va contristar molt en el seu cor i [després,] es va inflamar amb el gran ardor de fervor diví: immediatament va enviar missatges i lletres pertot arreu del regne, manant que tots els cabdills acudissin amb llurs exèrcits a Aquisgrà tan ràpidament com els fos possible. I, per llur gran amor i la vera obediència que els súbdits de l'emperador professaven a llur senyor, cadascun d'ells -els grans ensems amb els inferiors-, seguint les ordres rebudes, es va apressar en llur viatge cap a l'indret que se'ls havia fixat. Els qui hi vivien a prop foren els qui hi arribaren al més aviat. Quan ja s'havien congregat a l'indret esmentat molts dels grans prínceps francs, i malgrat que encara eren lluny d'éser-hi tots els qui hi havien estat convocats, el mateix emperador es va aixecar i els parlà d'aquesta manera: “Que Déu us pagui, bons prínceps, l'humil sotmetiment que m'heu mostrat per mor de Déu perquè us confesso que molts de vosaltres sereu més mereixedors que no pas jo de la dignitat en què estic quan nit i dia us fareu dúctils al meu comandament i a la meva voluntat, fent per manera que doneu amb igual alegria per amor de Déu i nostra les vostres vides igual que qualsevol altra cosa que hàgiu rebut, la qual cosa us pagui el Déu vertader, dador de totes les bones coses. Ara us revelaré us he convocat a tots vosaltres: Ha arribat a les meves orelles noves que són motiu de gran aflicció, car, m'ha estat donada la notícia verídica que el cristianisme, que la terra d'Hispània -propietat del meu amic, sant Jaume- havia rebut de Déu cooperant amb el nostre ajut, ara hi està totalment destruït i trepitjat pe un rei d'Àfrica, Agoland de nom, un pagà fins al moll dels ossos. I [és] amb aquests fets que jo entenc que el beneït Jaume deu voler pretendre que jo i els meus homes tornem a anar al capdavant [de tots] per a alliberar la seva terra a honor seva i salvació de les nostres ànimes. Ara escolteu-me, bons amics meus: dirigiré aquest exèrcit cap al Hispáníaland on hi obtindré -sigui el que sigui el que la divina providència vulgui dispondre- una bella victòria o una mort ràpida, perquè crec que a Sant Jaume li semblem haver estat ociosos massa temps. Ara, i baldament no hagin arribat encara aquí tots els que Déu ens enviarà perquè ens prestin suport, nosaltres tanmateix prepararem aquesta host nostra de la millor manera quant a cavalls, armes i guarniments i avançarem amb el nostre exèrcit cap a l'indret d'Hipània que ens sembli escaient per a esperar-hi les tropes que encara puguin arribar. També espero que si els pagans se n'assabenten que som a prop d'ell, que travessin de la manera més covarda el país [i la mar]”. Tots els qui varen sentir aitals paraules de l'emperades, li respongueren a una sola veu: “Bon senyor!”, li digueren, “de grat seguirem les vostres ordres aquesta vegada i qualsevol altra vegada mentre Déu ens concedeixi viure, perquè la vostra providència ens ha servit bé molt de temps tant a l'esperit com al cos, i de la mateixa manera confiem que, amb la voluntat de Déu i l'ajut de l'apòstol sant Jaume, no ens hi passarà res” |
Unger, Carl Rikard (curador): Karlamagnúss saga ok kappa hans. Fortællinger om Keiser Karl Magnus og hans Jævninger i norsk Bearbeidelse fra det trettende Aarhundrede. Christiania: trykt hos H. J. Jensen, 1860. Pàg. 137-138. http://www.archive.org/stream/karlamagnussaga00univgoog#page/n246/mode/2upBjarni Vilhjálmsson (curador): Karlamagnús saga og kappa hans. Annað bindi. Reykjavík: Íslendingasagnaútgáfan, 1961. Pàgs. 274-278. |
1: |
umskipti n.pl: “canvi [decisiu o bé profund, radical] respecte d'una situació original”. |
|
2: |
Franz n.: “Frància”. Compte! No s'ha de confondre amb França. |
|
3: |
limr m.: “membre, extremitat”. |
|
4: |
stríða v.fb.: “lluitar”. stríða upp á e-n ‘guerrejar contra algú, lluitar contra algú’.
|
|
5: |
herskapr m.: “[accions de] guerra”.
| |
6: |
þjónkan f: “servei”. |
|
7: |
ætla v. fb.: “creure”. |
|
8: |
skynsemdargrein m.: “raciocini (=facultat o capacitat de raonar); raó (=discerniment, enteniment), capacitat de raonement. (Aquí:) raó (=motiu, motivació)”. |
|
9: |
viðrtaka e-ð, viðtaka e-ð v. ft.: “rebre una cosa” (el verb no se sol escriure aglutinat; per tant, l'ortografia normal en fóra: taka viðr, taka við. |
|
10: |
gefa sik undir e-ð v. ft.: “posar-se sota...”. |
|
11: |
yfirboð n.: “autoritat, domini, regiment”. |
|
12: |
bannsettr, -sett, -sett adj.: “excomunicat -ada, anatemitzat -ada; condemnat -ada, maleït -ïda”. |
|
13: |
Heli m.: “Elí (בְּנֵי עֵלִי). El terme bíblic és adoptat per a fer referència als fills d'Al·là”. |
|
14: |
yfirbjóða v. ft.: “governar sobre”. |
|
15: |
e-t gengr e-m til e-s v.ft.: “una cosa empeny algú a..., una cosa indueix algú a...”. |
|
16: |
þolinmœði f.: “paciència; patiment, sofriment”. |
|
17: |
tilheyriligr, tilheyrilig, tilheyriligt adj.: “escaient, oportú, degut”. El mot es construeix amb un datiu: vera tilheyriligr e-m / e-u |
|
18: |
hús Krists f.: “l'Església, la Cristiandat”. |
|
19: |
laða v.fb.: “(aðlaða) atreure; (bjóða heim) convidar”. |
|
20: |
ganga til v.ft.: “aquesta fou la tercera raó: que...”. |
|
21: |
suðrhálfa f.: “l'Àfrica. A les descripcions norrenes medievals del món, basades en Sant Isidor, el món s'hi divideix en tres hálfur: Europa o hálfa del nord, Àsia o hálfa de l'est i Àfrica o hálfa del sud”. |
|
22: |
þrøngvask v.fb.: “tornar estret, fer-se més estret”. En la llengua antiga el verb es conjugava <þrøngvist ~ þrøngvumst | þrøngðist ~ þrøngðumst | þrøngst>; en la llengua moderna, la conjugació de þrengjast segueix el paradigma <þrengist ~ þrengjumst | þrengdist ~ þrengdumst | þrengst>. Si suðrhálfa és Àfrica, el verb þrøngvask ha de tenir el significat d'estar estibat -ada de gent; si, però suðrhálfa es volgués entendre com a la part inferior del continent europeu, aleshores el verb þrøngvask es podria interpretar com a veure's constret, forçat o bé veure's subjugat, sotmès, dominat. Jo l'interpreto en el sentit de “fer-se mé estret", d'aquí la meva traducció. |
|
23: |
forz n.: “ímpetu, vehemència, abrivament; arravatament; ira, còlera, fúria”. |
|
24: |
sœkja e-n heim v.fb.: “visitar algú”. |
|
25: |
Makon m.: En hebreu tenim מָכוֹן “indret d'habitatge” i en grec hi ha Μήκων, dòric Μάκων que hi és la designació del cascall i, alhora, nom propi; hi ha un heroi atenenc d'aquest nom. El terme Makon de la nostra saga no sembla fer referència a cap passatge bíblic ni al personatge grec esmentat, sinó que sembla ésser una simple adaptació al norrè d'un *Ma[c]hon (*Mahuma → *Mahum → *Ma[c]houn → *Ma[c]hon → Makon) de l'original, una simple adaptació del nom “Mahoma”. Per això el tradueixo donant-li la forma catalana de Mahon. |
|
26: |
fulltrúi m.: “patró, sant, en qui hom té dipositada una plena fe i confiança”. |
|
27: |
verða víss hins sanna at... loc.: “assabentar-se del cert que...”. Cf. el Sǫrla þáttr: “Nú kemr Hǫgni heim, verðr nú víss ins sanna, at Heðinn hefir siglt í brott með Hildi ok drekann Hálfdanarnaut, en drottning lá dauð eptir” ‘aleshores en Hǫgni va tornar a casa i se'n va assabentar del cert que en Heðinn s'havia fet a la mar amb la Hildr i la nau-drac Hálfdanarnaut, deixant morta la reina enrere’ |
|
28: |
Aguisgranum, Aquisgranum n.: “Aquisgrà”. Es constata una certa inseguretat en l'oclusiva velar: Aguis- / Aquis-. |
|
29: |
vandlæti n.: “zel, fervor, entusiasme”. |
|
30: |
styrkr m.: “forces de guerra, forces armades, hosts”. |
|
31: |
undirmaðr m.: “súbdit”. |
|
32: |
flýta v.fb: “apressar, accelerar, cuitar”. Amb datiu: flýta ferð sinni |
|
33: |
stórhǫfðingjar m.pl: “grans prínceps” |
|
34: |
hvergi nær adv.: “lluny d'allà” |
|
35: |
ǫmbuna v.fb: “pagar, recompensar, guardonar” |
|
36: |
undirvorpning f.: “sotmetiment”. De vegades, a les obres lexicogràfiques hom troba aquest préstec del baix-alemany norrenitzat en undirorpning, la forma que s'empra en islandès modern. |
|
37: |
e-n er betr til fallinn at <inf.> en... loc.: “un mereix més <inf.> que no pas...”. |
|
38: |
gera sér e-u / e-m liðugan loc.: “fer-se dúctil a...”. |
|
39: |
hryggðarefni n.: “causa d'aflicció, causa de [greu] tristesa”. |
|
40: |
sú kristni: és el subjecte de ‘sé <...> eydd ok fóttroðin’. |
|
41: |
allt eins adv.: “això no obstant, tanmateix”. |
|
42: |
ódjarfligar adv. comp.: “més porugament, més covardament”. Cf. la Hrólfs saga kappa: “sendi hann mér lag, hvar ek kennda heljarfǫr, en ek hjó af honum hǫnd ok fót, ok kom annat hǫggit á ǫxl honum, ok klauf ek svá ofan með síðunni ok með hryggnum, en svá brá hann sér við, at hann andvarpaði eigi ok svá sem hann sofnaði um stund, en ek hugða hann dauðan, ok fáir munu slíkir finnast, ok eigi barðist hann síðr ódjarfligar en áðr, ok aldri kann ek at segja, hvat hann eflir” em va pegar una estocada amb la qual vaig sentir l'alè de la mort, però jo a ell li vaig tallar un braç i una cama i el vaig ferir amb un altre cop a l'espatlla i li vaig badar tot el costat i una part de l'esquena, i la seva manera de reaccionar fou que va deixar de panteixar i per una estona va semblar que s'hagués adormit, i jo ja vaig creure que era mort -i se'n troben ben pocs com ell!, aleshores va continuar lluitant i no ho va fer pas amb menys ardidesa que abans i mai no sabré dir com és la força que té |
|
43: |
oss mun enn verða loc.: “no ens passarà res, sobreviurem, restarem [amb vida]”. |
|
|
-
hissa <adj. inv.>:
-
sorprès -esa (astorat per la sorpresa, parat)
-
♦ vera hissa á e-u: estar sorprès -esa per una cosa
-
♦ verða hissa á e-u: quedar parat -ada per una cosa, quedar astorat -ada per una cosa (Mall., Men.)
-
♦ verða ekkert hissa á e-u: no quedar gens parat per una cosa
-
hita <hita ~ hitum | hitaði ~ hituðum | hitað ║ e-ð>:
-
1. <GEN> escalfar una cosa, encalentir una cosa (Bal.)
-
♦ hitaðu ofninn í 175° C: escalfeu el forn a 175° C
-
♦ mig hitar í kinnina: <LOC impers.> sento una escalfor desagradable a la galta
-
2. (hella sjóðheitu vatni á e-ð) escaldar una cosa (tirar aigua bullenta damunt una cosa)
-
♦ hita kaffi: fer cafè escaldant-lo
-
♦ hita te: fer te (tirant-hi aigua bullenta damunt)
-
3. <hita sér>: (verma sig) escalfar-se (una persona que té fred)
-
♦ hita sér á höndum: escalfar-se les mans
-
♦ hita sér við eldinn: escalfar-se al foc
-
4. <hita e-ð upp>:
-
#1. (matur) reescalfar una cosa (encalentir menjar o beguda ja freda)
-
♦ hita upp kaffi í örbylgjuofninum: reescalfar el cafè en el microones
-
#2. (herbergi) escalfar una cosa, encalentir una cosa (Bal.) (habitació, cambra)
-
♦ hita upp herbergið: escalfar l'habitació
-
#3. <hita [sig] upp>: <ESPORT> fer exercicis de preescalfament [físic], ‘escalfar motors’
-
-
hitabeltis·loftslag <n. -loftslags, no comptable>:
-
clima m tropical
-
hita·bylgja <f. -bylgju, -bylgjur. Gen. pl.: -bylgna o: -bylgja>:
-
onada f de calor
-
♦ síðstliðið sumar geisaði hitabylgja með miklum þurrkum: l'estiu passat una onada de calor, amb períodes de forta sequera, va fer estralls
hita·eining <f. -einingar, -einingar>: caloria f
-
hita·gráða <f. -gráðu, -gráður. Gen. pl.: -gráða o: -gráðna>:
-
grau m de calor
hita·kanna <f. -könnu, -könnur>: termos m
-
hita·kassi <m. -kassa, -kassar>:
-
incubadora f
-
♦ hitakassi fyrir fyrirbura: incubadora per a infants prematurs
hita·kast <n. -kasts, -köst>: accés m de febre
hitaköst: febre f intermitent
hita·lækkandi, -lækkandi, -lækkandi: (sem dregur úr sótthita) febrífug -a, antipirètic -a (que abaixa la febre)
hitalækkandi lyf: antipirètic m, febrífug m
hita·mælir <m. -mælis, -mælar>: termòmetre m
-
hita·poki <m. -poka, -pokar>:
-
bossa f d'aigua calenta
hita·slag <n. -slags, -slög>: <MED> cop m de calor
-
hita·stig <n. -stigs, -stig>:
-
1. <GEN> grau m [de calor] (→ hitagráða)
-
2. (hiti, hitamagn) temperatura f (quantitat de calor que fa)
-
♦ hitastigið lækkaði snögglega um fimm-sjö stig: la temperatura va baixar sobtadament entre cinc i set graus
-
♦ hvert ert hitastigið í dag?: quina temperatura fa avui?
hita·stillir <m. -stillis, -stillar>: termòstat m
hita·sótt <f. -sóttar, -sóttir>: febre f
gul hitasótt: (mýgulusótt) febre groga
-
hiti <m. hita, hitar>:
-
1. <GEN> calor f
-
♦ ég er að stikna af hita: m'estic morint de calor, em moro de calor
-
2. (hitasótt, köldusótt) febre f (temperatura)
-
3. (kapp) fervor m,f (ardor, passió, abrandament)
CALOR |
1. stig: |
hitakrampar |
espasmes per calor |
2. stig |
sólstingur |
cop de calor |
3. stig |
hitaslag |
insolació |
4. stig |
hitalost |
col·lapse per calor |
-
hitna <hitna ~ hitnum | hitnaði ~ hitnuðum | hitnað>:
-
1. <GEN> escalfar-se, encalentir-se (Mall.)
-
◊ hann hitnaði at rómu af hǫfðum hǫggvins vals: es va escalfar en el camp de batalla amb els caps (fet presoner, havia demanat que l'executessin cremant-lo en una foguera feta amb els caps tallats dels companys morts en el combat) dels caiguts en el combat
-
2. <impers. + dat.>: entrar en calentor, escalfar-se, encalentir-se (Mall.) (llevar-se el fred quan es té fred)
-
♦ það hitnar mér: entro en calentor
-
♦ e-m hitnar í skapi: <LOC FIG> perdre els estreps (o: papers), encendre's el cap (enrabiar-se)
-
♦ það hitnar í e-m: <LOC FIG> pujar la mosca al nas, perdre els estreps (o: papers), rescalfar-se-li el cap a algú (enrabiar-se)
-
♦ það hitnar í kolunum: <LOC FIG> la cosa està que crema, hi ha un ambient força acalorat
-
hitt:
-
nom. & ac. sg. nt. de → hinn, hin, hitt “aquell -a; l'altre -a”
-
hitt¹:
-
supí de → hitta “trobar algú”
-
hitt²:
-
2ª pers. sg. de l'imperatiu de → hitta “trobar algú”
-
hitta <hitti ~ hittum | hitti ~ hittum | hitt ║ e-n>:
-
1. (finna) trobar-se amb algú (trobar-lo, tenir-hi un encontre, anar-lo a veure o a visitar)
-
♦ fara að hitta e-n: <LOC> anar a trobar-se amb algú
-
♦ hitta e-n að máli: <LOC> [anar a] veure algú per parlar-hi
-
♦ hitta e-n heima: <LOC> trobar algú a casa
-
♦ ég ætla að hitta hann: <LOC> l'he d'anar a veure, tinc una cita amb ell
-
♦ gaman að hitta þig: <LOC> encantat de conèixer-te
-
2. (hæfa) encertar algú ~ una cosa (endevinar, colpir)
-
♦ gaman naglann á höfuðið: <LOC FIG> encertar-la de ple, tocar-hi de mig a mig
-
♦ hitta í mark: #1. <GEN & FIG> fer blanc, encertar-la de ple. #2. <ESPORT> fer gol
-
hittast <hittist ~ hittumst | hittaðist ~ hittuðumst | hist>:
-
trobar-se (veure's dues persones, tenir un encontre)
-
♦ hittumst heil: <LOC FIG> que ens tornem a veure amb salut i alegria! (fórmula de comiat)
-
♦ hvenær ætluðu þið að hittast?: quan us volíeu trobar?
-
♦ það hittist svo á: <LOC FIG> la cosa s'ha esdevingut així
-
♦ það hittist svo á að <+ ind.>: <LOC FIG> <LOC FIG> s'esdevé que <+ ind.>, es dóna el cas que <+ ind.>
-
♦ það hittist þannig á að <+ ind.>: <LOC FIG> [i així] s'ha esdevingut que <+ ind.>, [i d'aquesta manera] s'ha donat el cas que <+ ind.>
-
hittið·fyrra <adv.>:
-
Mot emprat en la locució adverbial:
-
♦ í hittiðfyrra: l'any passat l'altre
-
HIV-mótefni <n. -mótefnis, -mótefni>:
-
anticòs m contra l'HIV, anticòs m anti-HIV (fl./pl.: anticossos)
-
HIV-smitaður, -smituð, -smitað <adj.>:
-
seropositiu -iva
-
HIV-veira <f. -veiru, -veirur>:
-
virus m de la sida
-
hí·býli <n.pl -býla>:
-
residència f, llar f, estatge m (domicili, lloc de residència, lloc on hom viu)
-
◊ þá mun þjóð mín búa í friðsælum heimkynnum,
í öruggum híbýlum (miʃˈkān ~ מִשְׁכָּן: ū-βə-miʃkəˈnōθ miβtˤaˈħīm, וּבְמִשְׁכְּנוֹת, מִבְטַחִים), á næðisömum hvíldarstöðum: llavors el meu poble habitarà a llars pacífiques, a residències segures, a llocs de repòs tranquils
-
◊ "Óðara en ég fór frá þeim
fann ég þann sem sál mín elskar;
ég hélt honum, sleppti honum ekki
fyrr en ég hafði leitt hann í hús móður minnar,
til híbýla (ˈħɛδɛr ~ חֶדֶר: wə-ʔɛlˈ־ħɛδɛr hōrāˈθ-ī, וְאֶל-חֶדֶר הוֹרָתִי) hennar sem ól mig: tot just els havia deixats enrere, he trobat aquell que la meva ànima estima. L'he agafat i no el deixaré anar, fins que no l'hagi menat a la casa de ma mare, a l'estatge de la qui em va concebre
-
◊ stökkhérarnir eru þróttlítil þjóð
og þó gera þeir sér híbýli (ˈbaʝiθ ~ בַּיִת: wa-i̯ʝāˈɕīmū ba-sˈsɛlaʕ bēi̯ˈθ-ām, וַיָּשִׂימוּ בַסֶּלַע בֵּיתָם) í klettunum: els damans són un poble desproveït de gran força, i tanmateix, fan llur estatge a les penyes
-
◊ þið megið ekki kveikja eld í híbýlum ykkar (mɔˈʃāβ ~ מֹשָׁב: bə-ˈχɔl mɔʃβɔθēi̯-ˈχɛm, בְּכֹל מֹשְׁבֹתֵיכֶם) á hvíldardegi: a cap dels vostres estatges no hi encendreu foc el dia de repòs
-
◊ menn gátu hvorki séð hver annan né hreyft sig úr stað í þrjá daga. En allir Ísraelsmenn höfðu birtu í híbýlum sínum (mōˈʃāβ ~ מוֹשָׁב: bə-mōʃβɔˈθ-ām, בְּמוֹשְׁבֹתָם): la gent no es podia veure l'un l'altre, ni moure's moure de lloc durant tres dies. En canvi, tots els israelites tenien claror a llurs estatges
-
◊ hann spratt upp og steig fram yfir borðið og mælti: "Heim mun eg fara og er það maklegast að þú sennir við heimamenn þína en eigi í annarra manna híbýlum enda á eg Njáli marga sæmd að launa og mun eg ekki vera eggjanarfífl þitt": [en Gunnar] es va posar dret d'un bot i va pujar a dalt de la taula. Va dir: “Me'n vaig a casa. Fóra molt més adient que et barallessis amb els teus [a ca teva] i no pas sota el sostre d'altres. A més a més, he de agrair moltes de coses al Njáll que ell ha fet pel meu prestigi. No deixaré que m'instiguis contra ell com si fos un jovenet incaut”
-
híð <n. híðs, híð>:
-
cova f (cau emprat per certs mamífers, com ara l'ós, per a passar-hi l'hivern)
-
híði <n. híðis, híði>:
-
cova f (cau emprat per certs mamífers, com ara l'ós, per a passar-hi l'hivern)
-
♦ leggjast í híði: posar-se a hivernar
-
hjakka <hjakka ~ hjökkum | hjakkaði ~ hjökkuðum | hjakkað ║ e-ð>:
-
(höggva með haka) picar una cosa (amb una eina punxeguda com ara un pic, un ganxo, un piolet, un punxó etc.)
-
◊ hjakka ísinn: picar el gel
-
♦ hjakka í sama farinu: <LOC FIG> haver-se quedat -ada empantanegat -ada, no progressar pas, no avançar pas
-
hjal <n. hjals, pl. no hab.>:
-
barbolla f, xerrameca f, parloteig m
-
hjalt <n. hjalts, hjölt>:
-
guarda & pom d'espasa
-
♦ efra (o: eftra) hjalt: pom m d'espasa
-
♦ fremra hjalt: guarda f d'espasa, guardamà m d'espasa
-
♦ hjöltin: la guarda i el pom de l'espasa
-
Hjalt·land <n. -lands, no comptable>:
-
Illes Shetland (o: Zetland)
-
Hjaltlands·eyjar <f.pl -eyja>:
-
Illes Shetland (o: Zetland)
-
Hjalt·lendingur <m. -lendings, -lendingar>:
-
shetlandès m, shetlandesa
-
hjalt·lenskur, -lensk, -lenskt <adj.>:
-
shetlandès -esa
-
hjara <f. hjöru, hjörur. Emprat habitualment en plural>:
-
galfó m, golfo m, polleguera f
-
♦ hurðin leikur á hjörum: la porta llisca bé en els golfos (s'obre i tanca amb facilitat i sense grinyolar)
-
♦ það marrar í hjörunum: la porta grinyola als golfos
-
hjara·liður <m. -liðs (o: -liðar), -liðir>:
-
<MED> articulació f en galfó
-
Frá Vǫlsungom.
Sigmundr konungr, Vǫlsungssonr, átti Borghildi af
Brálundi. Þau héto son sinn Helga, oc eptir Helga
Hiǫrvarðzsyni. Helga fóstraði Hagall.
Hundingr hét ríkr konungr. Við hann er Hundland
kent. Hann var hermaðr mikill ok átti marga sono, þá
er í hernaði vóro. Ófriðr ok dylgior vóro á milli þeira
Hundings konungs ok Sigmundar konungs; drápo hvárir
annarra frœndr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn héto
Vǫlsungar ok Ylfingar.
Helgi fór ok niósnaði til hirðar Hundings konungs á
laun. Hæmingr, sonr Hundings konungs, var heima. En
er Helgi fór í brot, þá hitti hann hiarðarsvein ok kvað: Dels volsungs. El rei Sigmundr, el fill d'en Vǫlsungr, era casat amb la Borghildr de Brálundr. Varen posar de nom Helgi a llur fill, el qual va fer nom pel Helgi, el fill d'en Hjǫrvarðr. En Hagall va criar en Helgi. Hi havia un rei poderós que nomia Hundingr, el qual dóna nom al Hundland. Era un gran guerrer i tenia molts de fills que sortien a fer expedicions de guerra. Entre el rei Hundingr i el rei Sigmundr hi havia guerra i hostilitats. Cadascun d'ells va matar parents de l'altre bàndol. El rei Sigmundr i els seus parents es deien volsungs i ulfings. En Helgi se'n va anar de casa i va espiar en secret la hirð (seguici) del rei Hundingr. En Hemingr, un fill del rei Hundingr, era a casa. I quan en Helgi se'n va anar, va trobar un regatxo i li va dir...
-
hjarð·guð <m. -guðs, -guðir>:
-
<MITOL> déu m dels pastors
-
◊ Pan er sveitaguð og hjarðguð: en Pan és un déu rural i el déu dels pastors
-
hjarð·hundur <m. -hunds, -hundar>:
-
gos m d'atura (o: de pastor), ca m de pastor (o: de bestiar) (Mall.)
-
hjarð·kvæði <n. -kvæðis, -kvæði>:
-
<LITER> poema m pastoral
-
◊ “Hjarðkvæðin” eftir Virgil: “Les bucòliques” d'en Virgili
-
hjarð·lilja <f. -lilju, -liljur>:
-
amaril·lis f, lliri m de Santa Paula (planta Amaryllis belladonna)
-
hjarð·ljóð <n. -ljóðs, -ljóð>:
-
bucòlica f, poema m pastoral
-
♦ próvensalskt hjarðljóð: pastorel·la f
-
hjarð·maður <m. -manns, -menn>:
-
pastor m
-
◊ síðar fæddi hún Abel, bróður hans. Abel varð hjarðmaður (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: ˌwa-ʝəhī־ˈhɛβɛl rɔˈʕēh t͡sɔʔn, וַיְהִי-הֶבֶל, רֹעֵה צֹאן) en Kain akuryrkjumaður: després infantà el seu germà Abel (Hèvel). L'Abel (Hèvel) era pastor d'ovelles, i en Caín (Càiin) agricultor
-
◊ „Kæru bræður, hvaðan eruð þið?“ spurði Jakob hjarðmennina (— ~ —) og þeir svöruðu: „Við erum frá Harran“: en Jacob (Iaacov) preguntà als pastors: «Benvolguts germans, d'on sou?» I ells li respongueren: «Som d'Haran (de Ħaran)»
-
-
◊ þegar faraó spurði þá hvaða atvinnu þeir stunduðu þá svöruðu þeir: „Þjónar þínir eru hjarðmenn (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: rɔˈʕēh t͡sɔʔn ʕăβāˈδɛi̯-χā gam־ʔăˈnaħnū gam־ʔăβōˈθēi̯-nū, רֹעֵה צֹאן עֲבָדֶיךָ), bæði við og feður okkar“: quan el Faraó els preguntà quin era llur ofici, ells li respongueren: «Els teus servents són pastors d'ovelles, tant nosaltres com els nostres pares»
-
◊ hann sagði:
Drottinn þrumar frá Síon [Rödd Drottins er líkt við ljónsöskur, sbr. 3.8.],
lætur rödd sína gjalla frá Jerúsalem
svo að hagar hjarðmannanna (rɔˈʕēh ~ רֹעֵה: wə-ʔāβəˈlū nəˈʔōθ hā-rɔˈʕīm, וְאָבְלוּ נְאוֹת הָרֹעִים) visna
og Karmeltindur skrælnar (וְיָבֵשׁ): digué: Jahvè rugirà de Sió [la veu de Jahvè s'assemblarà als rugits d'un lleó, cf. 3.8], farà resonar la seva veu des de Jerusalem a fi que les pastures dels pastors es mustiïn i el cim del Carmel s'assequi (torni àrid)
-
hjarð·mennska <f. -mennsku, no comptable>:
-
1. (kvikfjárrækt) pasturatge m, ramaderia f (activitat professional del pastor)
-
2. (hirðingjalíf) nomadisme m (ramaderia errant)
-
hjarð·mey <f. -meyjar, -meyjar>:
-
pastoreta f
-
En bróðir hans hét Júbal. Hann varð ættfaðir allra þeirra, sem leika á gígjur og hjarðpípur
-
<† eða ritm.>
hjarð·reki <m. -reka, -rekar>:
-
(hjarðmaður & RELIG) pastor m, pastora f (persona que mena animals a pasturar i els vetlla & RELIG). No és cap mot popular, sinó emprat en els cercles eclesiàstics. El mot s'arrenglera al costat de vocables com ara landreki, sauðreki, nautreki o ørendreki, erendreki. Sigui com sigui, el mot només apareix, en prosa, en textos de rerefons eclesiàstic, no pas populars: l’Stjórn -la traducció del Pentateuc i d'alguns llibres més de la Bíblia al norrè occidental antic-, les Vitae patrum, la Maríu saga, la Rómverja saga i la Kláruss saga -on, emperò, alterna, en la tradició manuscrita, amb nautreki-. Val a dir que la Kláruss saga, per bé que és una història de cavallers, neix també en cercles eclesiàstics, com ho deixa ben clar el pròleg de l'obra, que l'atribueix al bisbe de Skálholt Jón Halldórsson, en el segle XIV, el qual l'hauria descoberta a França en una versió redactada en llatí en vers: þar byrjum vér upp þessa frásǫgn, sem sagði virðuligr herra Jón biskup Halldórsson ágætrar áminningar, — en hann fann hana skrifaða með látínó í Franz í þat form, er þeir kalla rithmos, en vér kǫllum hendingum ‘començarem aquesta història, que el reverendíssim bisbe Jón Halldórsson, de venerable memòria, contava. Ell l'havia trobada a França, escrita en llatí, en la forma que els francesos anomenen rithmos i nosaltres hendingar’. Tots els textos en què apareix aquest mot són de la segona meitat del segle XIV. En aquest temps, doncs, una part de l'estament eclesiàstic norrè va sentir la necessitat d'encunyar una paraula nova amb què designar-hi els pastors. Fins i tot fóra imaginable que tots els documents literaris en els quals apareix emprat aquest mot fossin creats per la mateixa persona i quan va morir, la seva encunyació també va morir amb ella. En tot cas, ens hem de preguntar per què hom hagué de menester aquesta paraula nova, i el primer que ens ve al cap és que aquesta encunyació podria indicar indirectament que el mot hirðir ja havia pres el significat modern majoritari de sáluhirðir, i calia un mot nou per a designar-hi el fjárhirðir
-
◊ þeir fyrr nefndir brœðr
Rómulus ok Remus þegar þeir tóku at vaxa ok þroskaz
þá sǫfnuðu þeir hjarðreka ok illvirkja með miklum fjǫlda
ribbalda ok fóru með þeim her á hendr Amúlíó konungi ok drápu hann því at hann hafði á brott rekit Numitórem
móðurfǫður sinn eptir því sem fyrr var ritat ok settu
hann síðan aptr í ríkit. Af þessum tveim brœðrum Rómuló
ok Remó er síðan Rómaborg efluð eptir þeirra fyrirsǫgn
ok skipan: þessir váru niðrstígandi af ætt ok afspringi
Ęnéę Trójumannahertuga: els esmentats germans Ròmul i Remus, quan creixeren i maduraren, aplegaren al seu voltant pastors i malfactors amb un gran nombre de ribalds (saltamarges) i amb aquest exèrcit es dirigiren contra el rei Amuli i el mataren perquè ell havia foragitat en Numitor, llur oncle, segons el que s'ha descrit abans, i ells el restituïren en el tron. La ciutat de Roma fou edificada posteriorment per aquests dos germans Ròmul i Remus segons llurs instruccions i disposicions. Aquests [dos bessons] eren descendents del llinatge i família de l'Enees, duc dels troians
-
♦ hjarðreki Dróttins: el pastor del Senyor = sant Pere
-
◊ 43. Sárfenginn hug særir ǁ
sótt hjarðreka dróttins, ǁ
eldi í gegn fyr gildan ǁ
gleði tárkveiktan steðja. ǁ
Ástkennis fyr innan ǁ
angr hjartrótum stangaz, ǁ
meistara síns at misti ǁ
mætr kinnroða gætir — 43. En smærtefuld kummer sårer herrens hyrdes sjæl; han gav glædestårer for den store ... ambolt (her er teksten forvansket); sorgen stikker bittert i kærligheds-kenderens hjærterødder, fordi skamfølelsens herlige besidder mistede sin mester (FJ B2 1973², pàg. 555) ’ Sorjen sårar Herrens herdes ǁ utav smärta fyllda sinne, ǁ jenomhettar för den jäve, ǁ hans till tårar bragta bröst (EAK,NN § 1795, pàg. 79): la pena afligeix l'apesarat pastor del Senyor. [L'aflicció] li ha afogat completament al magnífic, encès de llàgrimes [ardents], l'enclusa de l'alegria (o, no tan probl.: ...al magnífic l'enclusa, encesa amb les seves llàgrimes, de l'alegria). El dolor, per dins, travessa les arrels del cor del mestre d'amor perquè el notable possessor de l'enrojolament ha perdut el seu mestre (solució tradicional (Finnur-Bernhard Kahle-Ernst Albin Kock) d'hipèrbatons: sótt særir sárfenginn hug hjarðreka dróttins (o: sárfengin sótt særir hug hjarðreka dróttins). [Sótt] eldi í gegn fyr gildan tárkveiktan gleðisteðja. Angr stangaz hjartrótum fyr innan ástkennis [því] at mætr gætir kinnroða misti meistara síns. solució pròpia dels hipèrbatons: hugsótt særir sárfenginn hjarðreka dróttins. Vocabulari: #1. sárfenginn: En Finnur Jónsson 1973², B2, pàg. 555, esmena en sárfengin, de manera que ell interpreta sárfengin sótt særir hug hjarðdreka dróttins. En Bernhard Kahle 1898, pàg. 87, en canvi, interpreta sótt særir sárfenginn hug hjarðreka dróttins. Aquest mot només és atestat dues vegades: en aquest passatge i en un passatge de la Maríu saga: svá gengr hon inn í Maríukirkju ok fram fyrir Guðsmóðuraltari, fallandi á kné lítillátliga með sárfengnum (ɔ: sútfengnum) styn ok framfalli táranna, svá segjandi til Maríu dróttningar millum annarra hluta.... ‘i va entrar dins l'Església de [santa] Maria i anà fins a l'altar de la Mare de Déu i aquí, caiguent de genolls, humilment i amb sospirs afligits i amb vessament de llàgrimes, va dir a Maria reina, entre d'altres coses...’, en el qual el mot apareix referit al substantiu stynr#2. hugr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 485a: sárfenginn, adj, smærtefuld, sárfengin sótt (sótt = hugsótt) Pét 43. En Finnur se n'adona que l'única opció semàntica real que ell té, si vol donar sentit a la frase en la traducció, és assumint que es troba davant un hugsótt. En comptes d'això, el que ell fa, emperò, és negar que es trobi davant hugsótt, al mateix temps que dóna a sótt el significat de hugsótt. Aquesta forma de procedir em resulta incongruent per no dir directament estranya. Al meu entendre tot resulta molt senzill si assumim que ens trobem davant un vers que, desfent els hipèrbatons, queda així: hugsótt særir sárfenginn hjarðreka Dróttins; #3. eldi: Cf. Ernst Albin Kock 11 (1928), pàg. 78: I HolmgB 2 har handskriften ‘af feldi’. Istf. -f f- vid ordgränsen läses enkelt f: á feldi. På liknande sätt skulle man här istf. -s s- kunna läsa enkelt s. Det obegripliga *seldi skulle då bliva ett mycket begripligt eldi, ‘eldade’, ‘upphettade’ <...> [p. 79] Med elda gleði steðja jfr elda hjarta, elda hug FRITZNER I 317. Om den vanliga tempusväxlingen se t. ex. §§ 1410, 1755; #4. gildr: Cf. Finnur Jónsson 1931², pàg. 182a: <...> 1) fuldgyldig, dygtig <...> gildir menn, fuldmodne mænd, Gd 7, om gud Pét 5; l'Ernst Abel Kock 11 (1928), pàg. 79, tradueix aquest mot per gäv; #5. tárkveiktr: En Finnur Jónsson 1973², B2, pàg. 555 edita el quart vers: gleðitár .... steðja. En Bernhard Kahle 1898, pàg. 87, en canvi: gleði tár kueiktan steðia, amb ortografia normalitzada, gleðitár kveiktan steðja. El mateix autor, op.cit., pàg. 111 comenta: 4. gleðitár ‘Freudenthräne’, vgl. Komposita wie gleðidagr Fritzn.² I,609. kueiktan steðia ‘den entflammten Ambos’ verstehe ich nicht. Confessa, doncs, que es troba en un cul-de-sac interpretatiu. En Finnur Jónsson 1931², pàg. 535a, s'hi suma quan escriu: <...> — uvist hvad betyder, Pét 43; l'Ernst Albin Kock 11 (1928), pàg. 79 de les seves Notationes norrœnae. Anteckningar till Edda och skaldediktning. Elfte delen, notació 1745, proposa d'entendre: E. För begreppet ‘sinne’ stå i de angränsande långvärserna uttrycken hugr och hjarta. Ordet stedja tänker jag mig såsom huvudled i en kenning för motsvarande begrepp: gleði steði, ‘glädjens städ’, ‘järta’. Jfr. hyggju staðr, hug-steinn, geð-steinn osv. Det i upplagan med gleði hopkopplade tár blir istället led i en annan sammansättning: tárkveiktan, ‘till tårar bragt’. Jfr. §1747. <...>. La pregunta que jo em faig addicionalment és què o a qui qualifica aquest adjectiu verbal tárkveiktr ‘encès per les llàgrimes [ardents]’, si qualifica sant Pere directament -gildan- o el cor de sant Pere -gleðisteði-, perquè cal convenir amb mi que el seu significat hiperbòlic escau molt bé a una persona, però gens a una enclusa, un estri que, si una cosa aguanta molt bé, és, precisament, l'escalfor; #6. kinnroða gætir: En Finnur Jónsson 1931², pàg. 338b: kinnroði, m, rødmen, skamrødme, skamfølelse, kinnroða gætir, om st. Peder, Pét 43; ibíd., pàg. 212a : gætir, m, bevogter, beskytter, besidder, i forskellige kenninger <...> jfr. gætir kinnroða, om Petrus, Pét. 43. El mot kinnroði, deu fer referència, versemblantment, al sentiment de vergonya i culpa que es degué emparar de sant Pere quan se'n va adonar que acabava de negar tres vegades el Crist; #7. gleði steði: l'enclusa de la joia en la interpretació de l'Ernst Albin Kock 11 (1928), pàg. 79, reproduïda a dalt, a la nota 5. De tota manera, dissenteixo d'en Kock en el següent punt: la kenning no pot pas designar el cor, com defensa ell, sinó el pit. La raó n'és que una enclusa és un estri que rep els cops d'un estri bategador. I doncs, cal entendre que gleði, en la mesura que designa l'element que bat, només pot ésser una metàfora de l'[alegre] martell o mall, és a dir, del cor. I l'enclusa del cor, és el pit, entès com el lyndis láð, hyggju tún, geðvangr, hugarsess etc., és a dir, com el centre de la pensa i les emocions. Això, òbviament, si en Kock té raó en la seva conjectura, perquè així com ho veig jo, hi ha quelcom, en la seva lliçó-reconstrucció del passatge, que no acaba de quadrar)
-
sá maðr var enn, er svá var úskyggn, at hann sá varla handa sinna skil um langa tíma. Hann hét á sælan Þorlák byskup, at hann skyldi árna honum meiri sýnar, en innan lítils tíma var hann svá skyggn, at hann var hjarðrækr, ok vel sýslufœrr at flestu verki
-
hjarð·skáldskapur <m. -skáldskapar, no comptable>:
-
poesia f pastoral (o: bucòlica)
-
hjarð·sveinn <m. -sveins, -sveinar>:
-
pastoret m, regatxo m
-
hjarð·tík <f. -tíkur (o: -tíkar), -tíkur>:
-
gossa f d'atura (o: de pastor), cussa f de pastor (o: de bestiar) (Mall.)
-
hjarð·þjóð <f. -þjóðar, -þjóðir>:
-
1. (hirðingjaþjóð) poble m nòmada (poble que es dedica majoritàriament al pasturatge transhumant)
-
◊ Samarnir eru hjarðþjóð, sem flytja sig með hreindýrahjarðir sínar langa vegu vor og haust: els samis són un poble nòmada que recorre amb els ramats de rens els seus llargs camins a la primeravera i a la tardor
-
◊ það er glatt a hjalla í tjöldum Samanna, þótt frost og
snjór sé úti fyrir, — ekki sízt ef biðill kemur í heimsókn
til heimasætunnar — ef það er hægt að tala um „heimasætu“
hjá hjarðþjóð sem alltaf er á flakki!: els samis són un poble nòmada que recorre amb els ramats de rens els seus llargs camins a la primeravera i a la tardor
-
þá hefir jarðv3gur landsins ávalt mikil áhrif á þjóðina, sem byggir það. Þar sem landið er einvörðungu beitiland og þjóðin hjarðþjóð, sem alls ekki yrkir jörðina, þar getur engin veruleg menning átt sér stað
-
2. (hirðaþjóð) poble m de pastors, poble pastor (poble que es dedica majoritàriament al pasturatge)
-
3. <FIG> poble gregari
-
Íslendingar eru í eðli sínu hjarðþjóð, og eta umhugsunarlaust hver eftir öðrum
-
hjari <m. hjara, hjarar>:
-
1. (póll) pol m (extrem d'un eix)
-
2. (útjaðar, útskagi) marge m [final] (voreres extremes, confins finals)
-
♦ á hjara veraldar: <LOC FIG> a la quinta forca, en els confins del món
-
hjarn <n. hjarns, hjörn>:
-
1. (harðfrosið snjólag) crosta f de neu glaçada (capa de neu que s'ha congelat)
-
2. (fannbreiða) nevera f (congesta)
-
hjarna- <en compostos>:
-
<MED> cerebral, del cervell
-
hjarna <hjarna ~ hjörnum | hjarnaði ~ hjörnuðum | hjarnað ║ við>:
-
refer-se, recobrar forces i tornar-se a posar bé, revifar-se, aixecar-se de nou [amb esforços] d'un estat d'abaltiment, malaltia o prostració
-
♦ það hjarnar: <METEO> la neu s'endureix
-
hjarna·fleygdrep <n. -fleygdreps, no comptable>:
-
ictus m, infart m cerebral
-
♦ annað hjarnafleygdrep: <MED> altres infarts cerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep, ótilgreint: <MED> infart cerebral no especificat
-
♦ hjarnafleygdrep vegna segamyndunar í forhjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per trombosi d'artèries precerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna blóðreks í forhjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per embòlia d'artèries precerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna ótilgreindrar stíflunar eða þröngar í forhjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per oclusió o estenosi no especificades d'artèries precerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna segamyndunar í hjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per trombosi d'artèries cerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna blóðreks í hjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per embòlia d'artèries cerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna ótilgreindrar stíflunar eða þröngar í hjarnaslagæðum: <MED> infart cerebral causat per oclusió o estenosi no especificades d'artèries cerebrals
-
♦ hjarnafleygdrep vegna segamyndunar í hjarnabláæðum, ekki graftarmyndandi: <MED> infart cerebral causat per trombosi venosa cerebral no piògena
-
hjarna·hvel <n. -hvels, -hvel>:
- <MED> hemisferi m cerebral
-
hjarni <m. hjarna, hjarnar>:
-
(stórheili) cervell m (part de l'encèfal)
hjarta <n. hjarta, hjörtu. Gen. pl.: hjartna>: cor m
e-m liggur e-ð á hjarta: <LOC FIG> una cosa li afeixuga el cor a algú
(voler buidar el pap, voler confessar o dir alguna cosa que li preocupa,
desitjar dir alguna cosa)
hið alhelga hjarta Jesú: el sagrat cor de Jesús
hjarta mitt ann tré: mon cor estima un arbre
-
hjarta·aldin <n. -aldins, -aldin>:
-
festuc m, pistatxo m (cast.) (fruit de la planta Pistacia vera)
-
hjarta·áfall <n. -áfalls, -áföll>:
-
<MED> atac m de cor
-
♦ fá hjartaáfall: tenir un atac de cor
-
hjarta·bilun <f. -bilunar, -bilanir>:
-
<MED> fallada cardíaca
-
hjarta·blaðka <f. -blöðku, -blöðkur>:
-
1. (hjartatvíblaðka) lístera petita (planta Listera cordata syn. Ophrys cordata)
-
2. (hestafífill, hrossafífill) pota f d'egua, pota f de cavall, barretera f, capellera f, mantell m de la Mare de Déu (planta Petasites officinalis syn. Petasites hybridus)
-
hjarta·drottning <f. -drottningar, -drottningar>:
-
reina f de cors (en la baralla anglesa, dotzena carta del pal de cors)
-
hjarta·flutningur <m. -flutnings, -flutningar>:
-
<MED> trasplantació f de cor (→ hjartaígræðsla)
-
hjarta·fró <f. -fróar, [-frær]. Pl. no hab.>:
-
tarongina f, melissa f, cidrac m, tarongí m (Mall., Eiv.), arangí m (Men.) (planta Melissa officinalis)
-
hjarta·galli <m. -galla, -gallar>:
-
<MED> cardiamòrfia f, defecte cardíac, deformitat f del cor, malformació f del cor
-
♦ meðfæddur hjartagalli: defecte cardíac congènit
-
hjarta·gangráður <m. -gangráðs, -gangráðar>:
-
<MED> marcapassos m (fl./pl.: marcapassos)
-
hjarta·gjafi <m. -gjafa, -gjafar>:
-
<MED> donant m & f de cor
-
hjarta·glýkósíð <n. -glýkósíðs, -glýkósíð>:
-
glucòsid cardiotònic, glucòsid cardíac, glucòsid digitàlic
-
hjarta·gosi <m. -gosa, -gosar>:
-
jota f de cors (en la baralla anglesa, onzena carta del pal de cors)
-
hjarta·hnoð <n. -hnoðs, -hnoð. Pl. poc hab.>:
-
<MED> massatge cardíac
-
hjarta·ígræðsla <f. -ígræðslu, -ígræðslur>:
-
<MED> trasplantació f de cor
-
hjarta·kóngur <m. -kóngs, -kóngar>:
-
rei m de cors (en la baralla anglesa, tretzena carta del pal de cors)
-
hjarta·lind <f. -lindar, -lindir>:
-
tell m de fulla petita (planta Tilia cordata)
hjartan·legur, -leg, -legt: cordial
hjartan·lega <adv.>: cordialment
hjartanlega velkominn: cordialment benvingut
hjarta·lífgun <f. -lífgunar, -lífganir>: reanimació cardíaca
hjarta·nudd <n. -nudds, pl. no hab.>: massatge cardíac (→ hjartahnoð)
-
hjarta·næmur, -næm, -næmt <adj.>:
-
corprenedor -a
-
hjarta·prúður, -prúð, -prútt <adj.>:
-
estrenu -ènua, d'ànim intrèpid, de cor valent (→ hugprúður)
-
◊ þá hljópu menn upp og klæddust og fóru sem skyndilegast inn á Örlygsstaði og fundu Arnkel bónda sinn dauðan og var hann öllum mönnum harmdauði því að hann hefir verið allra menna best að sér um alla hluti í fornum sið og manna vitrastur, vel skapi farinn, hjartaprúður og hverjum manni djarfari, einarður og allvel stilltur. Hafði hann og jafnan hinn hærra hlut í málaferlum við hverja sem skipta var. Fékk hann af því öfundsamt sem nú kom fram: els homes es van llevar immediatament i es vestiren i es dirigiren tan ràpidament com pogueren cap a Örlygsstaðir on hi trobaren l'Arnkell, el seu amo, mort. Tothom va plorar la mort de l'Arnkell, perquè havia estat un dels homes millors en tots els aspectes que hi havia hagut en els temps del paganisme i un home extraordinàriament llest; havia tingut un bon caràcter, era coratjós i més valent que tots els altres. Havia estat sincer i sempre havia sabut autodominar-se. Quan havia tingut disputes legals, mai no n'havia perdut cap, fos qui fos amb qui hagués tingut el plet. Això havia suscitat l'enveja d'altri, com ara s'havia palesat
-
◊ svo er sagt að Þorgils var fríður maður sýnum og drengilegur í viðbragði og skýrlegur, hár á vöxt og réttvaxinn, sterkur að afli, harðger og skjótráður, gegn og öruggur, örðigur og manna best vígur og hinn hraustasti í öllum mannraunum þegar honum dróst aldur sem frá mun verða sagt. Hann var stórlyndur og þó stöðugur, hjartaprúður og hugstór, stóðst vel margar mannraunir er hann hlaut að bera: conten que en Þorgils era un home maco, d'aspecte baronívol, llest, alt i amb un cos que havia crescut ben dret, posseïa una gran força física, de complexió robusta, resolut, honrat i digne de confiança, lleial, el millor en el maneig de les armes i el més coratjós en totes les proves que hagué d'endurar al llarg de la seva vida, com ja es contarà. Era generós, ferm en les seves conviccions i decisions, intrèpid i magnànim, va superar bé moltes de les proves que la vida li va fer patir
-
hjarta·prýði <f. -prýði, no comptable>:
-
intrepidesa f [de l'ànim], valentia f [del cor] (אֹמֶץ לֵב)
-
◊ Pínehas Eleasarsson varð sá þriðji að tign er hann sýndi heilaga ákefð í guðsótta og var staðfastur þegar lýðurinn féll frá sakir hugmóðs síns og hjartaprýði (προθυμία ψυχῆς). Hann friðþægði fyrir Ísrael: Finehès, fill d'Eleazar, fou el tercer en glòria per haver mostrat un zel sagrat en el temor del Senyor i restat ferm durant la defecció del poble pel seu coratge i la intrepidesa del seu cor cor. Ell va expiar per Israel
-
hjarta·puntur <m. -punts, pl. no hab.>:
-
balladores f.pl, bellugadís m, arracadetes f.pl de la Mare de Déu (planta Briza media)
-
hjart·arfi <m. -arfa, -arfar>:
-
sarronets m.pl, taleca f de pastor (Mall.), bosses f.pl de pastor, formatgets m.pl (Val.), pa-i-formatge m (Mall.) (planta Capsella bursa-pastoris)
hjarta·slag <n. -slags, -slög>: 1. (hjartsláttur) pulsació f, batec m del cor
72 hjartaslög á mínútu: 72 pulsacions per minut
2. (hjartaáfall) atac m de cor
-
hjarta·stopp <n. -stopps, -stopp>:
-
<MED> aturada cardíaca
hjarta·stuð <n. -stuðs, -stuð>: descàrrega f de desfibril·lador
hjartastuð·tæki <n. -tækis, -tæki>: desfibril·lador m
-
hjarta·tvistur <m. -tvists, -tvistar>:
-
parella f de cors (dues cartes del mateix valor en el pòquer)
-
hjarta·tvíblaðka <f. -tvíblöðku, -tvíblöðkur. Gen. pl.: -tvíblaðka o: -tvíblaðkna>:
-
lístera f cordiforme (o: cordifòlia; o: petita) (planta Listera cordata syn. Ophrys cordata)
-
hjartavöðva·fleygdrep <n. -fleygdreps, no comptable>:
-
infart m de miocardi
-
♦ brátt hjartavöðvafleygdrep: <MED> infart agut de miocardi
-
♦ kransæðarsegamyndun sem ekki veldur hjartavöðvafleygdrepi: <MED> trombosi coronària sense infart de miocardi
-
hjarta·vöðvi <m. -vöðva, -vöðvar>:
-
múscul cardíac, miocardi m
-
hjarta·þel <n. -þels, pl. no hab.>:
-
1. (hugarþel, hjartalag) sentiments m.pl cordials (disposició anímica envers algú o una cosa)
-
◊ 2.20.
Jesú, þín grátleg grasgarðspín ǁ
gleður örþjáða sálu mín. ǁ
Þitt hjartans angur hjartað mitt ǁ
við hryggð og mæðu gjörði kvitt. ǁ
Því skal míns hjartans hjartaþel ǁ
heiðra þig, minn Emanúel: 2.20.
Jesús, el teu planyívol dolor a l'hort de les oliveres
alegra la meva ànima profundament sofrent.
L'angoixa del teu cor va quitar
el meu cor de tristesa i neguit.
Per això l'ànim del meu cor
t'honorarà, Emmanuel meu (vocabulari: #1. hjartaþel: El setè vers és de molt difícil traducció. Una traducció un mica més lliure podria ésser: totes les fibres del meu cor o els sentiments més íntims del meu cor)
-
◊ ekki erum vér enn að mæla með sjálfum oss við yður, heldur gefum vér yður tilefni til að miklast af oss, til þess að þér hafið eitthvað gagnvart þeim, er miklast af hinu ytra, en ekki af hjartaþelinu (καὶ οὐ καρδίᾳ): no ens tornem a recomanar a vosaltres, sinó que us donem ocasió de gloriar-vos de nosaltres a fi que tingueu què respondre als qui es glorien de les aparences i no d'allò que hi ha en el cor
-
◊ og hjartaþel (τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ) hans til yðar er því hlýrra sem hann minnist hlýðni yðar allra, hversu þér tókuð á móti honum með ugg og ótta. Það gleður mig, að ég get í öllu borið traust til yðar: i el cordial afecte que sent envers vosaltres, és més gran encara, quan recorda l'obediència de tots vosaltres, com el rebéreu amb temor reverencial i por. Estic content de poder comptar en tot amb vosaltres
-
2. <MED> endocardi m
-
hjarta·þel <n. -þels, no comptable>:
-
disposició f del cor
-
hjartaþels·bólga <f. -bólgu, pl. no hab.>:
-
<MED> endocarditis f
hjarta·öng <f. -angar (o: -öngvar), -öngur (o: -öngvar). Pl. no hab.>: angina f de pit
-
hjarta·ösp <f. -aspar, -aspir>:
-
carolina f, pollancre carolí, pollancre m de Carolina, poll m de Carolina (Bal.) (arbre Populus deltoides)
hjart·sláttur <m. -sláttar, -slættir>: 1. ritme cardíac
2. batec m del cor
-
hjart·veiki <f. -veiki, pl. no hab.>:
-
1. <MED> malaltia cardíaca, malaltia f del cor, cardiopatia f
-
2. (taugaveiklun, taugasjúkdómur) [malaltia f dels] nervis m.pl (nerviosisme patològic, esgotament nerviós)
-
hjart·veikur, -veik, -veikt <adj.>:
-
1. <MED> malalt -a del cor, cardiòpata
-
2. (taugaóstyrkur) malalt -a dels nervis (patològicament nerviós, amb esgotament nerviós)
hjá: al costat de; a, en
-
hjá·kátlegur, -kátleg, -kátlegt <adj.>:
-
1. (kátbroslegur, hlægilegur) ridícul -a (grotesc, absurd)
-
2. (skrýtinn, undarlegur) estrany -a (rar, estrafolari, pintoresc)
-
3. (skemmtilegur) còmic -a (que fa riure, divertit, graciós)
-
hjá·kona <f. -konu, -konur>:
-
concubina f
-
hjákvæmi·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
evitable (→ komast hjá e-u)
-
hjálm·fura <f. -furu, -furur>:
-
pi bo, pi m de llei, pi m de pinyes, pi m de pinyons, pi ver (Mall.), pi campaner (Eiv.) (arbre Pinus pinea)
hjálmur <m. hjálms, hjálmar>: casc m, <LIT> elm m
hjálp <f. hjálpar, hjálpir>: ajut m, ajuda f, socors m
biðja e-n um hjálp: demanar ajuda a algú
fá enga hjálp: no rebre cap ajuda, no tenir cap ajuda
hjálp!: socors!
hjálp í viðlögum: primers auxilis
veita e-m hjálp í viðlögum: prestar els primers auxilis a algú
kalla á hjálp: cridar demanant ajuda
koma e-m til hjálpar: acudir en auxili d'algú
leita sér hjálpar: cercar ajut, procurar-se ajut
finna styrk til að leita sér hjálpar: trobar la força per a cercar ajut
finna styrk til að leita sér hjálpar og nauðsynlegs stuðnings til að <inf.>:
tenir la força per a cercar l'ajut i el suport necessari per a <inf.>
ná í hjálp: anar a cercar ajuda (o: socors)
farðu og náðu í hjálp: vés a cercar socors
neita e-m um hjálp: negar-li ajuda a algú, negar-se a ajudar algú
reiða sig á hjálp e-s: dependre de l'ajut d'algú
öskra á hjálp: cridar demanant ajuda
-
◊ þinni hjálp (ˌlī-ʃūʕāθə-ˈχā, לִישׁוּעָתְךָ) treysti ég (qiūˈīθī, קִוִּיתִי), Drottinn!: he comptat amb el teu socors, Jahvè! (totes les traduccions catalanes tradueixen el mot יְשׁוּעָה amb salvació. La nova traducció fa: Ég vænti hjálpar þinnar, Drottinn! ‘he esperat o: espero el teu socors, Jahvè’)
hjálpa <hjálpa ~ hjálpum | hjálpaði ~ hjálpuðum | hjálpað ║ e-m>: <GEN & Mall.> ajudar algú, <LIT & Mall.> aidar algú
hjálpaðu okkur!: ajuda'ns
hjálpa sér: ajudar-se a si mateix
viljið þér hjálpa mér? ajudi’m sisplau!
gætir þú hjálpað mér? [que] podries ajudar-me?
hjálpa e-m um e-ð: ajudar algú deixant-li una cosa
hjálpa e-m upp: ajudar algú a aixecar-se
hjálpa e-m við (o: með) e-ð: ajudar algú en una cosa
hjálpa e-u við: millorar una cosa, perfeccionar una cosa
hjálpa til við e-ð: donar un cop de mà amb una cosa (ajudar a fer una cosa)
hjálpa til við að <+ inf.>: ajudar a <+ inf.>, donar un cop de mà a l'hora de <+ inf.>
hjálpa hver öðrum: ajudar-se l'un a l'altre, ajudar-se mútuament
-
hjálpar·gagn <n. -gagns, -gögn>:
-
recurs m (mitjà auxiliar disponible)
-
hjálpar·hönd <f. -handar, -hendur>:
-
<FIG> mà f [auxiliadora]
-
♦ rétta e-m hjálparhönd: donar un cop de mà a algú, ajudar algú
-
hjálpar·kall <n. -kalls, -köll>:
-
crit m de socors
-
hjálpar·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
necessitat -ada d'ajuda, desemparat -ada
-
hjálpar·laust <adv.>:
-
sense ajut, sense l'ajut de ningú
-
hjálpar·leysi <n. -leysis, pl. no hab.>:
-
altruisme m, disposició f a ajudar els altres
-
hjálpar·lið <n. -liðs, -lið>:
-
forces f.pl auxiliars
-
hjálpar·sögn <f. -sagnar, -sagnir>:
-
<GRAM> verb m auxiliar
-
hjálpar·vana <adj. inv.>:
-
desemparat -ada, desvalgut -uda, que no té l'ajut de ningú
hjálpast <hjálpast ~ hjálpumst | hjálpaðist ~ hjálpuðumst | hjálpast>: ajudar-se l'un a l'altre, ajudar-se mútuament
allt hjálpaðist að við að <+ inf.>: tot va ajudar a <+ inf.>, tot va contribuir a <+ inf.>
hjálpast [við e-ð] við: ajudar-se en una cosa
hjálpast við að <+ inf.>: ajudar-se a lt;inf.>, contribuir a <inf.>
-
hjálp·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
de [gran] ajut
hjálpræðisherinn <m. hjálpræðishersins, no comptable>: exèrcit m de salvació
-
hjálp·samur, -söm, -samt <adj.>:
-
de [gran] ajut
-
hjálp·semi <f. -semi, pl. no hab.>:
-
altruisme m, disposició f a ajudar els altres
hjált <n. hjalts, hjölt>: mantí m, empunyadura f, puny m (d’espasa)
-
hjánefs·skúti <m. -skúta, -skútar>:
-
<MED> si m paranasal
-
hjáreks·belti <n. -beltis, -belti>:
-
<GEOL> zona f transformant (→ þverbrotabelti; → þvergengisbelti)
-
hjárænu·skapur <m. -skapar, no comptable>:
-
extravagància f, raresa f
-
hjásemju·kerfi <n. -kerfis, pl. no hab.>:
-
<MED> sistema nerviós parasimpàtic
-
hjá·trú <f. -trúar, no comptable>:
-
superstició f
-
◊ þú hefur hafnað ætt Jakobs, lýð þínum,
því að hún er uppfull af austrænni hjátrú (— ~ —: kī māləˈʔū mi-qˈqɛδɛm, כִּי מָלְאוּ מִקֶּדֶם)
og spásögnum eins og Filistear iðka
og handsalar samning við útlendinga: has repudiat el llinatge d'en Jacob, el teu poble, perquè és curull de superstició oriental i d'endevins com també ho practiquen els filisteus i fan pactes amb estrangers
-
◊ þá áklagararnir komu til, báru þeir öngva þá sök fram um þessa hluti, hverja eg meinaði, heldur höfðu þeir nokkrar spurningar í móti honum um þeirra hjátrú (ἡ δεισιδαιμονία -ίας, περὶ τῆς ἰδίας δεισιδαιμονίας) og af nokkrum framliðnum Jesú, hvern Páll vottar lifa: aleshores hi comparegueren els acusadors, els quals no van adduir contra ell cap acusació dels delictes que jo sospitava, sinó que tenien contra ell algunes preguntes sobre llur superstició i sobre un tal Jesús mort, que en Pau testimoniava que vivia
hjó: → höggva
-
hjól <n. hjóls, hjól>:
- 1. <GEN> roda f
-
♦ hjól hamingjunnar: roda f de la fortuna
-
♦ → hamingjuhjól “íd.”
-
♦ → auðnuhjól “íd.”
-
♦ Lukkunnar hjól: <MITOL & FIG> la roda de la fortuna (→ hjól hamingjunnar)
-
♦ hjólin eru farin að snúast: <LOC FIG> les rodes han començat a girar, les coses comencen a rutllar
-
♦ snúa hjóli tímans til baka: <LOC FIG> poder tornar enrere en el temps
-
♦ vera á hjólum í kringum e-n: <LOC FIG> estar enganxat -ada al cul d'algú, fer la gara-gara a algú (fer la clenxa a algú, fer afalacs i compliments a algú, desviure's per tenir complagut algú)
-
♦ vera fimmta hjólið undir vagni: <LOC FIG> sobrar, ésser-hi de més
-
♦ á hverfanda hjóli: <LOC FIG> a mercè de la roda de la fortuna, canviant, inestable
-
◊ en til Grettis kann eg ekki að leggja því að mér þykir á hverfanda hjóli mjög um hans hagi: i pel que fa a Grettir no sabria proposar res, perquè a mi em sembla que tot el que té a veure amb ell no depèn de res més que de la fortuna
-
2. (reiðhjól) bici f, bicicleta f (vehicle de dues rodes i pedals)
-
♦ vera á hjóli: anar amb bicicleta
-
hjóla <hjóla ~ hjólum | hjólaði ~ hjóluðum | hjólað>:
-
pedalejar (o: pedalar), anar amb bicicleta
-
♦ hjóla á hjóli: anar amb bicicleta
-
♦ hjóla e-ð frá... til...: recórrer un trajecte amb bicicleta de... fins a...
-
♦ hjóla í e-n: <LOC FIG> escometre algú, abordar algú
-
♦ koma hjólandi: arribar amb bicicleta
hjóla·leiga <f. -leigu, -leigur. Gen. pl.: -leigna o -leiga>: lloguer m de bicicletes
-
hjóla·skautar <m.pl -skauta>:
-
patins m.pl [de rodes]
-
hjólastóla·körfubolti <m. -körfubolta, no comptable>:
-
bàsquet m en cadira de rodes
-
hjóla·stóll <m. -stóls, -stólar>:
-
cadira f de rodes
hjólbarða·verkstæði <n. -verkstæðis, -verkstæði>: taller m especialitzat en reparació de pneumàtics
hjól·barði <m. -barða, -barðar>: pneumàtic m
bæta hjólbarðann: posar un pegat
-
hjól·börur <f.pl -bara>:
-
carretó m, bolquet m
-
♦ ýta hjólbörunum [á undan sér]: empènyer el carretó
-
hjól·far <n. -fars, -för>:
-
rodera f, carrilada f (Val., Eiv.), ginya f (Mall.)
-
hjól·koppur <m. -kopps, -koppar>:
-
<AUTO> plat m [de la roda], tapadolla m, tapaboques m
-
hjól·króna <f. -krónu, -krónur>:
-
borratja f, borraina f, pa-i-peixet m (planta Borago officinalis)
hjólreiða·braut <f. -brautar, -brautir>: carril m per a bicicletes, carril-bici m
hjólreiða·maður <m. -manns, -menn>: ciclista m & f
-
hjólreiða·þjófur <m. -þjófs, -þjófar>:
-
lladre m & f de bicicletes
-
hjól·rif <n. -rifs, -rif. Gen. pl.: -rifja; dat.pl.: -rifjum>:
-
radi m, raig m, brèndola f (Mall.)
-
hjóm <n. hjóms, no comptable>:
-
1. (ísskán) capa prima, crosta prima (de gel damunt líquid)
-
2. (þunn himna á vökva, smágerð froða) capa prima (de tel, escuma etc. damunt líquid, esp. llet)
-
3. (ryk) pols f (capa de polsim)
-
4. (hégómi, fánýti) bufera f (vanitat, cosa vana, vàcua)
-
♦ hispur og hjóm: ostentació i infatuació
-
♦ hjóm og hégomi: infatuació i vanitat
-
♦ hjóm og reykur: fum i res més que fum, fum i palla
-
♦ vindur og hjóm: fum i vent
-
◊ líkneski þeirra [eru] vindur og hjóm: llurs estàtues [són] vent i buidor
-
hjóma <hjómar | hjómaði | hjómað ║ Subjecte lógic en acusatiu: e-ð (o: subjecte gramatical: það + superfície damunt la qual es forma la capa de glaç: á + Dat.)>:
-
(hema, þekjast þunnri himnu ~ ísskán) formar-se una crosta prima de glaç damunt la superfície d'un líquid
-
◊ sjóinn hjómar: la mar es va cobrint d'una capa prima de gel
-
◊ það hjómar á tjörninni: l'estany es va cobrint d'una capa prima de gel
-
hjón <n.pl hjóna>:
-
matrimoni m (parella casada entre si)
-
hjóna·band <n. -bands, -bönd>:
-
[vincle m del] matrimoni m
-
♦ fyrir hjónaband: prematrimonial
-
♦ ganga í hjónaband: casar-se
-
♦ láta ógilda hjónaband sitt: fer anul·lar el seu matrimoni
-
♦ leysa upp hjónaband: dissoldre un matrimoni
-
♦ skipulagt hjónaband: matrimoni arranjat
-
♦ sundra hjónabandi: #1. <GEN> arruïnar un matrimoni, espatllar un matrimoni. #2. (fremja hjúskaparbrot) cometre adulteri (violar la fidelitat sexual del matrimoni)
-
♦ utan hjónabands: natural, [engendrat -ada] fora del matrimoni, il·legítim
-
hjónabands·ráðgjafi <m. -ráðgjafa, -ráðgjafar>:
-
conseller m matrimonial, consellera f matrimonial
-
hjóna·efni <n.pl -efna>:
-
nuvis m.pl, el nuvi i la núvia
-
♦ lýsa neð hjónaefnum: fer les amonestacions
-
hjóna·gras <n. -grass, -grös>:
-
*orquídia f de palla, *herba f del bon matrimoni, *orquídia blanquinosa de palla (planta Pseudorchis straminea ssp. straminea syn. Pseudorchis albida ssp. straminea syn.Leucorchis albida ssp. straminea syn. Habenaria albida)
-
hjóna·rúm <n. -rúms, -rúm>:
-
llit m de matrimoni
-
hjóna·skilnaður <m. -skilnaðar, -skilnaðir>:
-
divorci m
-
hjóna·vígsla <f. -vígslu, -vígslur>:
-
[cerimònia f de] casament m, cerimònia f nupcial, núpcies f.pl
-
♦ borgaraleg hjónavígsla: casament civil
-
♦ kirkjuleg hjónavígsla: casament religiós, casament per l'església
-
hjú <n. hjús, no comptable>:
-
(vinnufólk) servents m.pl, criats m.pl
-
hjúkrunar·kona <f. -konu, -konur. Gen. pl.: -kvenna>:
-
infermera f
hjúkrunar·fræðingur <m. -fræðings, -fræðingar>: infermer m, infermera f
hjúskapar·staða <f. -stöðu, -stöður>: estat m civil (de persona: casat, fadrí etc.)
-
hjör <f. hjarar, hjarir. Emprat habitualment en plural>:
-
galfó m, golfo m, polleguera f
-
hjörð <f. hjarðar, hjarðir>:
-
ramat m, <LIT> folc m, rabera f (Val.), guarda f (Mall.)
-
◊ Sturla kvað Sunnlendinga eigi skyldu vísa sér sem hjörð í haga, „hverigri lausung sem þeir slá á sik (hvor megen upålidelighed de end viste).“ Síðan segir Sturla mönnum sínum, at þeir mundu nær gangast áður hann hyrfi aftur. Sendi hann þá menn til Gissurar, að hann skyldi finna hann að Apavatni: l'Sturla va dir que els sudurlandesos no els arruixarien com si fossin un ramat en una pastura, “sigui quina sigui la falsedat que empreu amb mi”. Tot seguit, l'Sturla va dir als seus homes que abans les tindrien que ell tornar enrere. Llavors va enviar missatgers al Gissur que anés a trobar-lo a la vorera de l'estany d'Apavatn
-
◊ ok er sendimenn báru þeim konungsorð, þá svaraði Sigurðr ullstrengr, at Ingi konungr myndi ǫðru verða við at koma (om han vilde få dem til at forlade Borgen og drage hjem til Norge), en vísa þeim í brott í haga sem hjǫrð, ok kvað hann nær myndu áðr ganga verða. Sendimenn báru aptr þau orð til konungs (MSB, cap. 13): i quan els missatgers els portaren el missatge del rei, en Sigurðr Corda-de-llana els va contestar que el rei Ingi [aquell dia] hauria de fer alguna altra cosa que arruixar-los com si fossin un ramat de xaiets pasturant, i hi va afegir que abans, el rei Ingi se'ls hauria d'acostar molt més. Els missatgers varen dur aquelles paraules al rei
-
hjörtur <m. hjartar, hirtir>:
-
cérvol m, cervo m, cero m (Mall.) (mamífer Cervus elaphus)
hlaða: carregar
-
hlað·arfi <m. -arfa, -arfar>:
-
passacamins m, corretjola f, estiravelles f, centinòdia f, tiravaques m, travacavalls m, escanyavelles m, herba f de cent nuus, corrioles f.pl (Mall.) (planta Polygonum aviculare)
-
hlað·varp <n. -varps, -vörp>:
-
podcast m
-
hlakka <hlakka ~ klökkum | hlakkaði ~ hlökkuðum | hlakkað>:
-
1. (örn) xisclar (fer el seu crit una àguila)
-
2. (fagna mjög, ráða sér eigi fyrir fögnuði) exultar (estar radiant d'alegria)
-
◊ segið ekki frá því í Gat,
kunngjörið það eigi á Askalon-strætum,
svo að dætur Filista fagni eigi (ɕāˈmaħ ~ שָׂמַח: ˌpɛn־tiɕˈmaħnāh bəˈnōθ pəliʃˈtīm, פֶּן-תִּשְׂמַחְנָה בְּנוֹת פְּלִשְׁתִּים)
og dætur óumskorinna hlakki eigi (ʕāˈlaz ~ עָלַז: ˌpɛn־taʕăˈlɔznāh bəˈnōθ hā-ʕărēˈlīm, פֶּן-תַּעֲלֹזְנָה בְּנוֹת הָעֲרֵלִים): no ho conteu a Gat, no ho anuncieu pels carrers d'Aixquelon, a fi que no se n'alegrin les filles dels filisteus i que no exultin les filles dels incircumcisos
-
◊ Samaríubúar munu verða skelfingu lostnir út af kálfinum í Betaven, já, lýðurinn mun dapur verða út af honum, enn fremur hofgoðarnir, sem hlökkuðu (gīl + ʕal ~ גִּיל + עַל: ū-χəmāˈrā-u̯ ʕāˈlā-u̯ ʝāˈɣīlū ʕal־kəβōˈδ-ō, וּכְמָרָיו עָלָיו יָגִילוּ--עַל-כְּבוֹדוֹ) yfir honum, því að dýrð hans er horfin út í buskann: els samaritans (els habitants de Xomeron) seran colpits d'espant pel vedell de Bet Aven, sí, el poble estarà contristat per ell, i a més a més, també els sacerdots del seu temple que exultaven per ell, car la seva glòria haurà desaparegut on no se sap on
-
♦ hlakka til e-s: (bíða fagnandi eftir e-u) fer-li il·lusió a algú una cosa, alegrar-se d'una cosa (esperar una cosa amb il·lusió la qual es farà o produirà prest)
-
◊ vei þeim sem hlakkar (ʔāˈwah ~ אָוַה: hōi̯ ha-mmiθʔaˈwīm ʔɛθ־ˈʝōm ʝəhˈwāh, הוֹי הַמִּתְאַוִּים, אֶת-יוֹם יְהוָה) til dags Drottins.
Hvað færir dagur Drottins yður?
Hann færir myrkur, ekki ljós: ai dels qui estan il·lusionats per l'arribada del dia de Jahvè!
Què us portarà a vosaltres el dia de Jahvè?
Us portarà la fosca, no pas la llum
-
♦ hlakka til að <+ inf.>: fer il·lusió a algú de <+ inf.>, alegrar-se de <+ inf.>
-
◊ hann er sem brúðguminn, er gengur út úr svefnhúsi sínu,
hlakkar (ɕūɕ, ɕīɕ ~ שׂוּשׂ ,שִׂישׂ: ʝāˈɕīɕ kə-ɣibˈbōr lā-ˈrūt͡s ˈʔɔraħ, יָשִׂישׂ כְּגִבּוֹר, לָרוּץ אֹרַח) sem hetja til að renna skeið sitt: és com un nuvi que surt de la seva alcova, està radiant com un heroi ho està de córrer la seva cursa
-
◊ hlökkum til að sjá ykkur!: ens alegrarem de veure-vos! ens fa il·lusió de veure-vos!
-
♦ hlakka yfir e-u: alegrar-se d'una cosa (del mal d'altri)
-
♦ hlakka yfir óförum annarra: alegrar-se de les desgràcies d'altri, saltar d'alegria per les desgràcies d'altri
-
◊ þá mun himinn og jörð og allt, sem í þeim er, hlakka (rāˈnan + ʕal ~ רָנַן + עַל: wə-rinnəˈnū ʕal־bāˈβɛl, וְרִנְּנוּ עַל-בָּבֶל) yfir Babýlon, því að úr norðri brjótast eyðendurnir inn yfir hana - segir Drottinn: llavors el cel i la terra, i tot allò que hi ha en ells, es rabejaran sobre Babilònia, perquè del nord irrompran els destructors sobre ella, diu Jahvè
-
◊ á dögum eymdar sinnar og hraknings
minnist Jerúsalem
allra kjörgripa sinna
er hún átti forðum daga.
Þegar þjóð hennar féll í hendur kúgarans
og enginn hjálpaði henni
horfðu óvinirnir á hana
og hlökkuðu yfir hrakförum hennar (ɕāˈħaq + ʕal ~ שָׂחַק + עַל: ɕāħăˈqū ʕal miʃbatˈtɛ-hā, שָׂחֲקוּ עַל מִשְׁבַּתֶּהָ): en els dies de la seva misèria i desgràcia, Jerusalem se'n recorda de tots béns preciosos que tenia en els dies d'antany. Quan la seva gent va caure a les mans de l'opressor i ningú no l'ajudava, els seus enemics la varen mirar i s'alegraren de la seva catàstrofe
-
◊ nú hafa margar þjóðir safnast gegn þér.
Þær segja: „Hlökkum nú yfir óförum (— ~ —: wə-ˈθaħaz bə-t͡sīˈʝōn ʕēi̯ˈnēi̯-nū, וְתַחַז בְּצִיּוֹן עֵינֵינוּ) Síonar“: ara moltes de nacions s'han aplegat contra tu. Diuen: «Rabegem-nos en la desgràcia de Sió!»
-
◊ til þín, Drottinn, hef ég sál mína,
Guð minn, þér treysti ég.
Lát mig eigi verða til skammar,
lát eigi óvini mína hlakka (ʕāˈlat͡s + lə, lā ~ עָלַץ + לְ ,לָ: ʔal־ʝaʕalˈt͡sū ʔɔʝəˈβa-i̯ l-ī, אַל-יַעַלְצוּ אוֹיְבַי לִי) yfir mér: a tu, Déu meu, elevo la meva ànima, en tu confio. No deixis que m'avergonyeixin. No deixis que els meus enemics s'alegrin a costa meva
-
◊ því að á þig, Drottinn, vona ég,
þú munt svara mér, Drottinn minn og Guð minn,
því að ég segi: "Lát þá eigi hlakka yfir mér (ɕāˈmaħ + lə, lā ~ שָׂמַח + לְ ,לָ: pɛn־ˌʝiɕməħū־ˈl-ī, פֶּן-יִשְׂמְחוּ-לִי),
eigi hælast um af því, að mér skriðni fótur": car és en tu, Jahvè, Déu meu, que jo espero. Respon-me, Adonai Elohai, car jo et dic: «No deixis que s'alegrin a costa meva, que es vantin perquè el peu em rellisca!»
-
◊ af því veit ég, að þú hefir þóknun á mér,
að óvinur minn hlakkar (ˈrūaʕ + ʕal ~ רוּעַ + עַל: kī lɔʔ־ʝāˈrīaʕ ʔɔʝəˈβ-ī ʕāˈlā-i̯, כִּי לֹא-יָרִיעַ אֹיְבִי עָלָי) ekki yfir mér: d'això en sabré que tens complaença en mi: si el meu enemic no exulta pas a costa meva
-
◊ lát eigi þá sem án saka eru óvinir mínir, hlakka yfir mér (ɕāˈmaħ + lə, lā ~ שָׂמַח + לְ ,לָ: ʔal־ˌʝiɕməˌħū־ˈl-ī ʔɔʝəˈβai̯ ˈʃɛqɛr, אַל-יִשְׂמְחוּ-לִי אֹיְבַי שֶׁקֶר),
lát eigi þá sem að ástæðulausu hata mig, skotra augunum.
<...>
Dæm mig eftir réttlæti þínu, Drottinn, Guð minn,
og lát þá eigi hlakka yfir mér (ɕāˈmaħ + lə, lā ~ שָׂמַח + לְ ,לָ: ʔˌal־ʝiɕməħū־ˈl-ī, אַל-יִשְׂמְחוּ-לִי),
<...>
Lát þá alla verða til skammar og hljóta kinnroða,
er hlakka yfir ógæfu minni (ɕāˈmaħ ~ שָׂמַח: ɕəmēˈħēi̯ rāʕāˈθ-ī, שְׂמֵחֵי רָעָתִי), lát þá íklæðast skömm og svívirðing,
er hreykja sér upp gegn mér: no deixis que els qui són enemics meus sense causa exultin a costa meva, no deixis que els qui m'odien sense motiu em mirin furtivament [amb desdeny] <...> Jutja'm segons la teva justícia, Jahvè, Déu meu, i no deixis que s'alegrin a costa meva <...> Fes que tots quedin coberts d'oprobi i tornin vermells de vergonya, els qui s'alegren de la meva desgràcia; fes que es revesteixin de vergonya i ignomínia els qui s'enorguelleixen contra meu
-
◊ ég tigna þig, Drottinn, því að þú hefir bjargað mér
og eigi látið óvini mína hlakka yfir mér (ɕāˈmaħ + lə, lā ~ שָׂמַח + לְ ,לָ: wə-lɔʔ־ɕimˈmaħtā ʔɔʝəˈβa-i̯ l-ī, וְלֹא-שִׂמַּחְתָּ אֹיְבַי לִי): jo t'exalço, Jahvè! car tu m'has salvat i no has deixat que els meus enemics exultin a costa meva
-
◊ hafi ég glaðst (ɕāˈmaħ + bə ~ שָׂמַח + בְּ: ʔim־ʔɛɕˈmaħ bə-ˈφīδ məɕanˈʔ-ī, אִם-אֶשְׂמַח, בְּפִיד מְשַׂנְאִי) yfir óförum fjandmanns míns
og hlakkað (ʕūr ~ עוּר: wə-hiθʕɔˈrartī ˌkī־məˈt͡sāʔ-ō rāʕ, וְהִתְעֹרַרְתִּי, כִּי-מְצָאוֹ רָע) yfir því, að ógæfa kom yfir hann -
nei, aldrei hefi ég leyft munni mínum svo að syndga
að ég með formælingum óskaði dauða hans: si m'he alegrat de l'infortuni del meu enemic i he exultat pel fet que l'hagi atès la desgràcia - no, jo mai no he permès a la meva boca que pequi desitjant la seva mort amb imprecacions
-
◊ af því að þú hlakkaðir (ʔāˈmar hɛˈʔāħ + ʔɛl ~ אָמַר הֶאָח + אֶל: ˈʝaʕan ʔāməˈrēχ hɛˈʔāħ ʔɛl־miqdāˈʃ-ī ˌkī־niˈħāl, יַעַן אָמְרֵךְ הֶאָח אֶל-מִקְדָּשִׁי כִי-נִחָל) yfir því, að helgidómur minn var vanhelgaður og yfir því að Ísraelsland var í eyði lagt og yfir því að Júdamenn urðu að fara í útlegð, sjá, fyrir því gef ég þig austurbyggjum til eignar, að þeir setji tjöld sín í þér og reisi búðir sínar í þér: ja que has exultat pel fet que el meu santuari hagi estat profanat i pel fete que el país d'Israel hagi estat assolat i pel fet que els homes de Judà hagin hagut d'anar a l'exili, guaita, per mor d'això jo et donaré en possessió als habitants de l'orient (benei-quèdem) per tal que aixequin llurs tendes en tu i instal·lin llurs campaments en tu
-
◊ "Mannsson, af því að Týrus hlakkaði (ʔāˈmar hɛˈʔāħ + ʕal ~ אָמַר הֶאָח + עַל: ʔăˈʃɛr־ʔāməˈrāh ͜ t͡sˈt͡sɔr ʕal־ʝərūʃāˈlai̯m hɛˈʔāħ, יַעַן אֲשֶׁר-אָמְרָה צֹּר עַל-יְרוּשָׁלִַם הֶאָח) yfir Jerúsalem og sagði: ,Nú er þjóðahliðið brotið upp, hefir opnast að mér, nú vil ég fylla mig, er hún er komin í auðn!' - fyrir því segir Drottinn Guð svo <...>: fill d'home, ja que Tir ha exultat a costa de Jerusalem tot dient: «Ja està esbotzada, la porta dels pobles, s'és oberta cap a mi, ara vull omplir-me, quan ella ha quedat erma!» Per mor d'això, així parla Adonai Jahvè <...>
hland <n. hlands, no comptable>: pixats m.pl, pixat m (Bal.) (per al mot no familiar → þvag ‘orina’)
hlaup <n>: gelatina
hlaupa: 1. <GEN> córrer
2. (um föt) encongir-se, estrènyer-se (Bal.) (roba)
3. hlaupa á sig: cometre un petit error (cometre una [petita] badada, esp.
a causa de la precipitació, l'exaltament, no prestar prou atenció etc.)
4. hlaupa e-n í jörðina: fer caure algú a terra, llançar algú a terra ()
hlaupa sig í drasl:
5. <ESPORT> córrer, fer jòguing
fara út að hlaupa: sortir a fer jòguing
-
◊ Jæja? Þú getur gleymt því í dag! Ég skal hlaupa þig í grasið og hanga utan á þér eins og ÚTBROT!:
-
◊ svo var náttúrulega fótbolti í dag eins og alltaf á sunnudögum. Allt crazy sko, rosa mikið að gerast í fótbolta heiminum....hlaupa 3 metra....17 menn ráðast á þig á sama tíma....þú dettur.......standa up og byrja upp á nýtt.........hlaupa 2 metra......18 menn ráðast á þig og hlaupa þig í jörðina....þú dettur og er grafin undir fullt af mönnum í sokkabuxum.....repeat! heheheheehe semsagt alveg eins og seinnasta sunnudag. Sá sem sagdi að Amerískur fótbolti væri smá vitlaus....hafði rétt fyrir sér...:) venjulega hef 'eg gaman af fótboltanum en mér leidist hann eitthvað í dag, eins og þið heyrið:
-
hlaupa·bóla <f. -bólu, no comptable>:
-
<MED> varicel·la f, pigota cristal·lina, pigota borda (Val., Bal.)
hlaupa·hjól <n. -hjóls, -hjól>: patinet m
hlaup·kenndur, -kennd, -kennt: gelatinós -osa
hlaup·trektlingur <m. -trektlings, -trektlingar>: cresta f de gall (bolet Tremiscus helvelloides)
-
hlaust:
-
1ª i 3ª pers. sg. pret. ind. de → hljótast af e-u “ésser provocat o causat per, resultar de, sorgir a conseqüència de”
-
hlaut:
-
1ª i 3ª pers. sg. pret. ind. de → hljóta “rebre, obtenir; haver de”
-
hlátur <m. hláturs (o: hlátrar), hlátrar>:
-
rialla f, riure m
-
♦ reka upp hlátur (o: springa úr hlátri): esclatar de riure, compixar-se de riure (Mall.)
-
hlátur·gas <n. -gass, no comptable>:
-
gas m hilarant
-
hláturs·kast <n. -kasts, -köst>:
-
atac m de riure
-
hleginn, hlegin, hlegið <adj.>:
-
rigut -uda
hleifur <m.hleifar>: pa (especialment, la peça de pa)
hlekkur <m. hlekks (o: hlekkjar), hlekkir>: 1. baula f (de cadena & FIG)
týndi hlekkurinn: la baula perduda (en l'evolució humana)
2. hlekkir <m.pl hlekkja>: cadenes f.pl, grillons m.pl
-
hlera <hlera ~ hlerum | hleraði ~ hleruðum | hlerað ║ e-ð ~ e-n>:
-
estar escoltant una cosa ~ algú (d'amagat)
-
♦ hlera e-n segja e-ð: sentir [escoltant d'amagat] algú dient una cosa
-
♦ hlera síma: punxar un telèfon
-
♦ hlera símtal: punxar una conversa telefònica, interceptar una telefonada
-
hleypa <hleypi ~ hleypum | hleypti ~ hleyptum | hleypt>:
-
I. <amb complement en acusatiu>:
-
1. <e-ð>: (láta þéttast) fer quallar una cosa, fer prendre's una cosa (Bal.) (cosa = llet)
-
♦ hleypa mjólk <= Ac.>: [fer] quallar la llet, fer que la llet es prengui (Bal.)
-
◊ hefir þú ekki hellt mér sem mjólk og hleypt mig sem ost?: no em vau abocar com llet i em vau fer prendre com per fer formatge?
-
-
II. <amb complement en datiu>:
-
1. <e-u>: (láta hlaupa) fer córrer una cosa (plantejar, proposar)
-
♦ hleypa hesti: fer córrer un cavall, esperonar un cavall, llançar un cavall al galop
-
♦ hleypa hesti lausum: amollar un cavall, deixar anar a lloure un cavall
-
♦ hleypa brúnum: arronsar (o: arrufar) les celles (en senyal de disgust o de desconfiança)
-
♦ hleypa heimdraganum: abandonar la llar per primera vegada (per anar a estudiar a la ciutat, per anar a canar món, per anar a treballar fora etc.)
-
♦ hleypa skipi af stokkunum: avarar (o: varar) un vaixell (llançar un vaixell a l'aigua quan l'han acabat de construir)
-
-
III. <amb complement preposicional i/o adverbi>:
-
A. <að>:
-
1. <hleypa e-u ~ e-m að>: fer lloc a una cosa ~ algú, donar cabuda a una cosa ~ algú, donar entrada a una cosa ~ algú
-
◊ gæt þess að hleypa ekki þessari ódrengilegu hugsun að: guarda't de no fer lloc en la teva ment a aquest malvat pensament
-
-
B. <af>:
-
1. <hleypa af>: (skot) disparar un tret
-
◊ hleypa af tveimur skotum á þrjótinn: disparar-li dos trets al pinxo
-
-
C. <af stað>:
-
1. <hleypa e-u af stað>: <FIG> desfermar una cosa (desencadenar, causar, produir, començar o endegar una cosa)
-
◊ dauði forsetans hleypti af stað mikilli ólgu og óvissu í landinu: la mort del president va causar una gran commoció i incertesa en tot el pasís
-
♦ hleypa klukku af stað: posar en marxa un rellotge
-
-
D. <af stokkunum>:
-
1. <hleypa e-u af stokkunum>: <NÀUT> avarar una cosa (cosa = embarcació)
-
♦ hleypa skipi af stokkunum: avarar (o: varar) un vaixell (llançar un vaixell a l'aigua quan l'han acabat de construir)
-
2. <hleypa e-u af stokkunum>: <FIG> endegar una cosa (escometre una cosa, posar-la en marxa, començar-la)
-
-
E. <á>:
-
1. <hleypa e-u á e-ð>: (rafmagn, gas, vatn) obrir una cosa (el conducte del gas, encendre la llum)
-
◊ síðan er 2000 voltum af rafmagni hleypt á, þar til hann er örugglega dauður: després, es deixa passar pel seu cos un corrent de 2000 volts fins que, amb tota seguretat, és mort
-
♦ hleypa vatni á engjar: regar els prats
-
2. <hleypa á land>: <LOC NÀUT> baixar a terra
-
♦ hleypa e-m á land: deixar algú anar a terra
-
-
F. <fram>:
-
1. <hleypa e-m fram>: fer passar algú a dins (que ha tocat a la porta o que es troba al vestíbul de la casa)
-
♦ hleypa fram bræði sinni: deixar-se emportar per l'enrabiament (o: per l'ira; o: per la fúria)
-
◊ en hann er miskunnsamur, hann fyrirgefur misgjörðir og tortímir eigi, hann stillir reiði sína hvað eftir annað og hleypir eigi fram allri bræði sinni: però ell és misericordiós, perdona la iniquitat i no destrueix pas, reté la seva còlera una vegada darrere l'altra i no es lliurava pas a tota la seva fúria
-
-
G. <inn>:
-
1. <hleypa e-m inn>: deixar entrar algú
-
♦ hleypa e-u inn [í e-ð]: fer entrar una cosa [dins una cosa]
-
♦ hleypa e-u inn í e-ð: deixar entrar una cosa dins una cosa
-
♦ hleypa hundinum inn [í húsið]: deixar entrar el gos [a dins la casa]
-
◊ og ég vil hleypa dýrum merkurinnar inn á meðal yðar, og þau skulu gjöra yður barnlausa, drepa fénað yðar og gjöra yður fámenna, og vegir yðar skulu verða auðir: i faré que les bèsties del desert campin entre vosaltres i elles us deixaran sense fills, mataran el vostre bestiar i uns delmaran i els vostres camins es tornaran erms
-
-
H. <í>:
-
1. <hleypa e-u í e-ð>: fer entrar una cosa a dins una cosa
-
♦ hleypa í sig kjarki: donar-se coratge, fer el cor fort
-
♦ hleypa sér í skuldir: endeutar-se, acumular deutes, carregar-se de deutes
-
-
I. <niður>:
-
1. <hleypa niður>: (vatn) estirar la cadena (del vàter)
-
2. <hleypa e-u niður>: descarregar una cosa, fer baixar una cosa
-
◊ á hvað var stólpum hennar hleypt niður, eða hver lagði hornstein hennar, þá er morgunstjörnurnar sungu gleðisöng allar saman og allir guðssynir fögnuðu?: sobre què descansen les columnes que l'aguanten, o qui va posar la seva pedra angular, mentre els estels del matí, en cor, cantaven un càntic de joia, i se n'alegraven tots els fills de Déu?
-
◊ áður en fjöllunum var hleypt niður, á undan hæðunum fæddist ég, áður en hann skapaði völl og vengi og fyrstu moldarkekki jarðríkis: jo vaig ésser infantada abans que els pujols i abans que fossin afermades les muntanyes, abans que ell creés la terra i els camps i el primer terròs de la terra
-
-
J. <upp>:
-
1. <hleypa e-u upp>: alçar una cosa
-
◊ hleyp upp jarðhrygg gegn henni, skipa hersetuliði um hana og set víghrúta umhverfis hana: construeix contra ella una rampa de setge, disposa un exèrcit al seu voltant i emplaça ariets contra ella
-
2. <hleypa upp verði>: disparar el[s] preu[s] [cap amunt], apujar [molt] el preu, posar el preu pels núvols
-
3. <hleypa e-m upp>: posar algú furiós -osa, fer alçurar algú
-
◊ því að fyrir þann tíma varð enginn arður af erfiði mannanna og enginn arður af vinnu skepnanna, og enginn var óhultur fyrir óvinum, hvort heldur hann gekk út eða kom heim, og ég hleypti öllum mönnum upp, hverjum á móti öðrum: car, abans d'aquell temps, el treball dels homes no donava cap guany ni cap guany retia el treball de les bèsties, i no hi havia ningú que es pogués amagar dels seus enemics, ni en sortir ni en tornar a casa, i jo alçurava tots els homes els uns contra els altres
-
-
K. <upp á>:
-
1. <hleypa e-u upp á>: donar un bull a una cosa
-
♦ hleypa upp á mat[num]: [fer] donar un bull al menjar
-
◊ ...og horfði vandræðalega á hjartveika konuna, hvarn hún var að hleypa upp á álnum: ... mentre mirava amb avergonyiment la dona, malalta del cor, que donava un bull a l'anguila
-
-
L. <úr>:
-
1. <hleypa e-u úr e-u>: fer sortir una cosa de dins una cosa
-
♦ hleypa á úr farvegi sínum: desviar [el curs d']un riu
-
♦ hleypa vínu úr tunnu: obrir l'aixeta d'una bota
-
♦ hleypa loftinu úr dekkinu: buidar el pneumàtic
-
-
M. <út>:
-
1. <hleypa e-m út>: deixar baixar algú, deixar davallar algú (Bal.)
-
◊ rútan bremsaði á aðaltorginu til að hleypa mér út: l'autobús va frenar a la plaça del mercat per deixar-me davallar
-
2. <hleypa e-m út>: deixar sortir algú
-
-
IV. <reflexiu>:
-
1. <sér>: (steypa sér) ficar-se (p.e., en deutes)
-
♦ hleypa sér í skuldir: acumular deutes, endeutar-se, carregar-se de deutes
-
hleypi·dómur <m. -dóms, -dómar>: prejudici m
-
hleypis·gras <n. -grass, -grös>:
-
viola f d'aigua (planta Pinguicula vulgaris)
-
hlé <n. hlés, hlé>:
-
1. <GEN> pausa f, descans m
-
♦ drekka kaffi í hléinu: fer un cafè durant la pausa
-
♦ gera hlé á e-u: fer una pausa en una activitat
-
♦ í hléinu: durant la pausa, durant el descans
-
2. <NÀUT> sotavent m
-
♦ draga sig í hlé: <LOC FIG> retirar-se (o: jubilar-se)
-
♦ halda sér til hlés: <LOC FIG> mantenir-se al marge
-
3. <FIG> recer m, refugi m, abric m
-
♦ fara í hlé: <LOC FIG> cercar refugi
-
hlé·drægni <f. -drægni, no comptable>:
-
reserva f (discreció, capacitat de saber callar les coses)
-
hlé·drægur, -dræg, -drægt <adj.>:
-
reservat -ada (discret, que sap callar)
hlið <f. hliðar, hliðar>: costat m
á hægri ~ vinstri hlið e-m: a la dreta ~ esquerra d'algð
á báðar hliðar: a tots dos costats
fara á hliðina: <NÀUT & FIG> escorar-se
leggja e-ð til hliðar: posar una cosa de banda
liggja á hægri ~ vinstri hlið[ina]: jeure (o: estar ajagut -uda) sobre el costat dret ~ esquerre
við hliðina á e-m ~ e-u (o: við hlið[ina] e-s): al costat de...
hlið <n. hliðs, hlið>: 1. portaló m (p.e., de tanca de jardí)
ég skal opna hliðið [fyrir þig]: [t']obriré el portaló
2. porta f (de ciutat, clasta, fortalesa, cel & d'embarcament a avió o desembarcament d'avió a aeroport)
hlið himnaríkis: les portes del cel
-
hliðar- <en compostos>:
-
lateral, col·lateral
-
hliðar·dyr <f.pl -dyra>:
-
porta f lateral
hliðar·gata <f. -götu, -götur. Gen. pl.: -gatna> carrer m lateral
-
hliðar·horn <n. -horns, -horn>:
-
<GEOM> angle m facial
-
hlið·lægur, -læg, -lægt <adj.>:
-
lateral
-
hlið·sjón <f. -ssjónar, no comptable>:
-
compte m, consideració f
-
♦ hafa e-ð til hliðsjónar: tenir en compte una cosa
-
♦ með hliðsjón af e-u: tenint en compte..., en consideració de..., considerant...
-
hlið·skipun <f. -skipunar, no comptable>:
-
<LING> parataxi f
-
hliðskipunar- <en compostos>:
-
<LING> paratàctic -a
hlið·stæða <f. -stæðu, -stæður. Gen. pl.: -stæðna>: paral·lelisme m, analogia f
hlið·stæður, -stæð, -stætt: 1. <GEN> paral·lel -a, anàleg -àloga (comparable per la seva funció, forma etc.)
2. <GRAM> atributiu -iva
lýsingarorð geta verið hliðstæð eða sérstæð: els adjectius poden ésser atributius o predicatius
hlíð <f. hlíðar, hlíðar (o: hlíðir)>: 1. <GEN> pendent m, pendís m (declivi, costa)
hætta við e-ð í miðjum hlíðum: <LOC FIG> deixar una cosa a la meitat
2. raiguer m, coster m de puig (vessant de muntanya o de pujol)
-
Hlíðar[nar] <f.pl -hlíða[nna]>:
-
Hlíðar f.pl, barriada de Reykjavík
-
hlíðar·uppstreymi <n. -uppstreymis, -uppstreymi>:
-
vent anabàtic
-
hlífðar·búnaður <m. -búnaðar, no comptable>:
-
EPI m, equip m de protecció individual
-
hlífðar·fatnaður <m. -fatnaðar, no comptable>:
-
EPI m, vestit m de protecció, equip m de protecció individual, roba f de protecció
-
hlífðar·gleraugu <n.pl -augna>:
-
ulleres f.pl de protecció, ulleres protectores
-
hlífðar·gríma <f. -grímu, -grímur. Gen. pl.: -grímna o: -gríma>:
-
mascareta f de protecció, mascareta protectora, cobreboques m
-
♦ setja á sig hlífðargrímu: posar-se una mascareta de protecció
-
hlífðar·sloppur <m. -slopps, -sloppar>:
-
bata quirúrgica
-
♦ klæða sig í hlífðarsloppinn: posar-se la bata quirúrgica
-
hlínar·brá <f. -brár, -brár>:
-
camamilla f [d'Urgell], camamil·la f [forastera] (Mall.) (planta Matricaria chamomilla syn. Matricaria recutita syn. Chamomilla recutita) (→ kamilla; → kryddbaldursbrá)
-
hljóð <n. hljóðs, hljóð>:
-
1. (ymur, ómur, hlómur) so m (soroll)
-
Gehasí hafði farið á undan þeim og lagt stafinn á andlit drengsins en ekkert hljóð heyrðist og ekkert lífsmark var með honum. Hann sneri þá til móts við Elísa og skýrði honum frá þessu og sagði: „Drengurinn vaknar ekki.“
-
♦ gefa frá sér hljóð: dir alguna cosa, articular (o: proferir) un so, articular sons
-
◊ þú verður drepin ef þú gefur frá þér hljóð!: et mato si dius una sola paraula!
-
♦ í einu hljóði: a una sola veu, unànimement, amb (o: per) unanimitat
-
♦ Heimdalar hljóð: el so de Heimdallr (metàfora poètica del → Gjallarhorn 3.)
-
♦ heyra í e-m hljóðið: <LOC FIG> sondejar algú per saber com li va o què pensa d'una cosa
-
♦ hljóðið datt út: el so se'n va anar
-
♦ í hálfum hljóðum: a mitja veu
-
♦ tala í hálfum hljóðum: parlar a mitja veu
-
♦ í [lágu] hljóði: (hljóðlega) en veu baixa
-
að svo mæltu fór hún, kallaði á Maríu systur sína og sagði í hljóði: „Meistarinn er hér og vill finna þig“
-
♦ í lágum hljóðum: (hljóðlega) en veu baixa
-
♦ það er dauft í e-m hljóðið: <LOC FIG> sembla abatut, sembla que té la moral pel terra
-
♦ það er dauft hljóð í mönnum: la gent està pessimista
-
♦ það er gott í e-m hljóðið: <LOC FIG> sembla [que està] alegre
-
♦ það er komið annað hljóð í strokkinn: <LOC FIG> fa un altre cantet, ha canviat de to
-
♦ → málhljóð “so articulat”
-
2. (hávaði) soroll m (remor)
-
þá heyrðist hljóð, sem líktist nið mikilla vatna, og jörðin ljómaði af dýrð hans־
-
♦ ganga á hljóðið: [res]seguir un soroll [fins a la seva font o origen]
-
♦ óþægilegt hljóð: un soroll desagradable
-
♦ truflandi hljóð: <RÂDIO> interferències f.pl
-
♦ undarleg hljóð: sorolls estranys
-
♦ verða var við hljóð: percebre (o: sentir) un soroll
-
♦ → bak[sviðs]hljóð “soroll de [rere]fons”
-
♦ → skóhljóð “soroll de sabates, soroll de passes”
-
3. (óp, hróp) crit m (xiscle)
-
◊ af hljóðum ([qōl] zaʕăˈqaθ ~ [קוֹל] זַעֲקַת: lə-ˈqōl zaʕăˈqaθ ħɔβəˈlāʝi-χ, לְקוֹל, זַעֲקַת חֹבְלָיִךְ) stýrimanna þinna munu öldudjúpin (מִגְרֹשׁוֹת) skjálfa: les profunditats de les onades tremolaran amb els crits dels teus pilots
-
Þegar ég fæddist dró ég að mér sama loft og aðrir,
var lagður á sömu jörðina og ber alla menn.
Eins og hjá öllum öðrum var grátur fyrsta hljóðið
sem ég gaf frá mér
-
♦ reka upp [mikið] hljóð: fer un [gran] crit
-
♦ vera með hljóðum: cridar de dolor, gemegar de dolor
-
♦ → óhljóð “crit[s], esgarip[s]”
-
4. hljóð <n.pl hljóð>: (rödd) veu f
-
♦ hafa fögur hljóð: tenir una veu bonica, tenir bona veu
-
♦ hann hefur mikil hljóð: té molta de veu
-
♦ missa hljóðin: perdre la veu
-
♦ tala í hálfum hljóðum: parlar a mitja veu
-
♦ tala í lágum hljóðum: parlar fluixet, parlar en veu baixa
-
5. (þögn, færi til hlustunar) silenci m (necessari per a sentir el que un hom està dient o per a poder parlar essent escoltat)
-
♦ benda til hljóðs með hendinni: fer un senyal amb la mà demanant silenci als presents
-
Þá stóð Páll upp, benti til hljóðs með hendinni og sagði:
„Ísraelsmenn og aðrir þið sem óttist Guð, hlýðið á
-
nokkrir í mannþrönginni töldu það vera vegna Alexanders því að Gyðingar ýttu honum fram en Alexander benti til hljóðs með hendinni og vildi verja mál sitt fyrir fólkinu
-
♦ biðja sér hljóðs: demanar silenci [per a poder parlar], demanar l'atenció de la gent
-
◊ hljóðs bið eg allar helgar kindir: demano silenci a totes les nissagues sagrades
-
♦ það drepur hljóð úr e-m (o: drepur klukku e-s hljóð): <LOC FIG> deixar algú de pedra, fer emmudir algú
-
◊ og nú drepur úr hljóð fyrst úr konunginum, og verður honum staður á, og mælti þó vonu bráðara: "Svo skal vera, Sigvaldi," segir konungur, "sem þú mælir til, en þó hefir þetta skjótara að borizt en eg hugða, og varði mig trautt að svo skjótt mundi á þjóta sem nú er": i llavors el rei va quedar d'antuvi sense parla, va fer una pausa i després digué de manera inesperadament ràpida: “Sigvaldi, serà així”, li va dir el rei, “com demanes, per bé que tot plegat hagi anat molt més aviat que no em pensava i no podia pas imaginar-me que la cosa s'esdevindria tan ràpidament com ho ha fet” (vocabulari: #1. staður verður á e-m: Cf. Baetke 19874, pàg. 594: <...> das Stehen(bleiben), das Haltmachen, Pause: staðr varð á bœndum ok vildu varla fram die Bauern blieben stehen, machten halt; e-m verðr staðr at svara jmd. zögert mit der Antwort, antwortet nicht gleich <...>; #2. von: Cf. Baetke 19874, pàg. 694: dat. sg. vánu, dat. pl. vánum mit comp.: eigi vánu(m) seinna nicht langsamer als zu erwarten; vánu bráðara schneller als erwartet, über Erwarten schnell; #3. mæla til e-s: Cf. Baetke 19874, pàg. 433: <...> mæla til e-s 1. sich bewerben um etwas, etwas erbitten, begehren, fordern <...>; #4. berast að: Cf. Baetke 19874, pàg. 48: <...> berask at, at hendi eintreten, sich ereignen, geschehen; bersk svá illa at es trifft sich so ungüstig, unglücklich; #5. trautt: Cf. Baetke 19874, pàg. 661: <...> als adv. trautt (n.sg.) schwerlich, kaum: sem trauðast kaum; gerade noch; #6. vara: Cf. Baetke 19874, pàg. 700: <...> ahnen, vermuten, erwarten: unp. e-n varir e-s jmd. erwartet, ahnt etwas, nimmt etwas an; eigi varði mik þess ich hätte nicht gedacht; er minnst varði als man sich dessen am wenigsten versah; #7. þjóta: Cf. Baetke 19874, pàg. 775: <...> varði mik trautt at svá skjótt mundi á þjóta daß es so schnell hereinbrechen, dazu kommen würde)
-
◊ nú gengr hann í hǫllina ok innar eptir, unz hann kemr fyrir konung. Reiðustóll stóð fyrir konungi, ok vóru drekahǫfuð á. Þau tóku svá hátt upp, at þau bar hærra en borðit. Hann var ákafa reiðuligr. Hann festir hǫfuðin á stólshǫfuðin ok stígr eptir þat undir borðin. Hljóð drepr ór hirðmǫnnum allt, ok undraz, hví (=hversu?) hann skyldi í borg komiz hafa: llavors va entrar dins el palau i no s'hi aturà fins que va haver arribat a la presència del rei. Davant el rei hi havia una poltrona (reiðustóll), i a aquesta poltrona hi havia fixats [dos] caps de drac [a mode d'ornament] els quals eren tan alts que ultrapassaven l'alçada de la taula. En Konráðr semblava extremadament furiós. En Konráðr va fixar els caps [dels dos blámenn que havia mort al bosc] als caps [de drac] de la poltrona i després es va asseure a taula. Els homes del seguici reial varen quedar completament sense parla tot astorats (meravellats) que hagués pogut entrar dins la ciutadella
-
◊ eigi vildi hann að hún færi til fundarins og kvað henni ekki gaman mundu vera í því að heyra hvað þar er mælt. Hún kveðst það þykjast vita. Síðan reið Indriði til fundarins. Litlu síðar lét Þorbjörg söðla sér hest og fór með annan mann til stefnunnar. Þar var fyrir mannfjöldi mikill og háreysti mikið en er hún kom drap klukku þeirra hljóð og þögnuðu allir.
Hún mælti þá: "Vita þykist eg framferði yðvart og ætlan en ekki skal því leyna yður sem mér býr í skapi að eg skal verða þess manns bani eða láta verða sem Hörð bróður minn vegur."
Síðan ríður hún á burt: no volia que anés a la reunió i li va dir que no seria cap goig per a ella de sentir el que s'hi diria. Ella li va dir que creia que ho sabia. Després, l'Indriði se n'anà a la reunió. Poc després, la Þorbjörg es va fer ensellar un cavall i, acompanyada d'un home, es va dirigir a la reunió. [En arribar-hi,] s'hi va trobar amb una gran quantitat d'homes i un gran xivarri, però quan va arribar-hi, la repicadissa de llur xivarri va emmudir i tots callaren. Ella els va dir: “Crec conèixer la vostra manera d'actuar i les vostres intencions, però no us amagaré pas el que tinc al cap i que és que mataré o faré matar l'home que mati en Hörður, mon germà”. I havent dit això, se n'anà
-
♦ fá hljóð: tenir la paraula
-
♦ gefa hljóð: callar [i no fer soroll]
-
♦ gefið hljóð!: silenci[, si us plau]!
-
♦ í heyranda hljóði: en públic
-
Móse kom ásamt Hósea Núnssyni og flutti þjóðinni allt þetta kvæði í heyranda hljóði
-
♦ í hljóði: en silenci
-
♦ andvarpa í hljóði: sospirar en silenci
-
Andvarpaðu í hljóði og viðhafðu ekki sorgarsiði. Þú skalt binda á þig höfuðklæði þitt og setja skó á fætur þér. Þú skalt hvorki hylja skegg þitt né neyta sorgarbrauðs
-
♦ bera harm sinn í hljóði: suportar el seu dolor en silenci
-
♦ biðja í hljóði: pregar en silenci
-
Er nú allir voru gengnir út og ekki nokkur maður eftir í svefnhúsinu, hvorki lágur né hár, gekk Júdít að hvílu Hólofernesar og bað í hljóði: „Drottinn, Guð alls máttar. Lít á þessari stundu í náð á það verk sem hönd mín vinnur Jerúsalem til vegsemdar
-
♦ biðjast fyrir í hljóði: pregar en silenci
-
en Hanna baðst fyrir í hljóði. Af því að varir hennar bærðust án þess að rödd hennar heyrðist hélt Elí að hún væri drukkin
-
♦ lesa [e-ð] í hljóði: llegir [una cosa] en silenci
-
♦ hafa hljóð: callar [i no fer soroll]
-
♦ koma ekki upp [nokkru] hljóði: no poder dir [ni una] paraula, no poder proferir ni un so
-
♦ kveðja sér hljóðs: demanar la paraula
-
En þegar ég spurði ráðgjafa mína hvernig þessu yrði til vegar komið kvaddi Haman sér hljóðs. Hann er maður sem í þjónustu vorri hefur sýnt mikla vitsmuni, óbrigðula góðvild og órofa tryggð við oss og gengur oss næst að tign í ríkinu
-
Þá kvaddi Lýsías sér hljóðs og bar fram varnir eftir bestu getu. Hann sannfærði þá og sefaði og gerði þá samþykka. Hélt hann síðan aftur til Antíokkíu. Þannig fór um herför konungs og undanhald
-
♦ segja e-ð upp úr eins manns hljóði: trencar sobtadament el silenci per dir una cosa, dir una cosa d'improvís (o: tot d'un plegat)
-
6. (heyrn, hlust) orella f (oïda)
-
♦ þegja þunnu hljóði: callar i escoltar atentament
-
♦ hinn vari gestur þegir þunnu hljóði: <LOC FIG> l’hoste prudent calla amb les orelles ben obertes
-
hljóða <hljóða ~ hljóðum | hljóðaði ~ hljóðuðum | hljóðað>:
-
1. <GEN & FIG> sonar
-
◊ bréfið ~ textinn hljóðar svo: la carta ~ el text sona així
-
◊ þannig hljóðar textinn: així sona el text
-
♦ eftir því sem orðin hljóða: d'acord amb el que s'especifica en el text, a tenor del text
-
♦ svo hljóðandi: [tal] com segueix[en], que segueix[en], següent[s]
-
2. (æpa) cridar (produir un crit o crits, bramar, udolar)
-
♦ hljóða upp yfir sig af sársauka: cridar de dolor
-
hljóðan <n. hljóðans, hljóðön>:
-
<LING> fonema m
-
hljóð·brigði <n. -brigðis, -brigði>:
-
<LING> al·lòfon m
-
hljóð·bylgja <f. -bylgju, -bylgjur. Gen. pl.: -bylgna o: -bylgja>:
-
<FÍS> ona acústica, ona sonora
-
hljóð·færsla <f. -færslu, -færslur. Gen. pl.: -færslna>:
-
mutació consonàntica
-
♦ fyrsta hljóðfærslan: primera mutació consonàntica
-
♦ germanska hljóðfærslan: la mutació consonàntica del germànic
-
♦ önnur hljóðfærslan: segona mutació consonàntica
-
♦ háþýska hljóðfærslan: la mutació consonàntica de l'alt-alemany
-
♦ → [svokallaða] málfræðilega breytingin “canvi gramatical”
-
♦ → Vernerslögmálið “llei de Verner”
-
hljóðkerfa·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
fonologia f
-
hljóð·kerfi <n. -kerfis, -kerfi>:
-
1. <GEN> sistema m de so
-
2. <LING> sistema fonològic
-
hljóðkerfis- <en compostos>:
-
<LING> fonològic -a
-
hljóðkerfis·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
fonologia f
-
hljóðkerfis·lega <adv.>:
-
fonològicament
-
hljóðkerfis·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
fonològic -a
-
hljóðkerfis·regla <f. -reglu, -reglur. Gen. pl.: -reglna o: -regla>:
-
regla fonològica
-
hljóðkerfis·þáttur <m. -þáttar, -þættir>:
-
<LING> tret fonològic
hljóð·kort <n. -korts, -kort>: tarja f de so
-
hljóð·rás <f. -rásar, -rásir>:
-
banda sonora (de pel·lícula, DVD, vídeo etc.)
-
◊ að hljóðrás meðtalinni: inclosa la banda sonora
hljóð·riti <m. -rita, -ritar>: fonògraf m
-
hljóð·rof <n. -rofs, -rof>:
-
<LING> cop m de glotis, [consonant] oclusiva glotal sorda
-
hljóðskipunar·fræði <f. -fræði, no comptable>:
-
fonotàctica f
hljóður, hljóð, hljótt: en silenci, callat -ada
sitja einmana og hljóður: seure tot sol i en silenci
tala hljótt: parlar en veu baixa i suaument
hljóma <hljóma ~ hljómum | hljómaði ~ hljómuðum | hljómað>:
1. <GEN & FIG> sonar (bé, malament, d'una manera especial etc.
& causar una determinada impressió)
hljóma vel ~ illa: sonar bé ~ malament
2. ressonar (eco)
hljóm·diskur <m. -disks, -diskar>: disc m (de vinil)
hljóm·fall <n. -falls, pl. no hab.>: prosòdia f (accent, to, entonació, forma de parlar)
-
hljóm·sveit <f. -sveitar, -sveitir>:
-
1. orquestra f
-
♦ Rauða hljómsveitin: <HIST> l'Orquestra Roja
-
2. banda f de música
-
3. conjunt m [de música]
-
4. grup m [musical]
-
hljómsveitar·pallur <m. -palls, -pallar>:
-
<MÚS> quiosc m de música, templet m [d'orquestra]
-
hljómsveitar·stjóri <m. -stjóra, -stjórar>:
-
<MÚS> director m d'orquestra, directora f d'orquestra
-
hljóm·tæki <n.pl -tækja>:
-
equip m d'alta fidelitat
-
hljóta¹ <hlýt ~ hljótum | hlaut ~ hlutum | hlotið ║ að + inf.>:
-
1. (verða að, mega til að) haver de <+ inf.> (no poder ésser altrament, haver d'ésser per la força, ésser absolutament lògic i necessari)
-
◊ yður hlýtur að skjátlast: s'ha d'haver equivocat
-
◊ ég hlýt að viðurkenna að + ind.: he de reconèixer (o: admetre) que...+ ind.
-
2. (kunna að vera) deure <+ inf.> (ésser inferible ateses les evidències, però amb un cert grau d'incertesa)
-
◊ hann hlýtur að vera kominn: ja deu haver arribat
-
◊ líkið var af manni sem hlaut að vera um sjötugt: el cadàver era el d'un home que devia tenir una setantena d'anys
-
hljóta² <hlýt ~ hljótum | hlaut ~ hlutum | hlotið ║ e-ð>:
-
(hlotnast, fá) rebre una cosa (premi, guardó, beca, una nota determinada etc.)
-
◊ hljóta góða einkunn við próf: rebre una bona nota en un examen
-
hlunkur <m. hlunks, hlunkar>:
-
1. (dynkur, skellur) soroll sord (so somort, so mig apagat)
-
2. (holhljóð) soroll buit (so emès per un cos buit)
-
3. (eitthvað svert og þungt) tros gros (bocí gros i feixuc d'alguna cosa)
-
4. (hnullungur) palet m (còdol, pedreta)
-
5. (kökkur) grumoll m (grum)
-
6. (latur hestur) ròssa f (cavall mandrós o de moviments lents i feixucs)
-
7. (stirðbusi) tros m de carn batiada (persona toixarruda i malapta, enze i desastrat)
-
hlust <f. hlustar, hlustir>:
-
1. <MED> conducte auditiu, meat acústic
-
♦ innri hlust: conducte auditiu intern, meat acústic intern
-
♦ ytri hlust: conducte auditiu extern, meat acústic extern
-
2. (eyra á dýrum, héraeyra) orella f (de certs animals, com ara la llebre)
-
3. (heyrn) orella f (oïda)
-
◊ hefk skalla-vǫ́fur vals helsis, váfallr em ek; blautr erum (= erumr = er mér) borr (= börr = tré, viðr) bergis fótar (bergi = öl, drykkur; bergi fótar = hland, þvag), en hlust es þorrin: tinc els balandreigs del cap calb d'un perxeró del collar (el perxeró del collar = el bou junyit al jou = el vell. El coll no aguanta fermament el meu cap, ja calb, i per això aquest no deixa de balancejar com ho fan els vells); [contínuament] cuido a caure de mala manera (el meu cos ja no m'aguanta com abans i, quan camino, he d'anar amb compte a no caure i fer-me mal); [contínuament] moll és el meu arbre de la cervesa de la cama (bergi fótar = líquid de la cama, cervesa de la cama = orina; blautr <...> bergis fótar = hlandblautur, þvagblautur, síblautur af hlandi; börr b. f. = membre viril; el meu membre viril no deixa d'estar xop d'orins: pateixo d'incontinència urinària. Val a dir que aquesta interpretació és meva. La interpretació habitual, que forçosament ha de donar a l'adjectiu blautr el significat de linr flàccid, tou és: sóc impotent) i la meva orella s'ha assecada
-
♦ leggja [vel] við hlustirnar: <LOC FIG> parar [bé] les orelles
-
♦ leggja hlustirnar við e-u: parar bé l'orella i sentir una cosa amb atenció
-
♦ sitja á hlustunum: <LOC FIG> fer orelles de sord, tapar-se les orelles, fer l'orni
hlusta <hlusta ~ hlustum | hlustaði ~ hlustuðum | hlustað ║ á e-ð ~ e-n>:
1. escoltar una cosa ~ algú (sentir & fer cas de)
hlusta nánar: escoltar amb més atenció
hlustaðu á mig!: escolta'm!
hlustaðu á mig?!: que m'estàs escoltant?!
hlusta á útvarp (o: útvarpið): escoltar la ràdio
2. (um sjúklinga) auscultar algú (malalts)
hlusta sjúling: auscultar un malalt
3. <eftir e-u>: parar orella per sentir bé una cosa, escoltar amb atenció una cosa
hlustar·verkur <m. -verkjar, -verkir>: mal m d’orella
-
hlust·pípa <f. -pípu, -pípur>:
-
<MED> estetòfon m
-
hlustunar·pípa <f. -pípu, -pípur>:
-
<MED> estetoscopi m
-
♦ hlusta sjúkling með hlustunarpípu: auscultar un malalt amb un estetoscopi
-
hluta·bréf <n. -bréfs, -bréf>:
-
<ECON> acció f
-
♦ hlutabréf féllu: les accions han caigut
-
hlutabréfa·vilnun <f. -vilnunar, -vilnanir>:
-
<ECON> stock options f.pl
-
hlutabréfa·vísitala <f. -vísitölu, -vísitölur. Gen. pl.: -vísitalna>:
-
<ECON> índex m de la cotització de les accions
-
hluta·félag <n. -félags, -félög>:
-
<ECON> societat anònima
-
hluta·heiti <n. -heitis, -heiti>:
-
<GRAM> nom concret
-
hluta·nafn <n. -nafns, -nöfn>:
-
<GRAM> nom concret (→ hlutaheiti)
-
hluta·velta <f. -veltu, -veltur>:
-
rifa f
-
hlut·bundinn, -bundin, -bundið <adj.>:
-
concret -a (no abstracte & real)
-
hlut·fall <n. -falls, -föll>:
-
proporció f, relació f
-
♦ ásættanlegt hlutfall: una proporció acceptable
-
♦ beint (o: rétt) hlutfall: <MAT> proporció directa
-
♦ í réttu (o: beinu) hlutfalli við e-ð: directament proporcional a
-
♦ í hlutfalli við e-ð: en proporció a..., proporcionalment a...
-
♦ öfugt hlutfall: <MAT> proporció inversa
-
♦ í öfugu hlutfalli við e-ð: inversament (o: recíprocament) proporcional a
-
hlutfalla·reikningur <m. -reiknings, -reikningar>:
-
<MAT> càlcul m de percentatge, regla f de percentatge
-
hlutfalls·kosning <f. -kosningar, -kosningar>:
-
elecció f proporcional
-
hlutfalls·lega <adv.>:
-
proporcionalment, relativament
-
hlutfalls·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
proporcional
-
hlut·hvörf <n.pl -hvarfa>:
-
<GRAM HIST> substitució f, amb aquest terme hom designa l'aprofitament d'un mot per a designar el nou objecte o concepte que en substitueix l'antic que el mot en qüestió designava i que ha quedat obsolet per l'avenç tècnic o social. Verbi gràcia: el mot català cotxe va passar a significar automòbil, quan es van abandonar els cotxes com a mitjà de transport
hluti <m. hluta, hlutar> part f
að stórum hluta: en la seva major part, majoritàriament
hluti fyrir heild: pars pro toto (recurs retòric)
-
hlut·laus, -laus, -laust <adj.>:
-
1. (sem á ekki hagsmuna) indiferent (no interessat, desinteressat)
-
2. (sem ekki tekur þátt) neutral, aliè -ena (imparcial, no partícep)
-
3. <AUTOM> mort -a
-
♦ hlutlaus gír: punt mort
-
◊ setja bílinn í hlutlausan gír: posar el cotxe en punt mort
-
hlut·leysi <n. -leysis, no comptable>:
-
1. <GEN> imparcialitat f
-
♦ draga í efa hlutleysi e-s: posar en dubte la imparcialitat d'algú
-
♦ gæta hlutleysis: guardar la imparcialitat, mantenir-se imparcial
-
2. <POLÍT> neutralitat f
-
hlutleysis·hlutverk <n. -hlutverks, no comptable>:
-
<LING> rol m com a gènere no marcat
-
♦ hlutleysishlutverk karlkyns: <LING> el masculí genèric, el masculí com a gènere no marcat (el rol del masculí com a gènere no marcat)
-
hlutleysis·stefna <f. -stefnu, no comptable>:
-
política f de neutralitat
-
hlutleysis·yfirlýsing <f. -yfirlýsingar, -yfirlýsingar>:
-
<POLÍT> declaració f de neutralitat
-
♦ hlutleysisyfirlýsing Íslands frá árinu 1918 var undirrituð af Kristján X. konungi: la declaració de neutralitat d'Islàndia de l'any 1918 fou signada pel rei Cristià X
-
hlut·lægni <f. -lægni, no comptable>:
-
objectivitat f
-
♦ hlutlægni og huglægni: objectivitat i subjectivitat
-
hlut·lægur, -læg, -lægt <adj.>:
-
objectiu -iva
-
♦ hlutlægar viðmiðanir: criteris objectius
-
hlut·mengi <n. -mengis, -mengi>:
-
<MAT> subconjunt m
-
hlutmengis·vensl <n.pl -vensla>:
-
<MAT> relació f d'inclusió
-
hluttaks·orð <n. -orðs, -orð>:
-
1. <GRAM> participi m (→ lýsingarháttur)
-
2. <GRAM óeiginl./impr.> participi m de passat (→ lýsingarháttur þátíðar)
hlutur <m. hlutar, hlutir>: 1. (gripur) cosa f (objecte)
hluturinn-í-sjálfum-sér: <FIL> la cosa en si [mateixa] (das Ding an sich)
2. (hlutabréf) participació f (en empresa, acció)
3. (erfðahlutur) porció f (d'heretat, quota, partió)
4. (hluti) part f (bocí d'un tot)
bera lægri hlut: <LOC FIG> endur-se'n la pitjor part (esp. en el sentit de sortir derrotat)
-
♦ einhverra hluta vegna: <LOC FIG> per alguna raó, per algun motiu
-
♦ hlutur e-s: <HIST> tros m, equival al mallorquí i menorquí ço de ‘propietat de, bé[ns] de’
-
◊ nú fer Glúmur út til Íslands og heim til Þverár. Og móður sína hitti hann brátt og fagnaði hún honum vel og sagði ójafnað þeirra feðga og bað hann þó hafa við þolinmæði en kvaðst til lítils um fær að ganga þeim í móti. Síðan reið hann heim að garði.
Þá sá hann að færður var garðurinn og gengið á hans hlut og þá kvað hann vísu...: en Glúmur, doncs, va tornar llavors a Islàndia i un cop allà va fer via cap a ca seva a Þverá. I aqué va trobar sa mare de seguida i ella el va rebre amb alegria i li va contar la iniquitat que havien comès pare i fill (= en Sigmundur i son pare en Þorkell) i li va pregar que, tanmateix, hi tingués paciència, ja que ella no es trobava en condicions d'enfrontar-s'hi. Després ell es va dirigir cap al garður del mas. Llavors va veure que havien mogut de lloc el garður i que l'havien entrat dins la seva partió (és a dir, li havien fet perdre terreny). Llavors va declamar aquesta vísa... (vocabulari: #1. fær: Cf. Baetke 19874, pàg. 178: fœrr <...> 3. fähig, in der Lage, brauchbar zu etwas (til e-s); )
-
◊ Kapítuli VIII. Nú selr maðr jǫrð konungs at úleyfi hans, þá er hann þjófr at, ok sá er kaupir, ef hann veit, eða syni með séttareiði. Nú tekr maðr marksteina upp ór jǫrðu, ok setr á ǫðrum stað niðr, ok fœrir á hlut þess er móti honum á, þá er hann þjófr at, ok sekr aleigu við konung, en sex aurum, ef hann tekr upp, ok setr hvergi niðr — Caput VIII: De remotione lapidum terminalium. Qui sine uenia fundum uendit, emitue, regium, modo nouerit regium esse, furti reus esto, aut se nesciisse probet iuramento seuirali. Qui lapides e terra euulsos terminales, in alium transposuerit locum fundi uicini diminuendi ergo, omnia quae possedit reus bona Regi committat. Qui effoderit terminos et nullibi reposuerit, sex oras pendat (Leges Gulathingenses siue ius commune Noruegicum. Þjófabálkr Kap. 8. Um Marksteinafœrslu. Pàg. 543): Capítol VIII. Si hom ven una propietat immoble del rei sense el permís del rei, se'n fa lladre d'ella i també qui la compri, si ho sap. Altrament que juri que no ho sabia amb un jurament de sis. Si hom aixeca una pedra fitera de la terra i la posa a un altre lloc i[, en fer-ho] la porta a la propietat del veí contigu, se'n fa lladre i totes les seves propietats són confiscades a favor de la corona. Haurà de pagar una multa de sis aurar si aixeca una pedra fitera i no la posa enlloc
-
◊ Kapítuli X. Nú selr maðr jǫrð konungs at úleyfi hans, þá er hann þjófr at, ok svá sá er kaupir, ef hann veit, eða syni með séttareiði; [sá] fellr til þriggja (ɔ: fjǫgra) marka, ef fellr. Nú tekr maðr marksteina upp ór jǫrðu, ok setr niðr í ǫðrum stað, ok fœrir á hlut þess (ɔ: þess hlut), er [í] móti honum á, [þá er hann] sekr aleigu við konung fyrir utan jarðir, nema hans lausafé vinnist eigi svá, at konungr hafi þrettán merkr. Þá virðist í jǫrð, ef hann á. Ok svá skal hvervetna þar sem þrettán marka sekt liggr við (ɔ: þrettán marka mál eru), en sex aurum, ef hann tekr upp, ok setr hvergi niðr. Ef maðr leggst undir fénað manna, ok drekkr, sá maðr á engan rétt á sér — Hvo som bortsælger uden Tilladelse nogen Kongens Jord, bliver Tyv derfor, ligeledes den som kiøber om han veed det, eller nægte det me 6 Mænds Eed, den Eed falder til 4 Marker om den falder. Tager nogen Siælsteene op af Jorden og setter andensteds ned, og flytter dem ind paa sine Naboers Grund, da har han forbrudt alt hvis han eyer, til Kongen, undtagen Jordegods, med mindre hans Løsøre strækker sig ikke saa til at Kongen faaer 13 Marker, da skal det fyldes af hans Jordegods, og saaledes skal i alle 13 Marke-Sager forholdes. Man bliver 6 Øre skyldig, om han tager Skiælsteene op og setter ingensteds ned igien. Legger man sig under anden Mands Fæ og dier det, han eyer ingen Ret paa sig (Codi Johanneu. IX. Þjófabálkr. Kapítuli X: Um kýrsuga ok marksteina. Pàg. 271): Capítol X: De xuclar la llet a les vaques i de les pedres fiteres. Si hom ven una propietat immoble del rei sense el permís del rei, se'n fa lladre d'ella i també qui la compri, si ho sap. Altrament que juri que no ho sabia amb un jurament de sis. Si no aconsegueix prestar aquest jurament, haurà de pagar una multa de tres (ɔ: quatre) marcs. Si hom desclava pedres fiteres de dins la terra i les clava a algun altre lloc portant-les a l'interior del tros del seu veícontigu, totes les seves propietats són confiscades a favor de la corona, llevat de les terres, excepte si els seus béns mobles no basten perquè el rei tingui tretze marcs: en aquest cas, les seves terres, si és que en té, respondran per satisfer aquesta quantitat. I es procedirà d'aquesta mateixa manera sempre que hi hagi causes de tretze marcs. Serà castigat amb una multa de sis aurar si arrabassa [les pedres fiteres], i no les fica enlloc. Si un home es posa sota les vaques d'altri i beu llet [del braguer], aquest home queda privat del dret a interposar accions legals [en el futur] (vocabulari: #1. eiga engan rétt á sér: Cf. Baetke 19874, pàg. 498: eiga rétt á sér einen Rechtsanspruch haben; emprant una terminologia moderna, no aplicable emperò a textos medievals com aquest, diríem que el fraseologisme vol dir perdre els seus drets civils)
hluta·bréf <n. -bréfs, -bréf>: acció f (en borsa)
hlutabréfin hækka: les accions pugen
hlutabréfin verðfalla: les accions cauen
hlutabréfin lækka: les accions baixen
hluta·félag <n. -félags, -félög>: societat anònima
hlutafélag með óvirkum hluthöfum: societat en comandita, societat comanditària
hlutafélag með takmarkaðri ábyrgð: societat [de responsabilitat] limitada (→ einkahlutabréf)
hluthafa·fundur <m. -fundar, -fundir>: junta f d'accionistes, assemblea f d’accionistes
hlut·hafi <m. -hafa, -hafar>: accionista m & f
-
hlut·skipti <n. -skiptis, no comptable>:
-
sort f (destí, fat)
-
◊ það er vandi að vera kona og húsmóðir, það er vandi að vita sig vera því hlutskipti háða að eiga að vinna hið stærsta og æðsta hlutverk sem til er: és una tasca difícil ésser dona i mestressa de casa, és una cosa ben difícil saber que una està sotmesa al destí d'haver d'acomplir la tasca més alta i més gran que hi ha
-
♦ e-m er ætlað tiltekið hlutskipti [við fæðingu]: <LOC> a algú li està destinada una determinada sort [en néixer], algú té assignat un determinat destí [en néixer]
-
♦ hlutskipti e-s í lífinu: <LOC> la sort d'algú en la vida
-
hlut·verk <n. -verks, -verk>:
-
1. (verkefni) tasca f (feina, encàrrec)
-
♦ taka við hlutverki e-s: fer-se càrrec de les tasques d’algú
-
♦ hann hefur gegnt samskonar hlutverki: ha dut a terme tasques similars, ha desempenyat (cast.) una funció similar
-
2. (í leikriti, kvikmynd o.s.fr. & FIG) paper m (rol en peça dramatúrgica, cinematogràfica, operística etc. & FIG)
-
♦ fara með hlutverk Don Giovannis: interpretar el paper de Don Giovanni
-
♦ fá hlutverk sem...: rebre un paper de...
-
♦ fá hlutverk í mynd: rebre un paper en una pel·lícula
-
♦ gegna mikilvægu hlutverki: <LOC FIG> jugar un paper important
-
♦ gegna veigavægu hlutverki í e-u: jugar un paper molt important en una cosa
-
♦ hefðbundin hlutverk kvenna: <FIG> el paper tradicional de les dones
-
♦ leika í hlutverki e-s: interpretar (o: tenir) el paper de...
-
♦ ráða e-n í hlutverk e-s: escollir algú per a [fer e]l paper de...
-
◊ í hlutverk hinnar tólf ára gömlu Maríu var ráðinn ung leikkona að nafni Silvia Roma: pper al paper de la Maria, una nena de dotze anys, es va escollir una jove actriu que es deia Sílvia Roma
-
♦ skipa hlutverk í e-u: <LOC FIG> detenir (o: ocupar) un paper en...
-
♦ vera ekki sáttur ~ sátt ~ sátt við hlutverk sitt: <LOC FIG> no estar pas satisfet ~ satisfeta amb el seu paper
-
3. (ætlunarverk, starf) funció f (feina, encàrrec)
-
♦ gegna hlutverki e-s: exercir la funció de..., acomplir la funció de...
-
♦ klaustrin gegndu einnig hlutverki skóla: els monestirs també acomplien la funció d’escoles
-
♦ það gegnir því hlutverki að...: realitza la funció de..., desempenya (cast.) la funció de...
-
hlúa <hlúi ~ hlúum | hlúði ~ hlúðum | hlúð (o: hlúað) ║ að e-m ~ e-u>:
-
tenir cura d'una cosa ~ algú, ocupar-se d'algú ~ d'una cosa
-
◊ nei, vér vorum mildir yðar á meðal, eins og móðir, sem hlúir að (θάλπω: θάλπῃ) börnum sínum: no! enmig vostre hem estat benèvols, com una mare que dóna escalf als seus fills
-
◊ vafinn var ég reifum og að mér hlúð (ἀνατρέφω: ἀνετράφην) með umhyggju (ἡ φροντίς -ίδος: ἐν ... φροντίσιν): em van embolcallar amb bolquers, i tingueren esment de mi envoltat d'atencions
-
◊ lík sólinni er rís á upphimni Drottins er fegurð góðrar konu sem hlúir að (ὁ κόσμος -όσμου ‘ordre, agençament’: ἐν κόσμῳ) heimili sínu: talment com el sol que s'aixeca en les altures del Senyor, així és la bellesa d'una bona dona que té cura de la seva llar
-
◊ ávextir sýna hvernig hlúð var að (τὸ γεώργιον -ίου: γεώργιον) trénu, eins má greina innræti (τὸ ἐνθύμημα -ήματος: ἐνθυμήματος) manns af orðum hans: els fruits mostren la cura que hom ha tingut de l'arbre on creixen, així el caràcter d'un home es pot reconèixer a partir de les seves paraules
-
hlynur <m. hlyns, hlynir>:
-
1. <GEN> auró m (designació de qualsevol arbre del gènere Acer)
-
♦ → askblaðahlynur “auró de fulla de freixe, negundo”
-
♦ → askhlynur “auró de fulla de freixe, negundo”
-
♦ → gaulverjahlynur “auró negre”
-
♦ → hagahlynur “auró blanc”
-
♦ → Síberíuhlynur “auró siberià”
-
2. (broddhlynur) erable m (arbre Acer platanoides)
-
3. (garðahlynur) fals plàtan (o: plàtan fals), blada f (Garrotxa) (arbre Acer pseudoplatanus)
-
4. (ítalahlynur) blada f (arbre Acer opalus)
-
hlýða <hlýði ~ hlýðum | hlýðddi ~ hlýddum | hlýtt ║ e-m>:
-
1. <GEN> creure a algú, obeir a algú
-
◊ hann vill hlýða hvorki föður sínum né móður: no vol creure ni a son pare ni a sa mare
-
◊ þá hugsaða ek með mér hvárt ek skylda hlýða hans vilja eða drepa margan mann: aleshores vaig considerar per mi mateixa si havia d’acatar la seva voluntat o bé de matar-ne uns quants
-
♦ hlýða skipum e-s: obeir ordres d'algú
-
2. (um reglur & lög) seguir una cosa, obeir [a] una cosa (respectar normes, regles, llei etc.)
-
◊ þessi sonur okkar er þrjóskur og ódæll og hlýðir ekki áminningum okkar: aquest fill nostre és caparrut i rebec i no vol seguir les nostres amonestacions
-
♦ hlýða orðum e-s: acatar les paraules d’algú
-
♦ hlýða reglum ~ lögum: seguir les regles ~ obeir (o: seguir; o: respectar) les lleis
-
♦ hlýða ráðum e-s: seguir els consells d'algú
-
◊ konungr hlýddi hans mǫrgum vándum ráðum: el rei va seguir els seus nombrosos mals consells
-
3. (hlusta) escoltar una cosa [amb atenció], prestar atenció a (oir amb atenció)
-
♦ hlýða e-m: escoltar algú [atentament], prestar atenció al que està dient algú
-
◊ nemendur og kennarar hlýða skólastjóranum: els professors i els alumnes varen escoltar atentament les paraules del director de l'escola
-
◊ en þeir voru mér mótsnúnir og vildu eigi hlýða (li-ʃəˈmoaʕ, לִשְׁמֹעַ) mér: però ells es revoltaren contra mi i no em volgueren pas escoltar
-
♦ hlýða e-m yfir e-ð: prendre la lliçó a algú (per veure si l'ha apresa o per ajudar l'aprenent a memoritzar el que està aprenent)
-
◊ hlýða barni yfir fræðin: preguntar a un nen [la lliçó d]el catecisme
-
♦ hlýða messu: oir (o: sentir) missa
-
♦ hlýða á e-ð (o: til e-s): escoltar una cosa amb atenció (escoltar parant esment & fer cas del que se sent)
-
♦ hlýða á mál e-s: #1. <LOC GEN> escoltar les paraules (o: raons) d'algú. #2. <LOC FIG> fer cas de les paraules d'algú, escoltar les paraules d'algú. #3. <LOC JUR> escoltar les [declaracions i exposicions de les raons de les] parts en un plet
-
◊ ég lagði þá svo fyrir dómendur yðar: "hlýðið á mál bræðra yðar (ʃāˈmoaʕ bēi̯n־ʔăħēi̯-ˈχɛm, שָׁמֹעַ בֵּין-אֲחֵיכֶם) og dæmið réttlátlega, hvort heldur mann greinir á við bróður sinn eða útlending, er hjá honum dvelur: aleshores, vaig manar als vostres jutges: «Escolteu les causes que hi hagi entre els vostres germans i jutgeu segons justícia les qüestions que es presentin entre ells o amb els forasters que visquin amb ells
-
◊ Abraham hlýddi (wa-i̯ʝiʃˈmaʕ ʔaβrāˈhām ʔɛl־ʕɛˈφrōn, וַיִּשְׁמַע אַבְרָהָם אֶל-עֶפְרוֹן) á mál Efrons og reiddi fram verðið sem hann hafði nefnt í áheyrn Hetítanna, fjögur hundruð silfursikla á gangverði kaupmanna: i l'Abraham va fer cas a les paraules de l'Efron, i li pagà la plata que havia dit sentint-ho els hitites, o sia, quatre-cents sicles de plata corrent al mercat
-
◊ hlustið, þér himnar, því að nú mun ég mæla, og jörðin hlýði (wə-θiʃˈmaʕ hā-ˈʔārɛt͡s ʔimrēi̯־ˈφī, וְתִשְׁמַע הָאָרֶץ אִמְרֵי-פִי) á mál munns míns!: [calleu i] escolteu, o cels, que parlaré; i que la terra escolti les paraules de la meva boca!
-
◊ far þú í friði heim til þín. Sjá, ég hefi hlýtt (ʃāˈmaʕtī βə-qōˈlē-χə, שָׁמַעְתִּי בְקוֹלֵךְ) á mál þitt og veitt þér bæn þína": puja en pau a casa teva. Ja veus que he fet cas del que m'has dit i t'he concedit el que em demanes
-
◊ hlýðið á mál mitt með athygli (ʃimˈʕū ʃāˈmōaʕ millāˈθ-ī, שִׁמְעוּ שָׁמוֹעַ מִלָּתִי. En comparació: la locució intensificadora שִׁמְעוּ שָׁמוֹעַ a Isaïes 55:2 hi és traduïda hlýðið á mig; a Job 37:2, hlustið, heyrið i a Job 13:17, hlustið nú vel á ræðu mína). Það væri huggun af yðar hálfu: escolteu bé les meves paraules, i que sigui això el consol de part vostra!
-
◊ Davíð mælti: "Hví ofsækir þú, herra minn, þjón þinn? Hvað hefi ég þá gjört, og hvað illt er í minni hendi? Og hlýð (ʝiʃmāʕ־ˈnʔā ʔăδoˈn-ī ha-mˈmɛlɛχ ˈʔēθ diˈβrēi̯ ʕaβˈd-ō, יִשְׁמַע-נָא אֲדֹנִי הַמֶּלֶךְ אֵת דִּבְרֵי עַבְדּוֹ) því, minn herra konungur, á mál þjóns þíns: en Davi li digué: “per què, senyor, persegueixes el teu servent? Què he fet? Quin mal han fet les meves mans? Que el rei, el meu senyor, vulgui escoltar les paraules del seu servent”
-
◊ hlustið og hlýðið á mál mitt (wə-ʃimˈʕū, וְשִׁמְעוּ), takið eftir og heyrið ræðu mína!: pareu orella i escolteu les meves paraules, feu atenció i sentiu les meves paraules!
-
◊ lofaðu engan fyrr en þú hlýðir á mál hans (ὁ λογισμός -οῦ, πρὸ λογισμοῦ) því að þannig eru menn reyndir: no lloïs ningú abans d'escoltar els seus raonaments, car la paraula és la prova dels homes
-
◊ þess vegna lagði Heródías fæð á Jóhannes (ἐνέχω, ἐνεῖχεν αὐτῷ) og vildi deyða hann, en gat ekki, því að Heródes hafði beyg af honum og verndaði hann, þar eð hann vissi, að hann var maður réttlátur og heilagur. Hann komst í mikinn vanda (ἀπορέω, πολλὰ ἠπόρει. La locució komast í [mikinn] vanda vol dir, emperò, passar angúnies, veure's molt amoïnat -ada), þegar hann hlýddi á mál hans (ἀκούω, καὶ ἀκούσας αὐτοῦ), en þó var honum ljúft að hlusta á hann: per aquesta raó l'Herodies tenia animadversió envers en Joan i volia fer-lo matar, però no podia, perquè l'Herodes sentia temor d'en Joan i el protegia, ja que sabia que era un home just i sant; després d'escoltar els seus parlaments, es quedava molt perplex, i tanmateix, l'escoltava de bon grat
-
◊ nokkrum dögum seinna kom Felix með eiginkonu sinni, Drúsillu. Hún var Gyðingur. Hann lét sækja Pál og hlýddi á mál hans (ἀκούω, καὶ ἤκουσεν αὐτοῦ περὶ τῆς εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν) um trúna á Krist Jesú: alguns dies després, s'hi presentà en Fèlix amb la seva muller, la Drusil·la, que era jueva; féu anar a cercar en Pau i l'escoltà sobre la fe en Jesuscrist
-
◊ mannsson, lít á með augum þínum, hlýð á (ū-βə-ʔāzəˈnɛi̯-χā ʃʃəˈmāʕ, וּבְאָזְנֶיךָ שְּׁמָע) með eyrum þínum og hugfest þér allt, er ég sýni þér: fill d'home, mira bé amb els teus ulls, escolta bé amb totes les orelles i fixa't bé en tot allò que et mostraré
-
◊ ...heldur skalt þú tala orð mín til þeirra, hvort sem þeir hlýða á þau (ʔim־jiʃməˈʕū, אִם-יִשְׁמְעוּ) eða gefa þeim engan gaum, því að þeir eru þverúðin einber: ...ans els portaràs les meves paraules, tant si escolten com si no escolten, ja que són una casa tota rebel
-
♦ hlýða á tal e-s: donar crèdit a les paraules d'algú, fer cas de les paraules d'algú (cf. l'adjectiu → talhlýðinn ‘crèdul, fàcil de persuadir’)
-
◊ og Davíð sagði við Sál: "Hví hlýðir þú á tal (ˈlā-mmāh θiʃˈmaʕ ʔɛθ־diˈβrēi̯ ʔāˈδām, לָמָּה תִשְׁמַע אֶת-דִּבְרֵי אָדָם) þeirra manna, sem segja: ,Sjá, Davíð situr um að vinna þér mein'?: i en David va dir al Saül: «¿Per què escoltes les enraonies de la gent que diu: «mira, en David està tramant de fer-te mal?»
-
♦ hlýða á e-n: escoltar algú [atentament], prestar atenció al que diu algú (escoltar algú parant-hi esment & fer cas del que hom diu)
-
◊ en Ísraelsmenn munu eigi vilja hlýða á (li-ʃəˈmoaʕ, לִשְׁמֹעַ) þig, því að þeir vilja eigi hlýða á (li-ʃəˈmoaʕ, לִשְׁמֹעַ) mig, því að allir Ísraelsmenn hafa hörð enni og þverúðarfull hjörtu: però els israelites no et voldran pas escoltar a tu, perquè no em volen pas escoltar a mi, ja que tota la casa d'Israel té el front dur i el cor rebec
-
♦ hlýða til e-s: escoltar una cosa parant atenció
-
◊ hún hlýddi til sögunnar: escoltava [atentament] la saga (que hom llig o declama en veu forta)
-
4. (hæfa, sæma) ésser adient, adir-se una cosa (escaure a, ésser apropiat, convenir)
-
♦ það hlýðir: això és adient, això convé
-
♦ mér þótti það hlýða: a mi m'ha semblat que s'adeia
-
5. (duga) ésser donada (o: permesa) una cosa a algú (formar part de la natura d'algú un do o una virtut concedit o concedida pel destí)
-
◊ Sinfjǫtla hlýddi þat at eitr kœmi utan á hann en eigi hlýddi honum at eta þat né drekka: al Sinfjǫtli li era donat de poder tocar el verí [sense que li passés res] però no de menjar-lo o de beure’l
-
hlýðnast <hlýðnast ~ hlýðnumst | hlýðnaðist ~ hlýðnuðumst | hlýðnast ║ e-m ~ e-u>:
-
obeir [a] algú ~ [a] una cosa
-
♦ hlýðnast lögum: obeir les lleis
hlýindi <n.pl hlýinda>: escalfor f, calor f [suau]
-
hlýja <f. hlýju, no comptable>:
-
escalfor f (calor suau & calidesa)
-
hlýja¹ <hlý ~ hlýjum | hlýði ~ hlýðum | hlúð ║ e-u>:
-
variant de → hlýja² ‘escalfar; atendre; fer minvar’
-
◊ ekkert hlýir úr úthafsöldunni: res no atura l'onada de l'oceà
-
hlýja² <hlýja ~ hlýjum | hlýjaði ~ hlýjuðum | hlýjað ║ e-u>:
-
1. <GEN> escalfar una cosa
-
♦ hlýja upp herbergið: escalfar la cambra
-
♦ hlýja sér á höndunum: escalfar-se les mans
-
2. (hlúa) atendre, tenir esment de (tenir cura de, preocupar-se de)
-
♦ hlýja að e-m: atendre algú, tenir cura d'algú
-
3. (gera hlé á e-u) [fer] disminuir una cosa, llevar força a una cosa (fer perdre intensitat, fer minvar la força de pluja, vent, onades etc.)
-
hlýnun <f. hlýnunar, no comptable>:
-
escalfament m
-
♦ hlýnun jarðar: l'escalfament de la terra
-
♦ hnattræn hlýnun: escalfament global
-
♦ → hnatthlýnun “escalfament global”
hlýr, hlý, hlýtt: 1. [agradablement] calent -a
2. (volgur) tebi tèbia (suaument calent)
3. (veður) càlid -a (temps)
hlýtt veður: un temps càlid
það var um hlýjan sumarmorgun: era un càlid matí d'estiu
á hlýjum himni: en un cel temperat
á hlýjum sumardögum: en els càlids dies d'estiu
4. honum er hlýtt til e-s: <LOC FIG>: X vol bé a Y, X li té afecte a Y
-
hlýra·góna <f. -gónu, -gónur. Gen. pl.: -góna>:
-
variant de → hlýri ‘peix llop clapat, peix lleopard’
-
hlýri <m. hlýra, hlýrar>:
-
peix llop clapat, llop de mar clapat, peix llop tacat, peix m lleopard (peix Anarhichas minor) (→ hlýragóna; → lýri; → steinbítsbróðir; → úlfsteinbítur)
hlýt → hljóta
-
hlæ:
-
1ª pers. sg. del pres. ind. de → hlæja “riure”
-
hlægi·legur, -leg, -legt <adj.>:
-
1. (afkáralegur) ridícul -a (que causa irrisió)
-
♦ gera e-n hlægilegan: ridiculitzar algú
-
2. (fyndinn) divertit -ida (graciós, còmic, que fa riure)
-
hlæja <hlæ ~ hlæjum | hló ~ hlógum | hlegið>:
-
riure
-
♦ hlæja að e-m: riure a algú
-
♦ hlæja dátt: riure de tot cor
-
hlær:
-
3ª pers. sg. del pres. ind. de → hlæja “riure”
© 1998 Macià Riutort i Riutort mrr@tinet.fut.es
Go to Vincles cap a Islàndia
Last Update 04/07/2025